રામ ચરિત માનસ ઉત્તરકાણ્ડ| Read UttarKand in Gujarati

શ્રી ગણેશાય નમઃ
શ્રીજાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રીરામચરિતમાનસ
સપ્તમ સોપાન
(ઉત્તરકાણ્ડ)

શ્લોક
કેકીકણ્ઠાભનીલં સુરવરવિલસદ્વિપ્રપાદાબ્જચિહ્નં
શોભાઢ્યં પીતવસ્ત્રં સરસિજનયનં સર્વદા સુપ્રસન્નમ્।
પાણૌ નારાચચાપં કપિનિકરયુતં બન્ધુના સેવ્યમાનં
નૌમીડ્યં જાનકીશં રઘુવરમનિશં પુષ્પકારૂઢરામમ્ ॥ ૧ ॥

કોસલેન્દ્રપદકઞ્જમઞ્જુલૌ કોમલાવજમહેશવન્દિતૌ।
જાનકીકરસરોજલાલિતૌ ચિન્તકસ્ય મનભૃઙ્ગસડ્ગિનૌ ॥ ૨ ॥

કુન્દઇન્દુદરગૌરસુન્દરં અમ્બિકાપતિમભીષ્ટસિદ્ધિદમ્।
કારુણીકકલકઞ્જલોચનં નૌમિ શઙ્કરમનઙ્ગમોચનમ્ ॥ ૩ ॥

દો. રહા એક દિન અવધિ કર અતિ આરત પુર લોગ।
જહઁ તહઁ સોચહિં નારિ નર કૃસ તન રામ બિયોગ ॥
સગુન હોહિં સુન્દર સકલ મન પ્રસન્ન સબ કેર।
પ્રભુ આગવન જનાવ જનુ નગર રમ્ય ચહુઁ ફેર ॥
કૌસલ્યાદિ માતુ સબ મન અનન્દ અસ હોઇ।
આયઉ પ્રભુ શ્રી અનુજ જુત કહન ચહત અબ કોઇ ॥
ભરત નયન ભુજ દચ્છિન ફરકત બારહિં બાર।
જાનિ સગુન મન હરષ અતિ લાગે કરન બિચાર ॥
રહેઉ એક દિન અવધિ અધારા। સમુઝત મન દુખ ભયઉ અપારા ॥
કારન કવન નાથ નહિં આયઉ। જાનિ કુટિલ કિધૌં મોહિ બિસરાયઉ ॥
અહહ ધન્ય લછિમન બડ़ભાગી। રામ પદારબિન્દુ અનુરાગી ॥
કપટી કુટિલ મોહિ પ્રભુ ચીન્હા। તાતે નાથ સઙ્ગ નહિં લીન્હા ॥
જૌં કરની સમુઝૈ પ્રભુ મોરી। નહિં નિસ્તાર કલપ સત કોરી ॥
જન અવગુન પ્રભુ માન ન કાઊ। દીન બન્ધુ અતિ મૃદુલ સુભાઊ ॥
મોરિ જિયઁ ભરોસ દૃઢ़ સોઈ। મિલિહહિં રામ સગુન સુભ હોઈ ॥
બીતેં અવધિ રહહિ જૌં પ્રાના। અધમ કવન જગ મોહિ સમાના ॥

દો. રામ બિરહ સાગર મહઁ ભરત મગન મન હોત।
બિપ્ર રૂપ ધરિ પવન સુત આઇ ગયઉ જનુ પોત ॥ ૧(ક) ॥

બૈઠિ દેખિ કુસાસન જટા મુકુટ કૃસ ગાત।
રામ રામ રઘુપતિ જપત સ્ત્રવત નયન જલજાત ॥ ૧(ખ) ॥

દેખત હનૂમાન અતિ હરષેઉ। પુલક ગાત લોચન જલ બરષેઉ ॥
મન મહઁ બહુત ભાઁતિ સુખ માની। બોલેઉ શ્રવન સુધા સમ બાની ॥
જાસુ બિરહઁ સોચહુ દિન રાતી। રટહુ નિરન્તર ગુન ગન પાઁતી ॥
રઘુકુલ તિલક સુજન સુખદાતા। આયઉ કુસલ દેવ મુનિ ત્રાતા ॥
રિપુ રન જીતિ સુજસ સુર ગાવત। સીતા સહિત અનુજ પ્રભુ આવત ॥
સુનત બચન બિસરે સબ દૂખા। તૃષાવન્ત જિમિ પાઇ પિયૂષા ॥
કો તુમ્હ તાત કહાઁ તે આએ। મોહિ પરમ પ્રિય બચન સુનાએ ॥
મારુત સુત મૈં કપિ હનુમાના। નામુ મોર સુનુ કૃપાનિધાના ॥
દીનબન્ધુ રઘુપતિ કર કિઙ્કર। સુનત ભરત ભેણ્ટેઉ ઉઠિ સાદર ॥
મિલત પ્રેમ નહિં હૃદયઁ સમાતા। નયન સ્ત્રવત જલ પુલકિત ગાતા ॥
કપિ તવ દરસ સકલ દુખ બીતે। મિલે આજુ મોહિ રામ પિરીતે ॥
બાર બાર બૂઝી કુસલાતા। તો કહુઁ દેઉઁ કાહ સુનુ ભ્રાતા ॥
એહિ સન્દેસ સરિસ જગ માહીં। કરિ બિચાર દેખેઉઁ કછુ નાહીં ॥
નાહિન તાત ઉરિન મૈં તોહી। અબ પ્રભુ ચરિત સુનાવહુ મોહી ॥
તબ હનુમન્ત નાઇ પદ માથા। કહે સકલ રઘુપતિ ગુન ગાથા ॥
કહુ કપિ કબહુઁ કૃપાલ ગોસાઈં। સુમિરહિં મોહિ દાસ કી નાઈં ॥

છં. નિજ દાસ જ્યોં રઘુબંસભૂષન કબહુઁ મમ સુમિરન કર્ યો।
સુનિ ભરત બચન બિનીત અતિ કપિ પુલકિત તન ચરનન્હિ પર્ યો ॥
રઘુબીર નિજ મુખ જાસુ ગુન ગન કહત અગ જગ નાથ જો।
કાહે ન હોઇ બિનીત પરમ પુનીત સદગુન સિન્ધુ સો ॥

દો. રામ પ્રાન પ્રિય નાથ તુમ્હ સત્ય બચન મમ તાત।
પુનિ પુનિ મિલત ભરત સુનિ હરષ ન હૃદયઁ સમાત ॥ ૨(ક) ॥

સો. ભરત ચરન સિરુ નાઇ તુરિત ગયઉ કપિ રામ પહિં।
કહી કુસલ સબ જાઇ હરષિ ચલેઉ પ્રભુ જાન ચઢ़િ ॥ ૨(ખ) ॥

હરષિ ભરત કોસલપુર આએ। સમાચાર સબ ગુરહિ સુનાએ ॥
પુનિ મન્દિર મહઁ બાત જનાઈ। આવત નગર કુસલ રઘુરાઈ ॥
સુનત સકલ જનનીં ઉઠિ ધાઈં। કહિ પ્રભુ કુસલ ભરત સમુઝાઈ ॥
સમાચાર પુરબાસિન્હ પાએ। નર અરુ નારિ હરષિ સબ ધાએ ॥
દધિ દુર્બા રોચન ફલ ફૂલા। નવ તુલસી દલ મઙ્ગલ મૂલા ॥
ભરિ ભરિ હેમ થાર ભામિની। ગાવત ચલિં સિન્ધુ સિન્ધુરગામિની ॥
જે જૈસેહિં તૈસેહિં ઉટિ ધાવહિં। બાલ બૃદ્ધ કહઁ સઙ્ગ ન લાવહિં ॥
એક એકન્હ કહઁ બૂઝહિં ભાઈ। તુમ્હ દેખે દયાલ રઘુરાઈ ॥
અવધપુરી પ્રભુ આવત જાની। ભઈ સકલ સોભા કૈ ખાની ॥
બહઇ સુહાવન ત્રિબિધ સમીરા। ભઇ સરજૂ અતિ નિર્મલ નીરા ॥

દો. હરષિત ગુર પરિજન અનુજ ભૂસુર બૃન્દ સમેત।
ચલે ભરત મન પ્રેમ અતિ સન્મુખ કૃપાનિકેત ॥ ૩(ક) ॥

બહુતક ચઢ़ી અટારિન્હ નિરખહિં ગગન બિમાન।
દેખિ મધુર સુર હરષિત કરહિં સુમઙ્ગલ ગાન ॥ ૩(ખ) ॥

રાકા સસિ રઘુપતિ પુર સિન્ધુ દેખિ હરષાન।
બઢ़યો કોલાહલ કરત જનુ નારિ તરઙ્ગ સમાન ॥ ૩(ગ) ॥

ઇહાઁ ભાનુકુલ કમલ દિવાકર। કપિન્હ દેખાવત નગર મનોહર ॥
સુનુ કપીસ અઙ્ગદ લઙ્કેસા। પાવન પુરી રુચિર યહ દેસા ॥
જદ્યપિ સબ બૈકુણ્ઠ બખાના। બેદ પુરાન બિદિત જગુ જાના ॥
અવધપુરી સમ પ્રિય નહિં સોઊ। યહ પ્રસઙ્ગ જાનઇ કોઉ કોઊ ॥
જન્મભૂમિ મમ પુરી સુહાવનિ। ઉત્તર દિસિ બહ સરજૂ પાવનિ ॥
જા મજ્જન તે બિનહિં પ્રયાસા। મમ સમીપ નર પાવહિં બાસા ॥
અતિ પ્રિય મોહિ ઇહાઁ કે બાસી। મમ ધામદા પુરી સુખ રાસી ॥
હરષે સબ કપિ સુનિ પ્રભુ બાની। ધન્ય અવધ જો રામ બખાની ॥

દો. આવત દેખિ લોગ સબ કૃપાસિન્ધુ ભગવાન।
નગર નિકટ પ્રભુ પ્રેરેઉ ઉતરેઉ ભૂમિ બિમાન ॥ ૪(ક) ॥

ઉતરિ કહેઉ પ્રભુ પુષ્પકહિ તુમ્હ કુબેર પહિં જાહુ।
પ્રેરિત રામ ચલેઉ સો હરષુ બિરહુ અતિ તાહુ ॥ ૪(ખ) ॥

આએ ભરત સઙ્ગ સબ લોગા। કૃસ તન શ્રીરઘુબીર બિયોગા ॥
બામદેવ બસિષ્ઠ મુનિનાયક। દેખે પ્રભુ મહિ ધરિ ધનુ સાયક ॥
ધાઇ ધરે ગુર ચરન સરોરુહ। અનુજ સહિત અતિ પુલક તનોરુહ ॥
ભેણ્ટિ કુસલ બૂઝી મુનિરાયા। હમરેં કુસલ તુમ્હારિહિં દાયા ॥
સકલ દ્વિજન્હ મિલિ નાયઉ માથા। ધર્મ ધુરન્ધર રઘુકુલનાથા ॥
ગહે ભરત પુનિ પ્રભુ પદ પઙ્કજ। નમત જિન્હહિ સુર મુનિ સઙ્કર અજ ॥
પરે ભૂમિ નહિં ઉઠત ઉઠાએ। બર કરિ કૃપાસિન્ધુ ઉર લાએ ॥
સ્યામલ ગાત રોમ ભએ ઠાઢ़ે। નવ રાજીવ નયન જલ બાઢ़ે ॥

છં. રાજીવ લોચન સ્ત્રવત જલ તન લલિત પુલકાવલિ બની।
અતિ પ્રેમ હૃદયઁ લગાઇ અનુજહિ મિલે પ્રભુ ત્રિભુઅન ધની ॥
પ્રભુ મિલત અનુજહિ સોહ મો પહિં જાતિ નહિં ઉપમા કહી।
જનુ પ્રેમ અરુ સિઙ્ગાર તનુ ધરિ મિલે બર સુષમા લહી ॥ ૧ ॥

બૂઝત કૃપાનિધિ કુસલ ભરતહિ બચન બેગિ ન આવઈ।
સુનુ સિવા સો સુખ બચન મન તે ભિન્ન જાન જો પાવઈ ॥
અબ કુસલ કૌસલનાથ આરત જાનિ જન દરસન દિયો।
બૂડ़ત બિરહ બારીસ કૃપાનિધાન મોહિ કર ગહિ લિયો ॥ ૨ ॥

દો. પુનિ પ્રભુ હરષિ સત્રુહન ભેણ્ટે હૃદયઁ લગાઇ।
લછિમન ભરત મિલે તબ પરમ પ્રેમ દોઉ ભાઇ ॥ ૫ ॥

ભરતાનુજ લછિમન પુનિ ભેણ્ટે। દુસહ બિરહ સમ્ભવ દુખ મેટે ॥
સીતા ચરન ભરત સિરુ નાવા। અનુજ સમેત પરમ સુખ પાવા ॥
પ્રભુ બિલોકિ હરષે પુરબાસી। જનિત બિયોગ બિપતિ સબ નાસી ॥
પ્રેમાતુર સબ લોગ નિહારી। કૌતુક કીન્હ કૃપાલ ખરારી ॥
અમિત રૂપ પ્રગટે તેહિ કાલા। જથાજોગ મિલે સબહિ કૃપાલા ॥
કૃપાદૃષ્ટિ રઘુબીર બિલોકી। કિએ સકલ નર નારિ બિસોકી ॥
છન મહિં સબહિ મિલે ભગવાના। ઉમા મરમ યહ કાહુઁ ન જાના ॥
એહિ બિધિ સબહિ સુખી કરિ રામા। આગેં ચલે સીલ ગુન ધામા ॥
કૌસલ્યાદિ માતુ સબ ધાઈ। નિરખિ બચ્છ જનુ ધેનુ લવાઈ ॥

છં. જનુ ધેનુ બાલક બચ્છ તજિ ગૃહઁ ચરન બન પરબસ ગઈં।
દિન અન્ત પુર રુખ સ્ત્રવત થન હુઙ્કાર કરિ ધાવત ભઈ ॥
અતિ પ્રેમ સબ માતુ ભેટીં બચન મૃદુ બહુબિધિ કહે।
ગઇ બિષમ બિયોગ ભવ તિન્હ હરષ સુખ અગનિત લહે ॥

દો. ભેટેઉ તનય સુમિત્રાઁ રામ ચરન રતિ જાનિ।
રામહિ મિલત કૈકેઈ હૃદયઁ બહુત સકુચાનિ ॥ ૬(ક) ॥

લછિમન સબ માતન્હ મિલિ હરષે આસિષ પાઇ।
કૈકેઇ કહઁ પુનિ પુનિ મિલે મન કર છોભુ ન જાઇ ॥ ૬ ॥

સાસુન્હ સબનિ મિલી બૈદેહી। ચરનન્હિ લાગિ હરષુ અતિ તેહી ॥
દેહિં અસીસ બૂઝિ કુસલાતા। હોઇ અચલ તુમ્હાર અહિવાતા ॥
સબ રઘુપતિ મુખ કમલ બિલોકહિં। મઙ્ગલ જાનિ નયન જલ રોકહિં ॥
કનક થાર આરતિ ઉતારહિં। બાર બાર પ્રભુ ગાત નિહારહિં ॥
નાના ભાઁતિ નિછાવરિ કરહીં। પરમાનન્દ હરષ ઉર ભરહીં ॥
કૌસલ્યા પુનિ પુનિ રઘુબીરહિ। ચિતવતિ કૃપાસિન્ધુ રનધીરહિ ॥
હૃદયઁ બિચારતિ બારહિં બારા। કવન ભાઁતિ લઙ્કાપતિ મારા ॥
અતિ સુકુમાર જુગલ મેરે બારે। નિસિચર સુભટ મહાબલ ભારે ॥

દો. લછિમન અરુ સીતા સહિત પ્રભુહિ બિલોકતિ માતુ।
પરમાનન્દ મગન મન પુનિ પુનિ પુલકિત ગાતુ ॥ ૭ ॥

લઙ્કાપતિ કપીસ નલ નીલા। જામવન્ત અઙ્ગદ સુભસીલા ॥
હનુમદાદિ સબ બાનર બીરા। ધરે મનોહર મનુજ સરીરા ॥
ભરત સનેહ સીલ બ્રત નેમા। સાદર સબ બરનહિં અતિ પ્રેમા ॥
દેખિ નગરબાસિન્હ કૈ રીતી। સકલ સરાહહિ પ્રભુ પદ પ્રીતી ॥
પુનિ રઘુપતિ સબ સખા બોલાએ। મુનિ પદ લાગહુ સકલ સિખાએ ॥
ગુર બસિષ્ટ કુલપૂજ્ય હમારે। ઇન્હ કી કૃપાઁ દનુજ રન મારે ॥
એ સબ સખા સુનહુ મુનિ મેરે। ભએ સમર સાગર કહઁ બેરે ॥
મમ હિત લાગિ જન્મ ઇન્હ હારે। ભરતહુ તે મોહિ અધિક પિઆરે ॥
સુનિ પ્રભુ બચન મગન સબ ભએ। નિમિષ નિમિષ ઉપજત સુખ નએ ॥

દો. કૌસલ્યા કે ચરનન્હિ પુનિ તિન્હ નાયઉ માથ ॥
આસિષ દીન્હે હરષિ તુમ્હ પ્રિય મમ જિમિ રઘુનાથ ॥ ૮(ક) ॥

સુમન બૃષ્ટિ નભ સઙ્કુલ ભવન ચલે સુખકન્દ।
ચઢ़ી અટારિન્હ દેખહિં નગર નારિ નર બૃન્દ ॥ ૮(ખ) ॥

કઞ્ચન કલસ બિચિત્ર સઁવારે। સબહિં ધરે સજિ નિજ નિજ દ્વારે ॥
બન્દનવાર પતાકા કેતૂ। સબન્હિ બનાએ મઙ્ગલ હેતૂ ॥
બીથીં સકલ સુગન્ધ સિઞ્ચાઈ। ગજમનિ રચિ બહુ ચૌક પુરાઈ ॥
નાના ભાઁતિ સુમઙ્ગલ સાજે। હરષિ નગર નિસાન બહુ બાજે ॥
જહઁ તહઁ નારિ નિછાવર કરહીં। દેહિં અસીસ હરષ ઉર ભરહીં ॥
કઞ્ચન થાર આરતી નાના। જુબતી સજેં કરહિં સુભ ગાના ॥
કરહિં આરતી આરતિહર કેં। રઘુકુલ કમલ બિપિન દિનકર કેં ॥
પુર સોભા સમ્પતિ કલ્યાના। નિગમ સેષ સારદા બખાના ॥
તેઉ યહ ચરિત દેખિ ઠગિ રહહીં। ઉમા તાસુ ગુન નર કિમિ કહહીં ॥

દો. નારિ કુમુદિનીં અવધ સર રઘુપતિ બિરહ દિનેસ।
અસ્ત ભએઁ બિગસત ભઈં નિરખિ રામ રાકેસ ॥ ૯(ક) ॥

હોહિં સગુન સુભ બિબિધ બિધિ બાજહિં ગગન નિસાન।
પુર નર નારિ સનાથ કરિ ભવન ચલે ભગવાન ॥ ૯(ખ) ॥

પ્રભુ જાની કૈકેઈ લજાની। પ્રથમ તાસુ ગૃહ ગએ ભવાની ॥
તાહિ પ્રબોધિ બહુત સુખ દીન્હા। પુનિ નિજ ભવન ગવન હરિ કીન્હા ॥
કૃપાસિન્ધુ જબ મન્દિર ગએ। પુર નર નારિ સુખી સબ ભએ ॥
ગુર બસિષ્ટ દ્વિજ લિએ બુલાઈ। આજુ સુઘરી સુદિન સમુદાઈ ॥
સબ દ્વિજ દેહુ હરષિ અનુસાસન। રામચન્દ્ર બૈઠહિં સિઙ્ઘાસન ॥
મુનિ બસિષ્ટ કે બચન સુહાએ। સુનત સકલ બિપ્રન્હ અતિ ભાએ ॥
કહહિં બચન મૃદુ બિપ્ર અનેકા। જગ અભિરામ રામ અભિષેકા ॥
અબ મુનિબર બિલમ્બ નહિં કીજે। મહારાજ કહઁ તિલક કરીજૈ ॥

દો. તબ મુનિ કહેઉ સુમન્ત્ર સન સુનત ચલેઉ હરષાઇ।
રથ અનેક બહુ બાજિ ગજ તુરત સઁવારે જાઇ ॥ ૧૦(ક) ॥

જહઁ તહઁ ધાવન પઠઇ પુનિ મઙ્ગલ દ્રબ્ય મગાઇ।
હરષ સમેત બસિષ્ટ પદ પુનિ સિરુ નાયઉ આઇ ॥ ૧૦(ખ) ॥

નવાન્હપારાયણ, આઠવાઁ વિશ્રામ
અવધપુરી અતિ રુચિર બનાઈ। દેવન્હ સુમન બૃષ્ટિ ઝરિ લાઈ ॥
રામ કહા સેવકન્હ બુલાઈ। પ્રથમ સખન્હ અન્હવાવહુ જાઈ ॥
સુનત બચન જહઁ તહઁ જન ધાએ। સુગ્રીવાદિ તુરત અન્હવાએ ॥
પુનિ કરુનાનિધિ ભરતુ હઁકારે। નિજ કર રામ જટા નિરુઆરે ॥
અન્હવાએ પ્રભુ તીનિઉ ભાઈ। ભગત બછલ કૃપાલ રઘુરાઈ ॥
ભરત ભાગ્ય પ્રભુ કોમલતાઈ। સેષ કોટિ સત સકહિં ન ગાઈ ॥
પુનિ નિજ જટા રામ બિબરાએ। ગુર અનુસાસન માગિ નહાએ ॥
કરિ મજ્જન પ્રભુ ભૂષન સાજે। અઙ્ગ અનઙ્ગ દેખિ સત લાજે ॥

દો. સાસુન્હ સાદર જાનકિહિ મજ્જન તુરત કરાઇ।
દિબ્ય બસન બર ભૂષન અઁગ અઁગ સજે બનાઇ ॥ ૧૧(ક) ॥

રામ બામ દિસિ સોભતિ રમા રૂપ ગુન ખાનિ।
દેખિ માતુ સબ હરષીં જન્મ સુફલ નિજ જાનિ ॥ ૧૧(ખ) ॥

સુનુ ખગેસ તેહિ અવસર બ્રહ્મા સિવ મુનિ બૃન્દ।
ચઢ़િ બિમાન આએ સબ સુર દેખન સુખકન્દ ॥ ૧૧(ગ) ॥

પ્રભુ બિલોકિ મુનિ મન અનુરાગા। તુરત દિબ્ય સિઙ્ઘાસન માગા ॥
રબિ સમ તેજ સો બરનિ ન જાઈ। બૈઠે રામ દ્વિજન્હ સિરુ નાઈ ॥
જનકસુતા સમેત રઘુરાઈ। પેખિ પ્રહરષે મુનિ સમુદાઈ ॥
બેદ મન્ત્ર તબ દ્વિજન્હ ઉચારે। નભ સુર મુનિ જય જયતિ પુકારે ॥
પ્રથમ તિલક બસિષ્ટ મુનિ કીન્હા। પુનિ સબ બિપ્રન્હ આયસુ દીન્હા ॥
સુત બિલોકિ હરષીં મહતારી। બાર બાર આરતી ઉતારી ॥
બિપ્રન્હ દાન બિબિધ બિધિ દીન્હે। જાચક સકલ અજાચક કીન્હે ॥
સિઙ્ઘાસન પર ત્રિભુઅન સાઈ। દેખિ સુરન્હ દુન્દુભીં બજાઈં ॥

છં. નભ દુન્દુભીં બાજહિં બિપુલ ગન્ધર્બ કિંનર ગાવહીં।
નાચહિં અપછરા બૃન્દ પરમાનન્દ સુર મુનિ પાવહીં ॥
ભરતાદિ અનુજ બિભીષનાઙ્ગદ હનુમદાદિ સમેત તે।
ગહેં છત્ર ચામર બ્યજન ધનુ અસિ ચર્મ સક્તિ બિરાજતે ॥ ૧ ॥

શ્રી સહિત દિનકર બંસ બૂષન કામ બહુ છબિ સોહઈ।
નવ અમ્બુધર બર ગાત અમ્બર પીત સુર મન મોહઈ ॥
મુકુટાઙ્ગદાદિ બિચિત્ર ભૂષન અઙ્ગ અઙ્ગન્હિ પ્રતિ સજે।
અમ્ભોજ નયન બિસાલ ઉર ભુજ ધન્ય નર નિરખન્તિ જે ॥ ૨ ॥

દો. વહ સોભા સમાજ સુખ કહત ન બનઇ ખગેસ।
બરનહિં સારદ સેષ શ્રુતિ સો રસ જાન મહેસ ॥ ૧૨(ક) ॥

ભિન્ન ભિન્ન અસ્તુતિ કરિ ગએ સુર નિજ નિજ ધામ।
બન્દી બેષ બેદ તબ આએ જહઁ શ્રીરામ ॥ ૧૨(ખ) ॥

પ્રભુ સર્બગ્ય કીન્હ અતિ આદર કૃપાનિધાન।
લખેઉ ન કાહૂઁ મરમ કછુ લગે કરન ગુન ગાન ॥ ૧૨(ગ) ॥

છં. જય સગુન નિર્ગુન રૂપ અનૂપ ભૂપ સિરોમને।
દસકન્ધરાદિ પ્રચણ્ડ નિસિચર પ્રબલ ખલ ભુજ બલ હને ॥
અવતાર નર સંસાર ભાર બિભઞ્જિ દારુન દુખ દહે।
જય પ્રનતપાલ દયાલ પ્રભુ સઞ્જુક્ત સક્તિ નમામહે ॥ ૧ ॥

તવ બિષમ માયા બસ સુરાસુર નાગ નર અગ જગ હરે।
ભવ પન્થ ભ્રમત અમિત દિવસ નિસિ કાલ કર્મ ગુનનિ ભરે ॥
જે નાથ કરિ કરુના બિલોકે ત્રિબિધિ દુખ તે નિર્બહે।
ભવ ખેદ છેદન દચ્છ હમ કહુઁ રચ્છ રામ નમામહે ॥ ૨ ॥

જે ગ્યાન માન બિમત્ત તવ ભવ હરનિ ભક્તિ ન આદરી।
તે પાઇ સુર દુર્લભ પદાદપિ પરત હમ દેખત હરી ॥
બિસ્વાસ કરિ સબ આસ પરિહરિ દાસ તવ જે હોઇ રહે।
જપિ નામ તવ બિનુ શ્રમ તરહિં ભવ નાથ સો સમરામહે ॥ ૩ ॥

જે ચરન સિવ અજ પૂજ્ય રજ સુભ પરસિ મુનિપતિની તરી।
નખ નિર્ગતા મુનિ બન્દિતા ત્રેલોક પાવનિ સુરસરી ॥
ધ્વજ કુલિસ અઙ્કુસ કઞ્જ જુત બન ફિરત કણ્ટક કિન લહે।
પદ કઞ્જ દ્વન્દ મુકુન્દ રામ રમેસ નિત્ય ભજામહે ॥ ૪ ॥

અબ્યક્તમૂલમનાદિ તરુ ત્વચ ચારિ નિગમાગમ ભને।
ષટ કન્ધ સાખા પઞ્ચ બીસ અનેક પર્ન સુમન ઘને ॥
ફલ જુગલ બિધિ કટુ મધુર બેલિ અકેલિ જેહિ આશ્રિત રહે।
પલ્લવત ફૂલત નવલ નિત સંસાર બિટપ નમામહે ॥ ૫ ॥

જે બ્રહ્મ અજમદ્વૈતમનુભવગમ્ય મનપર ધ્યાવહીં।
તે કહહુઁ જાનહુઁ નાથ હમ તવ સગુન જસ નિત ગાવહીં ॥
કરુનાયતન પ્રભુ સદગુનાકર દેવ યહ બર માગહીં।
મન બચન કર્મ બિકાર તજિ તવ ચરન હમ અનુરાગહીં ॥ ૬ ॥

દો. સબ કે દેખત બેદન્હ બિનતી કીન્હિ ઉદાર।
અન્તર્ધાન ભએ પુનિ ગએ બ્રહ્મ આગાર ॥ ૧૩(ક) ॥

બૈનતેય સુનુ સમ્ભુ તબ આએ જહઁ રઘુબીર।
બિનય કરત ગદગદ ગિરા પૂરિત પુલક સરીર ॥ ૧૩(ખ) ॥

છં. જય રામ રમારમનં સમનં। ભવ તાપ ભયાકુલ પાહિ જનં ॥
અવધેસ સુરેસ રમેસ બિભો। સરનાગત માગત પાહિ પ્રભો ॥ ૧ ॥

દસસીસ બિનાસન બીસ ભુજા। કૃત દૂરિ મહા મહિ ભૂરિ રુજા ॥
રજનીચર બૃન્દ પતઙ્ગ રહે। સર પાવક તેજ પ્રચણ્ડ દહે ॥ ૨ ॥

મહિ મણ્ડલ મણ્ડન ચારુતરં। ધૃત સાયક ચાપ નિષઙ્ગ બરં ॥
મદ મોહ મહા મમતા રજની। તમ પુઞ્જ દિવાકર તેજ અની ॥ ૩ ॥

મનજાત કિરાત નિપાત કિએ। મૃગ લોગ કુભોગ સરેન હિએ ॥
હતિ નાથ અનાથનિ પાહિ હરે। બિષયા બન પાવઁર ભૂલિ પરે ॥ ૪ ॥

બહુ રોગ બિયોગન્હિ લોગ હએ। ભવદઙ્ઘ્રિ નિરાદર કે ફલ એ ॥
ભવ સિન્ધુ અગાધ પરે નર તે। પદ પઙ્કજ પ્રેમ ન જે કરતે ॥ ૫ ॥

અતિ દીન મલીન દુખી નિતહીં। જિન્હ કે પદ પઙ્કજ પ્રીતિ નહીં ॥
અવલમ્બ ભવન્ત કથા જિન્હ કે ॥ પ્રિય સન્ત અનન્ત સદા તિન્હ કેં ॥ ૬ ॥

નહિં રાગ ન લોભ ન માન મદા ॥ તિન્હ કેં સમ બૈભવ વા બિપદા ॥
એહિ તે તવ સેવક હોત મુદા। મુનિ ત્યાગત જોગ ભરોસ સદા ॥ ૭ ॥

કરિ પ્રેમ નિરન્તર નેમ લિએઁ। પદ પઙ્કજ સેવત સુદ્ધ હિએઁ ॥
સમ માનિ નિરાદર આદરહી। સબ સન્ત સુખી બિચરન્તિ મહી ॥ ૮ ॥

મુનિ માનસ પઙ્કજ ભૃઙ્ગ ભજે। રઘુબીર મહા રનધીર અજે ॥
તવ નામ જપામિ નમામિ હરી। ભવ રોગ મહાગદ માન અરી ॥ ૯ ॥

ગુન સીલ કૃપા પરમાયતનં। પ્રનમામિ નિરન્તર શ્રીરમનં ॥
રઘુનન્દ નિકન્દય દ્વન્દ્વઘનં। મહિપાલ બિલોકય દીન જનં ॥ ૧૦ ॥

દો. બાર બાર બર માગઉઁ હરષિ દેહુ શ્રીરઙ્ગ।
પદ સરોજ અનપાયની ભગતિ સદા સતસઙ્ગ ॥ ૧૪(ક) ॥

બરનિ ઉમાપતિ રામ ગુન હરષિ ગએ કૈલાસ।
તબ પ્રભુ કપિન્હ દિવાએ સબ બિધિ સુખપ્રદ બાસ ॥ ૧૪(ખ) ॥

સુનુ ખગપતિ યહ કથા પાવની। ત્રિબિધ તાપ ભવ ભય દાવની ॥
મહારાજ કર સુભ અભિષેકા। સુનત લહહિં નર બિરતિ બિબેકા ॥
જે સકામ નર સુનહિં જે ગાવહિં। સુખ સમ્પતિ નાના બિધિ પાવહિં ॥
સુર દુર્લભ સુખ કરિ જગ માહીં। અન્તકાલ રઘુપતિ પુર જાહીં ॥
સુનહિં બિમુક્ત બિરત અરુ બિષઈ। લહહિં ભગતિ ગતિ સમ્પતિ નઈ ॥
ખગપતિ રામ કથા મૈં બરની। સ્વમતિ બિલાસ ત્રાસ દુખ હરની ॥
બિરતિ બિબેક ભગતિ દૃઢ़ કરની। મોહ નદી કહઁ સુન્દર તરની ॥
નિત નવ મઙ્ગલ કૌસલપુરી। હરષિત રહહિં લોગ સબ કુરી ॥
નિત નઇ પ્રીતિ રામ પદ પઙ્કજ। સબકેં જિન્હહિ નમત સિવ મુનિ અજ ॥
મઙ્ગન બહુ પ્રકાર પહિરાએ। દ્વિજન્હ દાન નાના બિધિ પાએ ॥

દો. બ્રહ્માનન્દ મગન કપિ સબ કેં પ્રભુ પદ પ્રીતિ।
જાત ન જાને દિવસ તિન્હ ગએ માસ ષટ બીતિ ॥ ૧૫ ॥

બિસરે ગૃહ સપનેહુઁ સુધિ નાહીં। જિમિ પરદ્રોહ સન્ત મન માહી ॥
તબ રઘુપતિ સબ સખા બોલાએ। આઇ સબન્હિ સાદર સિરુ નાએ ॥
પરમ પ્રીતિ સમીપ બૈઠારે। ભગત સુખદ મૃદુ બચન ઉચારે ॥
તુમ્હ અતિ કીન્હ મોરિ સેવકાઈ। મુખ પર કેહિ બિધિ કરૌં બડ़ાઈ ॥
તાતે મોહિ તુમ્હ અતિ પ્રિય લાગે। મમ હિત લાગિ ભવન સુખ ત્યાગે ॥
અનુજ રાજ સમ્પતિ બૈદેહી। દેહ ગેહ પરિવાર સનેહી ॥
સબ મમ પ્રિય નહિં તુમ્હહિ સમાના। મૃષા ન કહઉઁ મોર યહ બાના ॥
સબ કે પ્રિય સેવક યહ નીતી। મોરેં અધિક દાસ પર પ્રીતી ॥

દો. અબ ગૃહ જાહુ સખા સબ ભજેહુ મોહિ દૃઢ़ નેમ।
સદા સર્બગત સર્બહિત જાનિ કરેહુ અતિ પ્રેમ ॥ ૧૬ ॥

સુનિ પ્રભુ બચન મગન સબ ભએ। કો હમ કહાઁ બિસરિ તન ગએ ॥
એકટક રહે જોરિ કર આગે। સકહિં ન કછુ કહિ અતિ અનુરાગે ॥
પરમ પ્રેમ તિન્હ કર પ્રભુ દેખા। કહા બિબિધ બિધિ ગ્યાન બિસેષા ॥
પ્રભુ સન્મુખ કછુ કહન ન પારહિં। પુનિ પુનિ ચરન સરોજ નિહારહિં ॥
તબ પ્રભુ ભૂષન બસન મગાએ। નાના રઙ્ગ અનૂપ સુહાએ ॥
સુગ્રીવહિ પ્રથમહિં પહિરાએ। બસન ભરત નિજ હાથ બનાએ ॥
પ્રભુ પ્રેરિત લછિમન પહિરાએ। લઙ્કાપતિ રઘુપતિ મન ભાએ ॥
અઙ્ગદ બૈઠ રહા નહિં ડોલા। પ્રીતિ દેખિ પ્રભુ તાહિ ન બોલા ॥

દો. જામવન્ત નીલાદિ સબ પહિરાએ રઘુનાથ।
હિયઁ ધરિ રામ રૂપ સબ ચલે નાઇ પદ માથ ॥ ૧૭(ક) ॥

તબ અઙ્ગદ ઉઠિ નાઇ સિરુ સજલ નયન કર જોરિ।
અતિ બિનીત બોલેઉ બચન મનહુઁ પ્રેમ રસ બોરિ ॥ ૧૭(ખ) ॥

સુનુ સર્બગ્ય કૃપા સુખ સિન્ધો। દીન દયાકર આરત બન્ધો ॥
મરતી બેર નાથ મોહિ બાલી। ગયઉ તુમ્હારેહિ કોઞ્છેં ઘાલી ॥
અસરન સરન બિરદુ સમ્ભારી। મોહિ જનિ તજહુ ભગત હિતકારી ॥
મોરેં તુમ્હ પ્રભુ ગુર પિતુ માતા। જાઉઁ કહાઁ તજિ પદ જલજાતા ॥
તુમ્હહિ બિચારિ કહહુ નરનાહા। પ્રભુ તજિ ભવન કાજ મમ કાહા ॥
બાલક ગ્યાન બુદ્ધિ બલ હીના। રાખહુ સરન નાથ જન દીના ॥
નીચિ ટહલ ગૃહ કૈ સબ કરિહઉઁ। પદ પઙ્કજ બિલોકિ ભવ તરિહઉઁ ॥
અસ કહિ ચરન પરેઉ પ્રભુ પાહી। અબ જનિ નાથ કહહુ ગૃહ જાહી ॥

દો. અઙ્ગદ બચન બિનીત સુનિ રઘુપતિ કરુના સીંવ।
પ્રભુ ઉઠાઇ ઉર લાયઉ સજલ નયન રાજીવ ॥ ૧૮(ક) ॥

નિજ ઉર માલ બસન મનિ બાલિતનય પહિરાઇ।
બિદા કીન્હિ ભગવાન તબ બહુ પ્રકાર સમુઝાઇ ॥ ૧૮(ખ) ॥

ભરત અનુજ સૌમિત્ર સમેતા। પઠવન ચલે ભગત કૃત ચેતા ॥
અઙ્ગદ હૃદયઁ પ્રેમ નહિં થોરા। ફિરિ ફિરિ ચિતવ રામ કીં ઓરા ॥
બાર બાર કર દણ્ડ પ્રનામા। મન અસ રહન કહહિં મોહિ રામા ॥
રામ બિલોકનિ બોલનિ ચલની। સુમિરિ સુમિરિ સોચત હઁસિ મિલની ॥
પ્રભુ રુખ દેખિ બિનય બહુ ભાષી। ચલેઉ હૃદયઁ પદ પઙ્કજ રાખી ॥
અતિ આદર સબ કપિ પહુઁચાએ। ભાઇન્હ સહિત ભરત પુનિ આએ ॥
તબ સુગ્રીવ ચરન ગહિ નાના। ભાઁતિ બિનય કીન્હે હનુમાના ॥
દિન દસ કરિ રઘુપતિ પદ સેવા। પુનિ તવ ચરન દેખિહઉઁ દેવા ॥
પુન્ય પુઞ્જ તુમ્હ પવનકુમારા। સેવહુ જાઇ કૃપા આગારા ॥
અસ કહિ કપિ સબ ચલે તુરન્તા। અઙ્ગદ કહઇ સુનહુ હનુમન્તા ॥

દો. કહેહુ દણ્ડવત પ્રભુ સૈં તુમ્હહિ કહઉઁ કર જોરિ।
બાર બાર રઘુનાયકહિ સુરતિ કરાએહુ મોરિ ॥ ૧૯(ક) ॥

અસ કહિ ચલેઉ બાલિસુત ફિરિ આયઉ હનુમન્ત।
તાસુ પ્રીતિ પ્રભુ સન કહિ મગન ભએ ભગવન્ત ॥ !૯(ખ) ॥

કુલિસહુ ચાહિ કઠોર અતિ કોમલ કુસુમહુ ચાહિ।
ચિત્ત ખગેસ રામ કર સમુઝિ પરઇ કહુ કાહિ ॥ ૧૯(ગ) ॥

પુનિ કૃપાલ લિયો બોલિ નિષાદા। દીન્હે ભૂષન બસન પ્રસાદા ॥
જાહુ ભવન મમ સુમિરન કરેહૂ। મન ક્રમ બચન ધર્મ અનુસરેહૂ ॥
તુમ્હ મમ સખા ભરત સમ ભ્રાતા। સદા રહેહુ પુર આવત જાતા ॥
બચન સુનત ઉપજા સુખ ભારી। પરેઉ ચરન ભરિ લોચન બારી ॥
ચરન નલિન ઉર ધરિ ગૃહ આવા। પ્રભુ સુભાઉ પરિજનન્હિ સુનાવા ॥
રઘુપતિ ચરિત દેખિ પુરબાસી। પુનિ પુનિ કહહિં ધન્ય સુખરાસી ॥
રામ રાજ બૈણ્ઠેં ત્રેલોકા। હરષિત ભએ ગએ સબ સોકા ॥
બયરુ ન કર કાહૂ સન કોઈ। રામ પ્રતાપ બિષમતા ખોઈ ॥

દો. બરનાશ્રમ નિજ નિજ ધરમ બનિરત બેદ પથ લોગ।
ચલહિં સદા પાવહિં સુખહિ નહિં ભય સોક ન રોગ ॥ ૨૦ ॥

દૈહિક દૈવિક ભૌતિક તાપા। રામ રાજ નહિં કાહુહિ બ્યાપા ॥
સબ નર કરહિં પરસ્પર પ્રીતી। ચલહિં સ્વધર્મ નિરત શ્રુતિ નીતી ॥
ચારિઉ ચરન ધર્મ જગ માહીં। પૂરિ રહા સપનેહુઁ અઘ નાહીં ॥
રામ ભગતિ રત નર અરુ નારી। સકલ પરમ ગતિ કે અધિકારી ॥
અલ્પમૃત્યુ નહિં કવનિઉ પીરા। સબ સુન્દર સબ બિરુજ સરીરા ॥
નહિં દરિદ્ર કોઉ દુખી ન દીના। નહિં કોઉ અબુધ ન લચ્છન હીના ॥
સબ નિર્દમ્ભ ધર્મરત પુની। નર અરુ નારિ ચતુર સબ ગુની ॥
સબ ગુનગ્ય પણ્ડિત સબ ગ્યાની। સબ કૃતગ્ય નહિં કપટ સયાની ॥

દો. રામ રાજ નભગેસ સુનુ સચરાચર જગ માહિં ॥
કાલ કર્મ સુભાવ ગુન કૃત દુખ કાહુહિ નાહિં ॥ ૨૧ ॥

ભૂમિ સપ્ત સાગર મેખલા। એક ભૂપ રઘુપતિ કોસલા ॥
ભુઅન અનેક રોમ પ્રતિ જાસૂ। યહ પ્રભુતા કછુ બહુત ન તાસૂ ॥
સો મહિમા સમુઝત પ્રભુ કેરી। યહ બરનત હીનતા ઘનેરી ॥
સોઉ મહિમા ખગેસ જિન્હ જાની। ફિરી એહિં ચરિત તિન્હહુઁ રતિ માની ॥
સોઉ જાને કર ફલ યહ લીલા। કહહિં મહા મુનિબર દમસીલા ॥
રામ રાજ કર સુખ સમ્પદા। બરનિ ન સકઇ ફનીસ સારદા ॥
સબ ઉદાર સબ પર ઉપકારી। બિપ્ર ચરન સેવક નર નારી ॥
એકનારિ બ્રત રત સબ ઝારી। તે મન બચ ક્રમ પતિ હિતકારી ॥

દો. દણ્ડ જતિન્હ કર ભેદ જહઁ નર્તક નૃત્ય સમાજ।
જીતહુ મનહિ સુનિઅ અસ રામચન્દ્ર કેં રાજ ॥ ૨૨ ॥

ફૂલહિં ફરહિં સદા તરુ કાનન। રહહિ એક સઁગ ગજ પઞ્ચાનન ॥
ખગ મૃગ સહજ બયરુ બિસરાઈ। સબન્હિ પરસ્પર પ્રીતિ બઢ़ાઈ ॥
કૂજહિં ખગ મૃગ નાના બૃન્દા। અભય ચરહિં બન કરહિં અનન્દા ॥
સીતલ સુરભિ પવન બહ મન્દા। ગૂઞ્જત અલિ લૈ ચલિ મકરન્દા ॥
લતા બિટપ માગેં મધુ ચવહીં। મનભાવતો ધેનુ પય સ્ત્રવહીં ॥
સસિ સમ્પન્ન સદા રહ ધરની। ત્રેતાઁ ભઇ કૃતજુગ કૈ કરની ॥
પ્રગટીં ગિરિન્હ બિબિધ મનિ ખાની। જગદાતમા ભૂપ જગ જાની ॥
સરિતા સકલ બહહિં બર બારી। સીતલ અમલ સ્વાદ સુખકારી ॥
સાગર નિજ મરજાદાઁ રહહીં। ડારહિં રત્ન તટન્હિ નર લહહીં ॥
સરસિજ સઙ્કુલ સકલ તડ़ાગા। અતિ પ્રસન્ન દસ દિસા બિભાગા ॥

દો. બિધુ મહિ પૂર મયૂખન્હિ રબિ તપ જેતનેહિ કાજ।
માગેં બારિદ દેહિં જલ રામચન્દ્ર કે રાજ ॥ ૨૩ ॥

કોટિન્હ બાજિમેધ પ્રભુ કીન્હે। દાન અનેક દ્વિજન્હ કહઁ દીન્હે ॥
શ્રુતિ પથ પાલક ધર્મ ધુરન્ધર। ગુનાતીત અરુ ભોગ પુરન્દર ॥
પતિ અનુકૂલ સદા રહ સીતા। સોભા ખાનિ સુસીલ બિનીતા ॥
જાનતિ કૃપાસિન્ધુ પ્રભુતાઈ। સેવતિ ચરન કમલ મન લાઈ ॥
જદ્યપિ ગૃહઁ સેવક સેવકિની। બિપુલ સદા સેવા બિધિ ગુની ॥
નિજ કર ગૃહ પરિચરજા કરઈ। રામચન્દ્ર આયસુ અનુસરઈ ॥
જેહિ બિધિ કૃપાસિન્ધુ સુખ માનઇ। સોઇ કર શ્રી સેવા બિધિ જાનઇ ॥
કૌસલ્યાદિ સાસુ ગૃહ માહીં। સેવઇ સબન્હિ માન મદ નાહીં ॥
ઉમા રમા બ્રહ્માદિ બન્દિતા। જગદમ્બા સન્તતમનિન્દિતા ॥

દો. જાસુ કૃપા કટાચ્છુ સુર ચાહત ચિતવ ન સોઇ।
રામ પદારબિન્દ રતિ કરતિ સુભાવહિ ખોઇ ॥ ૨૪ ॥

સેવહિં સાનકૂલ સબ ભાઈ। રામ ચરન રતિ અતિ અધિકાઈ ॥
પ્રભુ મુખ કમલ બિલોકત રહહીં। કબહુઁ કૃપાલ હમહિ કછુ કહહીં ॥
રામ કરહિં ભ્રાતન્હ પર પ્રીતી। નાના ભાઁતિ સિખાવહિં નીતી ॥
હરષિત રહહિં નગર કે લોગા। કરહિં સકલ સુર દુર્લભ ભોગા ॥
અહનિસિ બિધિહિ મનાવત રહહીં। શ્રીરઘુબીર ચરન રતિ ચહહીં ॥
દુઇ સુત સુન્દર સીતાઁ જાએ। લવ કુસ બેદ પુરાનન્હ ગાએ ॥
દોઉ બિજઈ બિનઈ ગુન મન્દિર। હરિ પ્રતિબિમ્બ મનહુઁ અતિ સુન્દર ॥
દુઇ દુઇ સુત સબ ભ્રાતન્હ કેરે। ભએ રૂપ ગુન સીલ ઘનેરે ॥

દો. ગ્યાન ગિરા ગોતીત અજ માયા મન ગુન પાર।
સોઇ સચ્ચિદાનન્દ ઘન કર નર ચરિત ઉદાર ॥ ૨૫ ॥

પ્રાતકાલ સરઊ કરિ મજ્જન। બૈઠહિં સભાઁ સઙ્ગ દ્વિજ સજ્જન ॥
બેદ પુરાન બસિષ્ટ બખાનહિં। સુનહિં રામ જદ્યપિ સબ જાનહિં ॥
અનુજન્હ સઞ્જુત ભોજન કરહીં। દેખિ સકલ જનનીં સુખ ભરહીં ॥
ભરત સત્રુહન દોનઉ ભાઈ। સહિત પવનસુત ઉપબન જાઈ ॥
બૂઝહિં બૈઠિ રામ ગુન ગાહા। કહ હનુમાન સુમતિ અવગાહા ॥
સુનત બિમલ ગુન અતિ સુખ પાવહિં। બહુરિ બહુરિ કરિ બિનય કહાવહિં ॥
સબ કેં ગૃહ ગૃહ હોહિં પુરાના। રામચરિત પાવન બિધિ નાના ॥
નર અરુ નારિ રામ ગુન ગાનહિં। કરહિં દિવસ નિસિ જાત ન જાનહિં ॥

દો. અવધપુરી બાસિન્હ કર સુખ સમ્પદા સમાજ।
સહસ સેષ નહિં કહિ સકહિં જહઁ નૃપ રામ બિરાજ ॥ ૨૬ ॥

નારદાદિ સનકાદિ મુનીસા। દરસન લાગિ કોસલાધીસા ॥
દિન પ્રતિ સકલ અજોધ્યા આવહિં। દેખિ નગરુ બિરાગુ બિસરાવહિં ॥
જાતરૂપ મનિ રચિત અટારીં। નાના રઙ્ગ રુચિર ગચ ઢારીં ॥
પુર ચહુઁ પાસ કોટ અતિ સુન્દર। રચે કઁગૂરા રઙ્ગ રઙ્ગ બર ॥
નવ ગ્રહ નિકર અનીક બનાઈ। જનુ ઘેરી અમરાવતિ આઈ ॥
મહિ બહુ રઙ્ગ રચિત ગચ કાઁચા। જો બિલોકિ મુનિબર મન નાચા ॥
ધવલ ધામ ઊપર નભ ચુમ્બત। કલસ મનહુઁ રબિ સસિ દુતિ નિન્દત ॥
બહુ મનિ રચિત ઝરોખા ભ્રાજહિં। ગૃહ ગૃહ પ્રતિ મનિ દીપ બિરાજહિં ॥

છં. મનિ દીપ રાજહિં ભવન ભ્રાજહિં દેહરીં બિદ્રુમ રચી।
મનિ ખમ્ભ ભીતિ બિરઞ્ચિ બિરચી કનક મનિ મરકત ખચી ॥
સુન્દર મનોહર મન્દિરાયત અજિર રુચિર ફટિક રચે।
પ્રતિ દ્વાર દ્વાર કપાટ પુરટ બનાઇ બહુ બજ્રન્હિ ખચે ॥

દો. ચારુ ચિત્રસાલા ગૃહ ગૃહ પ્રતિ લિખે બનાઇ।
રામ ચરિત જે નિરખ મુનિ તે મન લેહિં ચોરાઇ ॥ ૨૭ ॥

સુમન બાટિકા સબહિં લગાઈ। બિબિધ ભાઁતિ કરિ જતન બનાઈ ॥
લતા લલિત બહુ જાતિ સુહાઈ। ફૂલહિં સદા બંસત કિ નાઈ ॥
ગુઞ્જત મધુકર મુખર મનોહર। મારુત ત્રિબિધ સદા બહ સુન્દર ॥
નાના ખગ બાલકન્હિ જિઆએ। બોલત મધુર ઉડ़ાત સુહાએ ॥
મોર હંસ સારસ પારાવત। ભવનનિ પર સોભા અતિ પાવત ॥
જહઁ તહઁ દેખહિં નિજ પરિછાહીં। બહુ બિધિ કૂજહિં નૃત્ય કરાહીં ॥
સુક સારિકા પઢ़ાવહિં બાલક। કહહુ રામ રઘુપતિ જનપાલક ॥
રાજ દુઆર સકલ બિધિ ચારૂ। બીથીં ચૌહટ રૂચિર બજારૂ ॥

છં. બાજાર રુચિર ન બનઇ બરનત બસ્તુ બિનુ ગથ પાઇએ।
જહઁ ભૂપ રમાનિવાસ તહઁ કી સમ્પદા કિમિ ગાઇએ ॥
બૈઠે બજાજ સરાફ બનિક અનેક મનહુઁ કુબેર તે।
સબ સુખી સબ સચ્ચરિત સુન્દર નારિ નર સિસુ જરઠ જે ॥

દો. ઉત્તર દિસિ સરજૂ બહ નિર્મલ જલ ગમ્ભીર।
બાઁધે ઘાટ મનોહર સ્વલ્પ પઙ્ક નહિં તીર ॥ ૨૮ ॥

દૂરિ ફરાક રુચિર સો ઘાટા। જહઁ જલ પિઅહિં બાજિ ગજ ઠાટા ॥
પનિઘટ પરમ મનોહર નાના। તહાઁ ન પુરુષ કરહિં અસ્નાના ॥
રાજઘાટ સબ બિધિ સુન્દર બર। મજ્જહિં તહાઁ બરન ચારિઉ નર ॥
તીર તીર દેવન્હ કે મન્દિર। ચહુઁ દિસિ તિન્હ કે ઉપબન સુન્દર ॥
કહુઁ કહુઁ સરિતા તીર ઉદાસી। બસહિં ગ્યાન રત મુનિ સંન્યાસી ॥
તીર તીર તુલસિકા સુહાઈ। બૃન્દ બૃન્દ બહુ મુનિન્હ લગાઈ ॥
પુર સોભા કછુ બરનિ ન જાઈ। બાહેર નગર પરમ રુચિરાઈ ॥
દેખત પુરી અખિલ અઘ ભાગા। બન ઉપબન બાપિકા તડ़ાગા ॥

છં. બાપીં તડ़ાગ અનૂપ કૂપ મનોહરાયત સોહહીં।
સોપાન સુન્દર નીર નિર્મલ દેખિ સુર મુનિ મોહહીં ॥
બહુ રઙ્ગ કઞ્જ અનેક ખગ કૂજહિં મધુપ ગુઞ્જારહીં।
આરામ રમ્ય પિકાદિ ખગ રવ જનુ પથિક હઙ્કારહીં ॥

દો. રમાનાથ જહઁ રાજા સો પુર બરનિ કિ જાઇ।
અનિમાદિક સુખ સમ્પદા રહીં અવધ સબ છાઇ ॥ ૨૯ ॥

જહઁ તહઁ નર રઘુપતિ ગુન ગાવહિં। બૈઠિ પરસપર ઇહઇ સિખાવહિં ॥
ભજહુ પ્રનત પ્રતિપાલક રામહિ। સોભા સીલ રૂપ ગુન ધામહિ ॥
જલજ બિલોચન સ્યામલ ગાતહિ। પલક નયન ઇવ સેવક ત્રાતહિ ॥
ધૃત સર રુચિર ચાપ તૂનીરહિ। સન્ત કઞ્જ બન રબિ રનધીરહિ ॥
કાલ કરાલ બ્યાલ ખગરાજહિ। નમત રામ અકામ મમતા જહિ ॥
લોભ મોહ મૃગજૂથ કિરાતહિ। મનસિજ કરિ હરિ જન સુખદાતહિ ॥
સંસય સોક નિબિડ़ તમ ભાનુહિ। દનુજ ગહન ઘન દહન કૃસાનુહિ ॥
જનકસુતા સમેત રઘુબીરહિ। કસ ન ભજહુ ભઞ્જન ભવ ભીરહિ ॥
બહુ બાસના મસક હિમ રાસિહિ। સદા એકરસ અજ અબિનાસિહિ ॥
મુનિ રઞ્જન ભઞ્જન મહિ ભારહિ। તુલસિદાસ કે પ્રભુહિ ઉદારહિ ॥

દો. એહિ બિધિ નગર નારિ નર કરહિં રામ ગુન ગાન।
સાનુકૂલ સબ પર રહહિં સન્તત કૃપાનિધાન ॥ ૩૦ ॥

જબ તે રામ પ્રતાપ ખગેસા। ઉદિત ભયઉ અતિ પ્રબલ દિનેસા ॥
પૂરિ પ્રકાસ રહેઉ તિહુઁ લોકા। બહુતેન્હ સુખ બહુતન મન સોકા ॥
જિન્હહિ સોક તે કહઉઁ બખાની। પ્રથમ અબિદ્યા નિસા નસાની ॥
અઘ ઉલૂક જહઁ તહાઁ લુકાને। કામ ક્રોધ કૈરવ સકુચાને ॥
બિબિધ કર્મ ગુન કાલ સુભાઊ। એ ચકોર સુખ લહહિં ન કાઊ ॥
મત્સર માન મોહ મદ ચોરા। ઇન્હ કર હુનર ન કવનિહુઁ ઓરા ॥
ધરમ તડ़ાગ ગ્યાન બિગ્યાના। એ પઙ્કજ બિકસે બિધિ નાના ॥
સુખ સન્તોષ બિરાગ બિબેકા। બિગત સોક એ કોક અનેકા ॥

દો. યહ પ્રતાપ રબિ જાકેં ઉર જબ કરઇ પ્રકાસ।
પછિલે બાઢ़હિં પ્રથમ જે કહે તે પાવહિં નાસ ॥ ૩૧ ॥

ભ્રાતન્હ સહિત રામુ એક બારા। સઙ્ગ પરમ પ્રિય પવનકુમારા ॥
સુન્દર ઉપબન દેખન ગએ। સબ તરુ કુસુમિત પલ્લવ નએ ॥
જાનિ સમય સનકાદિક આએ। તેજ પુઞ્જ ગુન સીલ સુહાએ ॥
બ્રહ્માનન્દ સદા લયલીના। દેખત બાલક બહુકાલીના ॥
રૂપ ધરેં જનુ ચારિઉ બેદા। સમદરસી મુનિ બિગત બિભેદા ॥
આસા બસન બ્યસન યહ તિન્હહીં। રઘુપતિ ચરિત હોઇ તહઁ સુનહીં ॥
તહાઁ રહે સનકાદિ ભવાની। જહઁ ઘટસમ્ભવ મુનિબર ગ્યાની ॥
રામ કથા મુનિબર બહુ બરની। ગ્યાન જોનિ પાવક જિમિ અરની ॥

દો. દેખિ રામ મુનિ આવત હરષિ દણ્ડવત કીન્હ।
સ્વાગત પૂઁછિ પીત પટ પ્રભુ બૈઠન કહઁ દીન્હ ॥ ૩૨ ॥

કીન્હ દણ્ડવત તીનિઉઁ ભાઈ। સહિત પવનસુત સુખ અધિકાઈ ॥
મુનિ રઘુપતિ છબિ અતુલ બિલોકી। ભએ મગન મન સકે ન રોકી ॥
સ્યામલ ગાત સરોરુહ લોચન। સુન્દરતા મન્દિર ભવ મોચન ॥
એકટક રહે નિમેષ ન લાવહિં। પ્રભુ કર જોરેં સીસ નવાવહિં ॥
તિન્હ કૈ દસા દેખિ રઘુબીરા। સ્ત્રવત નયન જલ પુલક સરીરા ॥
કર ગહિ પ્રભુ મુનિબર બૈઠારે। પરમ મનોહર બચન ઉચારે ॥
આજુ ધન્ય મૈં સુનહુ મુનીસા। તુમ્હરેં દરસ જાહિં અઘ ખીસા ॥
બડ़ે ભાગ પાઇબ સતસઙ્ગા। બિનહિં પ્રયાસ હોહિં ભવ ભઙ્ગા ॥

દો. સન્ત સઙ્ગ અપબર્ગ કર કામી ભવ કર પન્થ।
કહહિ સન્ત કબિ કોબિદ શ્રુતિ પુરાન સદગ્રન્થ ॥ ૩૩ ॥

સુનિ પ્રભુ બચન હરષિ મુનિ ચારી। પુલકિત તન અસ્તુતિ અનુસારી ॥
જય ભગવન્ત અનન્ત અનામય। અનઘ અનેક એક કરુનામય ॥
જય નિર્ગુન જય જય ગુન સાગર। સુખ મન્દિર સુન્દર અતિ નાગર ॥
જય ઇન્દિરા રમન જય ભૂધર। અનુપમ અજ અનાદિ સોભાકર ॥
ગ્યાન નિધાન અમાન માનપ્રદ। પાવન સુજસ પુરાન બેદ બદ ॥
તગ્ય કૃતગ્ય અગ્યતા ભઞ્જન। નામ અનેક અનામ નિરઞ્જન ॥
સર્બ સર્બગત સર્બ ઉરાલય। બસસિ સદા હમ કહુઁ પરિપાલય ॥
દ્વન્દ બિપતિ ભવ ફન્દ બિભઞ્જય। હ્રદિ બસિ રામ કામ મદ ગઞ્જય ॥

દો. પરમાનન્દ કૃપાયતન મન પરિપૂરન કામ।
પ્રેમ ભગતિ અનપાયની દેહુ હમહિ શ્રીરામ ॥ ૩૪ ॥

દેહુ ભગતિ રઘુપતિ અતિ પાવનિ। ત્રિબિધ તાપ ભવ દાપ નસાવનિ ॥
પ્રનત કામ સુરધેનુ કલપતરુ। હોઇ પ્રસન્ન દીજૈ પ્રભુ યહ બરુ ॥
ભવ બારિધિ કુમ્ભજ રઘુનાયક। સેવત સુલભ સકલ સુખ દાયક ॥
મન સમ્ભવ દારુન દુખ દારય। દીનબન્ધુ સમતા બિસ્તારય ॥
આસ ત્રાસ ઇરિષાદિ નિવારક। બિનય બિબેક બિરતિ બિસ્તારક ॥
ભૂપ મૌલિ મન મણ્ડન ધરની। દેહિ ભગતિ સંસૃતિ સરિ તરની ॥
મુનિ મન માનસ હંસ નિરન્તર। ચરન કમલ બન્દિત અજ સઙ્કર ॥
રઘુકુલ કેતુ સેતુ શ્રુતિ રચ્છક। કાલ કરમ સુભાઉ ગુન ભચ્છક ॥
તારન તરન હરન સબ દૂષન। તુલસિદાસ પ્રભુ ત્રિભુવન ભૂષન ॥

દો. બાર બાર અસ્તુતિ કરિ પ્રેમ સહિત સિરુ નાઇ।
બ્રહ્મ ભવન સનકાદિ ગે અતિ અભીષ્ટ બર પાઇ ॥ ૩૫ ॥

સનકાદિક બિધિ લોક સિધાએ। ભ્રાતન્હ રામ ચરન સિરુ નાએ ॥
પૂછત પ્રભુહિ સકલ સકુચાહીં। ચિતવહિં સબ મારુતસુત પાહીં ॥
સુનિ ચહહિં પ્રભુ મુખ કૈ બાની। જો સુનિ હોઇ સકલ ભ્રમ હાની ॥
અન્તરજામી પ્રભુ સભ જાના। બૂઝત કહહુ કાહ હનુમાના ॥
જોરિ પાનિ કહ તબ હનુમન્તા। સુનહુ દીનદયાલ ભગવન્તા ॥
નાથ ભરત કછુ પૂઁછન ચહહીં। પ્રસ્ન કરત મન સકુચત અહહીં ॥
તુમ્હ જાનહુ કપિ મોર સુભાઊ। ભરતહિ મોહિ કછુ અન્તર કાઊ ॥
સુનિ પ્રભુ બચન ભરત ગહે ચરના। સુનહુ નાથ પ્રનતારતિ હરના ॥

દો. નાથ ન મોહિ સન્દેહ કછુ સપનેહુઁ સોક ન મોહ।
કેવલ કૃપા તુમ્હારિહિ કૃપાનન્દ સન્દોહ ॥ ૩૬ ॥

કરઉઁ કૃપાનિધિ એક ઢિઠાઈ। મૈં સેવક તુમ્હ જન સુખદાઈ ॥
સન્તન્હ કૈ મહિમા રઘુરાઈ। બહુ બિધિ બેદ પુરાનન્હ ગાઈ ॥
શ્રીમુખ તુમ્હ પુનિ કીન્હિ બડ़ાઈ। તિન્હ પર પ્રભુહિ પ્રીતિ અધિકાઈ ॥
સુના ચહઉઁ પ્રભુ તિન્હ કર લચ્છન। કૃપાસિન્ધુ ગુન ગ્યાન બિચચ્છન ॥
સન્ત અસન્ત ભેદ બિલગાઈ। પ્રનતપાલ મોહિ કહહુ બુઝાઈ ॥
સન્તન્હ કે લચ્છન સુનુ ભ્રાતા। અગનિત શ્રુતિ પુરાન બિખ્યાતા ॥
સન્ત અસન્તન્હિ કૈ અસિ કરની। જિમિ કુઠાર ચન્દન આચરની ॥
કાટઇ પરસુ મલય સુનુ ભાઈ। નિજ ગુન દેઇ સુગન્ધ બસાઈ ॥

દો. તાતે સુર સીસન્હ ચઢ़ત જગ બલ્લભ શ્રીખણ્ડ।
અનલ દાહિ પીટત ઘનહિં પરસુ બદન યહ દણ્ડ ॥ ૩૭ ॥

બિષય અલમ્પટ સીલ ગુનાકર। પર દુખ દુખ સુખ સુખ દેખે પર ॥
સમ અભૂતરિપુ બિમદ બિરાગી। લોભામરષ હરષ ભય ત્યાગી ॥
કોમલચિત દીનન્હ પર દાયા। મન બચ ક્રમ મમ ભગતિ અમાયા ॥
સબહિ માનપ્રદ આપુ અમાની। ભરત પ્રાન સમ મમ તે પ્રાની ॥
બિગત કામ મમ નામ પરાયન। સાન્તિ બિરતિ બિનતી મુદિતાયન ॥
સીતલતા સરલતા મયત્રી। દ્વિજ પદ પ્રીતિ ધર્મ જનયત્રી ॥
એ સબ લચ્છન બસહિં જાસુ ઉર। જાનેહુ તાત સન્ત સન્તત ફુર ॥
સમ દમ નિયમ નીતિ નહિં ડોલહિં। પરુષ બચન કબહૂઁ નહિં બોલહિં ॥

દો. નિન્દા અસ્તુતિ ઉભય સમ મમતા મમ પદ કઞ્જ।
તે સજ્જન મમ પ્રાનપ્રિય ગુન મન્દિર સુખ પુઞ્જ ॥ ૩૮ ॥

સનહુ અસન્તન્હ કેર સુભાઊ। ભૂલેહુઁ સઙ્ગતિ કરિઅ ન કાઊ ॥
તિન્હ કર સઙ્ગ સદા દુખદાઈ। જિમિ કલપહિ ઘાલઇ હરહાઈ ॥
ખલન્હ હૃદયઁ અતિ તાપ બિસેષી। જરહિં સદા પર સમ્પતિ દેખી ॥
જહઁ કહુઁ નિન્દા સુનહિં પરાઈ। હરષહિં મનહુઁ પરી નિધિ પાઈ ॥
કામ ક્રોધ મદ લોભ પરાયન। નિર્દય કપટી કુટિલ મલાયન ॥
બયરુ અકારન સબ કાહૂ સોં। જો કર હિત અનહિત તાહૂ સોં ॥
ઝૂઠઇ લેના ઝૂઠઇ દેના। ઝૂઠઇ ભોજન ઝૂઠ ચબેના ॥
બોલહિં મધુર બચન જિમિ મોરા। ખાઇ મહા અતિ હૃદય કઠોરા ॥

દો. પર દ્રોહી પર દાર રત પર ધન પર અપબાદ।
તે નર પાઁવર પાપમય દેહ ધરેં મનુજાદ ॥ ૩૯ ॥

લોભઇ ઓઢ़ન લોભઇ ડાસન। સિસ્ત્રોદર પર જમપુર ત્રાસ ન ॥
કાહૂ કી જૌં સુનહિં બડ़ાઈ। સ્વાસ લેહિં જનુ જૂડ़ી આઈ ॥
જબ કાહૂ કૈ દેખહિં બિપતી। સુખી ભએ માનહુઁ જગ નૃપતી ॥
સ્વારથ રત પરિવાર બિરોધી। લમ્પટ કામ લોભ અતિ ક્રોધી ॥
માતુ પિતા ગુર બિપ્ર ન માનહિં। આપુ ગએ અરુ ઘાલહિં આનહિં ॥
કરહિં મોહ બસ દ્રોહ પરાવા। સન્ત સઙ્ગ હરિ કથા ન ભાવા ॥
અવગુન સિન્ધુ મન્દમતિ કામી। બેદ બિદૂષક પરધન સ્વામી ॥
બિપ્ર દ્રોહ પર દ્રોહ બિસેષા। દમ્ભ કપટ જિયઁ ધરેં સુબેષા ॥

દો. ઐસે અધમ મનુજ ખલ કૃતજુગ ત્રેતા નાહિં।
દ્વાપર કછુક બૃન્દ બહુ હોઇહહિં કલિજુગ માહિં ॥ ૪૦ ॥

પર હિત સરિસ ધર્મ નહિં ભાઈ। પર પીડ़ા સમ નહિં અધમાઈ ॥
નિર્નય સકલ પુરાન બેદ કર। કહેઉઁ તાત જાનહિં કોબિદ નર ॥
નર સરીર ધરિ જે પર પીરા। કરહિં તે સહહિં મહા ભવ ભીરા ॥
કરહિં મોહ બસ નર અઘ નાના। સ્વારથ રત પરલોક નસાના ॥
કાલરૂપ તિન્હ કહઁ મૈં ભ્રાતા। સુભ અરુ અસુભ કર્મ ફલ દાતા ॥
અસ બિચારિ જે પરમ સયાને। ભજહિં મોહિ સંસૃત દુખ જાને ॥
ત્યાગહિં કર્મ સુભાસુભ દાયક। ભજહિં મોહિ સુર નર મુનિ નાયક ॥
સન્ત અસન્તન્હ કે ગુન ભાષે। તે ન પરહિં ભવ જિન્હ લખિ રાખે ॥

દો. સુનહુ તાત માયા કૃત ગુન અરુ દોષ અનેક।
ગુન યહ ઉભય ન દેખિઅહિં દેખિઅ સો અબિબેક ॥ ૪૧ ॥

શ્રીમુખ બચન સુનત સબ ભાઈ। હરષે પ્રેમ ન હૃદયઁ સમાઈ ॥
કરહિં બિનય અતિ બારહિં બારા। હનૂમાન હિયઁ હરષ અપારા ॥
પુનિ રઘુપતિ નિજ મન્દિર ગએ। એહિ બિધિ ચરિત કરત નિત નએ ॥
બાર બાર નારદ મુનિ આવહિં। ચરિત પુનીત રામ કે ગાવહિં ॥
નિત નવ ચરન દેખિ મુનિ જાહીં। બ્રહ્મલોક સબ કથા કહાહીં ॥
સુનિ બિરઞ્ચિ અતિસય સુખ માનહિં। પુનિ પુનિ તાત કરહુ ગુન ગાનહિં ॥
સનકાદિક નારદહિ સરાહહિં। જદ્યપિ બ્રહ્મ નિરત મુનિ આહહિં ॥
સુનિ ગુન ગાન સમાધિ બિસારી ॥ સાદર સુનહિં પરમ અધિકારી ॥

દો. જીવનમુક્ત બ્રહ્મપર ચરિત સુનહિં તજિ ધ્યાન।
જે હરિ કથાઁ ન કરહિં રતિ તિન્હ કે હિય પાષાન ॥ ૪૨ ॥

એક બાર રઘુનાથ બોલાએ। ગુર દ્વિજ પુરબાસી સબ આએ ॥
બૈઠે ગુર મુનિ અરુ દ્વિજ સજ્જન। બોલે બચન ભગત ભવ ભઞ્જન ॥
સનહુ સકલ પુરજન મમ બાની। કહઉઁ ન કછુ મમતા ઉર આની ॥
નહિં અનીતિ નહિં કછુ પ્રભુતાઈ। સુનહુ કરહુ જો તુમ્હહિ સોહાઈ ॥
સોઇ સેવક પ્રિયતમ મમ સોઈ। મમ અનુસાસન માનૈ જોઈ ॥
જૌં અનીતિ કછુ ભાષૌં ભાઈ। તૌં મોહિ બરજહુ ભય બિસરાઈ ॥
બડ़ેં ભાગ માનુષ તનુ પાવા। સુર દુર્લભ સબ ગ્રન્થિન્હ ગાવા ॥
સાધન ધામ મોચ્છ કર દ્વારા। પાઇ ન જેહિં પરલોક સઁવારા ॥

દો. સો પરત્ર દુખ પાવઇ સિર ધુનિ ધુનિ પછિતાઇ।
કાલહિ કર્મહિ ઈસ્વરહિ મિથ્યા દોષ લગાઇ ॥ ૪૩ ॥

એહિ તન કર ફલ બિષય ન ભાઈ। સ્વર્ગઉ સ્વલ્પ અન્ત દુખદાઈ ॥
નર તનુ પાઇ બિષયઁ મન દેહીં। પલટિ સુધા તે સઠ બિષ લેહીં ॥
તાહિ કબહુઁ ભલ કહઇ ન કોઈ। ગુઞ્જા ગ્રહઇ પરસ મનિ ખોઈ ॥
આકર ચારિ લચ્છ ચૌરાસી। જોનિ ભ્રમત યહ જિવ અબિનાસી ॥
ફિરત સદા માયા કર પ્રેરા। કાલ કર્મ સુભાવ ગુન ઘેરા ॥
કબહુઁક કરિ કરુના નર દેહી। દેત ઈસ બિનુ હેતુ સનેહી ॥
નર તનુ ભવ બારિધિ કહુઁ બેરો। સન્મુખ મરુત અનુગ્રહ મેરો ॥
કરનધાર સદગુર દૃઢ़ નાવા। દુર્લભ સાજ સુલભ કરિ પાવા ॥

દો. જો ન તરૈ ભવ સાગર નર સમાજ અસ પાઇ।
સો કૃત નિન્દક મન્દમતિ આત્માહન ગતિ જાઇ ॥ ૪૪ ॥

જૌં પરલોક ઇહાઁ સુખ ચહહૂ। સુનિ મમ બચન હ્રૃદયઁ દૃઢ़ ગહહૂ ॥
સુલભ સુખદ મારગ યહ ભાઈ। ભગતિ મોરિ પુરાન શ્રુતિ ગાઈ ॥
ગ્યાન અગમ પ્રત્યૂહ અનેકા। સાધન કઠિન ન મન કહુઁ ટેકા ॥
કરત કષ્ટ બહુ પાવઇ કોઊ। ભક્તિ હીન મોહિ પ્રિય નહિં સોઊ ॥
ભક્તિ સુતન્ત્ર સકલ સુખ ખાની। બિનુ સતસઙ્ગ ન પાવહિં પ્રાની ॥
પુન્ય પુઞ્જ બિનુ મિલહિં ન સન્તા। સતસઙ્ગતિ સંસૃતિ કર અન્તા ॥
પુન્ય એક જગ મહુઁ નહિં દૂજા। મન ક્રમ બચન બિપ્ર પદ પૂજા ॥

સાનુકૂલ તેહિ પર મુનિ દેવા। જો તજિ કપટુ કરઇ દ્વિજ સેવા ॥

દો. ઔરઉ એક ગુપુત મત સબહિ કહઉઁ કર જોરિ।
સઙ્કર ભજન બિના નર ભગતિ ન પાવઇ મોરિ ॥ ૪૫ ॥

કહહુ ભગતિ પથ કવન પ્રયાસા। જોગ ન મખ જપ તપ ઉપવાસા ॥
સરલ સુભાવ ન મન કુટિલાઈ। જથા લાભ સન્તોષ સદાઈ ॥
મોર દાસ કહાઇ નર આસા। કરઇ તૌ કહહુ કહા બિસ્વાસા ॥
બહુત કહઉઁ કા કથા બઢ़ાઈ। એહિ આચરન બસ્ય મૈં ભાઈ ॥
બૈર ન બિગ્રહ આસ ન ત્રાસા। સુખમય તાહિ સદા સબ આસા ॥
અનારમ્ભ અનિકેત અમાની। અનઘ અરોષ દચ્છ બિગ્યાની ॥
પ્રીતિ સદા સજ્જન સંસર્ગા। તૃન સમ બિષય સ્વર્ગ અપબર્ગા ॥
ભગતિ પચ્છ હઠ નહિં સઠતાઈ। દુષ્ટ તર્ક સબ દૂરિ બહાઈ ॥

દો. મમ ગુન ગ્રામ નામ રત ગત મમતા મદ મોહ।
તા કર સુખ સોઇ જાનઇ પરાનન્દ સન્દોહ ॥ ૪૬ ॥

સુનત સુધાસમ બચન રામ કે। ગહે સબનિ પદ કૃપાધામ કે ॥
જનનિ જનક ગુર બન્ધુ હમારે। કૃપા નિધાન પ્રાન તે પ્યારે ॥
તનુ ધનુ ધામ રામ હિતકારી। સબ બિધિ તુમ્હ પ્રનતારતિ હારી ॥
અસિ સિખ તુમ્હ બિનુ દેઇ ન કોઊ। માતુ પિતા સ્વારથ રત ઓઊ ॥
હેતુ રહિત જગ જુગ ઉપકારી। તુમ્હ તુમ્હાર સેવક અસુરારી ॥
સ્વારથ મીત સકલ જગ માહીં। સપનેહુઁ પ્રભુ પરમારથ નાહીં ॥
સબકે બચન પ્રેમ રસ સાને। સુનિ રઘુનાથ હૃદયઁ હરષાને ॥
નિજ નિજ ગૃહ ગએ આયસુ પાઈ। બરનત પ્રભુ બતકહી સુહાઈ ॥

દો. -ઉમા અવધબાસી નર નારિ કૃતારથ રૂપ।
બ્રહ્મ સચ્ચિદાનન્દ ઘન રઘુનાયક જહઁ ભૂપ ॥ ૪૭ ॥

એક બાર બસિષ્ટ મુનિ આએ। જહાઁ રામ સુખધામ સુહાએ ॥
અતિ આદર રઘુનાયક કીન્હા। પદ પખારિ પાદોદક લીન્હા ॥
રામ સુનહુ મુનિ કહ કર જોરી। કૃપાસિન્ધુ બિનતી કછુ મોરી ॥
દેખિ દેખિ આચરન તુમ્હારા। હોત મોહ મમ હૃદયઁ અપારા ॥
મહિમા અમિત બેદ નહિં જાના। મૈં કેહિ ભાઁતિ કહઉઁ ભગવાના ॥
ઉપરોહિત્ય કર્મ અતિ મન્દા। બેદ પુરાન સુમૃતિ કર નિન્દા ॥
જબ ન લેઉઁ મૈં તબ બિધિ મોહી। કહા લાભ આગેં સુત તોહી ॥
પરમાતમા બ્રહ્મ નર રૂપા। હોઇહિ રઘુકુલ ભૂષન ભૂપા ॥

દો. -તબ મૈં હૃદયઁ બિચારા જોગ જગ્ય બ્રત દાન।
જા કહુઁ કરિઅ સો પૈહઉઁ ધર્મ ન એહિ સમ આન ॥ ૪૮ ॥

જપ તપ નિયમ જોગ નિજ ધર્મા। શ્રુતિ સમ્ભવ નાના સુભ કર્મા ॥
ગ્યાન દયા દમ તીરથ મજ્જન। જહઁ લગિ ધર્મ કહત શ્રુતિ સજ્જન ॥
આગમ નિગમ પુરાન અનેકા। પઢ़ે સુને કર ફલ પ્રભુ એકા ॥
તબ પદ પઙ્કજ પ્રીતિ નિરન્તર। સબ સાધન કર યહ ફલ સુન્દર ॥
છૂટઇ મલ કિ મલહિ કે ધોએઁ। ઘૃત કિ પાવ કોઇ બારિ બિલોએઁ ॥
પ્રેમ ભગતિ જલ બિનુ રઘુરાઈ। અભિઅન્તર મલ કબહુઁ ન જાઈ ॥
સોઇ સર્બગ્ય તગ્ય સોઇ પણ્ડિત। સોઇ ગુન ગૃહ બિગ્યાન અખણ્ડિત ॥
દચ્છ સકલ લચ્છન જુત સોઈ। જાકેં પદ સરોજ રતિ હોઈ ॥

દો. નાથ એક બર માગઉઁ રામ કૃપા કરિ દેહુ।
જન્મ જન્મ પ્રભુ પદ કમલ કબહુઁ ઘટૈ જનિ નેહુ ॥ ૪૯ ॥

અસ કહિ મુનિ બસિષ્ટ ગૃહ આએ। કૃપાસિન્ધુ કે મન અતિ ભાએ ॥
હનૂમાન ભરતાદિક ભ્રાતા। સઙ્ગ લિએ સેવક સુખદાતા ॥
પુનિ કૃપાલ પુર બાહેર ગએ। ગજ રથ તુરગ મગાવત ભએ ॥
દેખિ કૃપા કરિ સકલ સરાહે। દિએ ઉચિત જિન્હ જિન્હ તેઇ ચાહે ॥
હરન સકલ શ્રમ પ્રભુ શ્રમ પાઈ। ગએ જહાઁ સીતલ અવઁરાઈ ॥
ભરત દીન્હ નિજ બસન ડસાઈ। બૈઠે પ્રભુ સેવહિં સબ ભાઈ ॥
મારુતસુત તબ મારૂત કરઈ। પુલક બપુષ લોચન જલ ભરઈ ॥
હનૂમાન સમ નહિં બડ़ભાગી। નહિં કોઉ રામ ચરન અનુરાગી ॥
ગિરિજા જાસુ પ્રીતિ સેવકાઈ। બાર બાર પ્રભુ નિજ મુખ ગાઈ ॥

દો. તેહિં અવસર મુનિ નારદ આએ કરતલ બીન।
ગાવન લગે રામ કલ કીરતિ સદા નબીન ॥ ૫૦ ॥

મામવલોકય પઙ્કજ લોચન। કૃપા બિલોકનિ સોચ બિમોચન ॥
નીલ તામરસ સ્યામ કામ અરિ। હૃદય કઞ્જ મકરન્દ મધુપ હરિ ॥
જાતુધાન બરૂથ બલ ભઞ્જન। મુનિ સજ્જન રઞ્જન અઘ ગઞ્જન ॥
ભૂસુર સસિ નવ બૃન્દ બલાહક। અસરન સરન દીન જન ગાહક ॥
ભુજ બલ બિપુલ ભાર મહિ ખણ્ડિત। ખર દૂષન બિરાધ બધ પણ્ડિત ॥
રાવનારિ સુખરૂપ ભૂપબર। જય દસરથ કુલ કુમુદ સુધાકર ॥
સુજસ પુરાન બિદિત નિગમાગમ। ગાવત સુર મુનિ સન્ત સમાગમ ॥
કારુનીક બ્યલીક મદ ખણ્ડન। સબ બિધિ કુસલ કોસલા મણ્ડન ॥
કલિ મલ મથન નામ મમતાહન। તુલસીદાસ પ્રભુ પાહિ પ્રનત જન ॥

દો. પ્રેમ સહિત મુનિ નારદ બરનિ રામ ગુન ગ્રામ।
સોભાસિન્ધુ હૃદયઁ ધરિ ગએ જહાઁ બિધિ ધામ ॥ ૫૧ ॥

ગિરિજા સુનહુ બિસદ યહ કથા। મૈં સબ કહી મોરિ મતિ જથા ॥
રામ ચરિત સત કોટિ અપારા। શ્રુતિ સારદા ન બરનૈ પારા ॥
રામ અનન્ત અનન્ત ગુનાની। જન્મ કર્મ અનન્ત નામાની ॥
જલ સીકર મહિ રજ ગનિ જાહીં। રઘુપતિ ચરિત ન બરનિ સિરાહીં ॥
બિમલ કથા હરિ પદ દાયની। ભગતિ હોઇ સુનિ અનપાયની ॥
ઉમા કહિઉઁ સબ કથા સુહાઈ। જો ભુસુણ્ડિ ખગપતિહિ સુનાઈ ॥
કછુક રામ ગુન કહેઉઁ બખાની। અબ કા કહૌં સો કહહુ ભવાની ॥
સુનિ સુભ કથા ઉમા હરષાની। બોલી અતિ બિનીત મૃદુ બાની ॥
ધન્ય ધન્ય મૈં ધન્ય પુરારી। સુનેઉઁ રામ ગુન ભવ ભય હારી ॥

દો. તુમ્હરી કૃપાઁ કૃપાયતન અબ કૃતકૃત્ય ન મોહ।
જાનેઉઁ રામ પ્રતાપ પ્રભુ ચિદાનન્દ સન્દોહ ॥ ૫૨(ક) ॥

નાથ તવાનન સસિ સ્રવત કથા સુધા રઘુબીર।
શ્રવન પુટન્હિ મન પાન કરિ નહિં અઘાત મતિધીર ॥ ૫૨(ખ) ॥

રામ ચરિત જે સુનત અઘાહીં। રસ બિસેષ જાના તિન્હ નાહીં ॥
જીવનમુક્ત મહામુનિ જેઊ। હરિ ગુન સુનહીં નિરન્તર તેઊ ॥
ભવ સાગર ચહ પાર જો પાવા। રામ કથા તા કહઁ દૃઢ़ નાવા ॥
બિષઇન્હ કહઁ પુનિ હરિ ગુન ગ્રામા। શ્રવન સુખદ અરુ મન અભિરામા ॥
શ્રવનવન્ત અસ કો જગ માહીં। જાહિ ન રઘુપતિ ચરિત સોહાહીં ॥
તે જડ़ જીવ નિજાત્મક ઘાતી। જિન્હહિ ન રઘુપતિ કથા સોહાતી ॥
હરિચરિત્ર માનસ તુમ્હ ગાવા। સુનિ મૈં નાથ અમિતિ સુખ પાવા ॥
તુમ્હ જો કહી યહ કથા સુહાઈ। કાગભસુણ્ડિ ગરુડ़ પ્રતિ ગાઈ ॥

દો. બિરતિ ગ્યાન બિગ્યાન દૃઢ़ રામ ચરન અતિ નેહ।
બાયસ તન રઘુપતિ ભગતિ મોહિ પરમ સન્દેહ ॥ ૫૩ ॥

નર સહસ્ત્ર મહઁ સુનહુ પુરારી। કોઉ એક હોઇ ધર્મ બ્રતધારી ॥
ધર્મસીલ કોટિક મહઁ કોઈ। બિષય બિમુખ બિરાગ રત હોઈ ॥
કોટિ બિરક્ત મધ્ય શ્રુતિ કહઈ। સમ્યક ગ્યાન સકૃત કોઉ લહઈ ॥
ગ્યાનવન્ત કોટિક મહઁ કોઊ। જીવનમુક્ત સકૃત જગ સોઊ ॥
તિન્હ સહસ્ત્ર મહુઁ સબ સુખ ખાની। દુર્લભ બ્રહ્મલીન બિગ્યાની ॥
ધર્મસીલ બિરક્ત અરુ ગ્યાની। જીવનમુક્ત બ્રહ્મપર પ્રાની ॥
સબ તે સો દુર્લભ સુરરાયા। રામ ભગતિ રત ગત મદ માયા ॥
સો હરિભગતિ કાગ કિમિ પાઈ। બિસ્વનાથ મોહિ કહહુ બુઝાઈ ॥

દો. રામ પરાયન ગ્યાન રત ગુનાગાર મતિ ધીર।
નાથ કહહુ કેહિ કારન પાયઉ કાક સરીર ॥ ૫૪ ॥

યહ પ્રભુ ચરિત પવિત્ર સુહાવા। કહહુ કૃપાલ કાગ કહઁ પાવા ॥
તુમ્હ કેહિ ભાઁતિ સુના મદનારી। કહહુ મોહિ અતિ કૌતુક ભારી ॥
ગરુડ़ મહાગ્યાની ગુન રાસી। હરિ સેવક અતિ નિકટ નિવાસી ॥
તેહિં કેહિ હેતુ કાગ સન જાઈ। સુની કથા મુનિ નિકર બિહાઈ ॥
કહહુ કવન બિધિ ભા સમ્બાદા। દોઉ હરિભગત કાગ ઉરગાદા ॥
ગૌરિ ગિરા સુનિ સરલ સુહાઈ। બોલે સિવ સાદર સુખ પાઈ ॥
ધન્ય સતી પાવન મતિ તોરી। રઘુપતિ ચરન પ્રીતિ નહિં થોરી ॥
સુનહુ પરમ પુનીત ઇતિહાસા। જો સુનિ સકલ લોક ભ્રમ નાસા ॥
ઉપજઇ રામ ચરન બિસ્વાસા। ભવ નિધિ તર નર બિનહિં પ્રયાસા ॥

દો. ઐસિઅ પ્રસ્ન બિહઙ્ગપતિ કીન્હ કાગ સન જાઇ।
સો સબ સાદર કહિહઉઁ સુનહુ ઉમા મન લાઇ ॥ ૫૫ ॥

મૈં જિમિ કથા સુની ભવ મોચનિ। સો પ્રસઙ્ગ સુનુ સુમુખિ સુલોચનિ ॥
પ્રથમ દચ્છ ગૃહ તવ અવતારા। સતી નામ તબ રહા તુમ્હારા ॥
દચ્છ જગ્ય તબ ભા અપમાના। તુમ્હ અતિ ક્રોધ તજે તબ પ્રાના ॥
મમ અનુચરન્હ કીન્હ મખ ભઙ્ગા। જાનહુ તુમ્હ સો સકલ પ્રસઙ્ગા ॥
તબ અતિ સોચ ભયઉ મન મોરેં। દુખી ભયઉઁ બિયોગ પ્રિય તોરેં ॥
સુન્દર બન ગિરિ સરિત તડ़ાગા। કૌતુક દેખત ફિરઉઁ બેરાગા ॥
ગિરિ સુમેર ઉત્તર દિસિ દૂરી। નીલ સૈલ એક સુન્દર ભૂરી ॥
તાસુ કનકમય સિખર સુહાએ। ચારિ ચારુ મોરે મન ભાએ ॥
તિન્હ પર એક એક બિટપ બિસાલા। બટ પીપર પાકરી રસાલા ॥
સૈલોપરિ સર સુન્દર સોહા। મનિ સોપાન દેખિ મન મોહા ॥

દો. -સીતલ અમલ મધુર જલ જલજ બિપુલ બહુરઙ્ગ।
કૂજત કલ રવ હંસ ગન ગુઞ્જત મજુંલ ભૃઙ્ગ ॥ ૫૬ ॥

તેહિં ગિરિ રુચિર બસઇ ખગ સોઈ। તાસુ નાસ કલ્પાન્ત ન હોઈ ॥
માયા કૃત ગુન દોષ અનેકા। મોહ મનોજ આદિ અબિબેકા ॥
રહે બ્યાપિ સમસ્ત જગ માહીં। તેહિ ગિરિ નિકટ કબહુઁ નહિં જાહીં ॥
તહઁ બસિ હરિહિ ભજઇ જિમિ કાગા। સો સુનુ ઉમા સહિત અનુરાગા ॥
પીપર તરુ તર ધ્યાન સો ધરઈ। જાપ જગ્ય પાકરિ તર કરઈ ॥
આઁબ છાહઁ કર માનસ પૂજા। તજિ હરિ ભજનુ કાજુ નહિં દૂજા ॥
બર તર કહ હરિ કથા પ્રસઙ્ગા। આવહિં સુનહિં અનેક બિહઙ્ગા ॥
રામ ચરિત બિચીત્ર બિધિ નાના। પ્રેમ સહિત કર સાદર ગાના ॥
સુનહિં સકલ મતિ બિમલ મરાલા। બસહિં નિરન્તર જે તેહિં તાલા ॥
જબ મૈં જાઇ સો કૌતુક દેખા। ઉર ઉપજા આનન્દ બિસેષા ॥

દો. તબ કછુ કાલ મરાલ તનુ ધરિ તહઁ કીન્હ નિવાસ।
સાદર સુનિ રઘુપતિ ગુન પુનિ આયઉઁ કૈલાસ ॥ ૫૭ ॥

ગિરિજા કહેઉઁ સો સબ ઇતિહાસા। મૈં જેહિ સમય ગયઉઁ ખગ પાસા ॥
અબ સો કથા સુનહુ જેહી હેતૂ। ગયઉ કાગ પહિં ખગ કુલ કેતૂ ॥
જબ રઘુનાથ કીન્હિ રન ક્રીડ़ા। સમુઝત ચરિત હોતિ મોહિ બ્રીડ़ા ॥
ઇન્દ્રજીત કર આપુ બઁધાયો। તબ નારદ મુનિ ગરુડ़ પઠાયો ॥
બન્ધન કાટિ ગયો ઉરગાદા। ઉપજા હૃદયઁ પ્રચણ્ડ બિષાદા ॥
પ્રભુ બન્ધન સમુઝત બહુ ભાઁતી। કરત બિચાર ઉરગ આરાતી ॥
બ્યાપક બ્રહ્મ બિરજ બાગીસા। માયા મોહ પાર પરમીસા ॥
સો અવતાર સુનેઉઁ જગ માહીં। દેખેઉઁ સો પ્રભાવ કછુ નાહીં ॥

દો. -ભવ બન્ધન તે છૂટહિં નર જપિ જા કર નામ।
ખર્ચ નિસાચર બાઁધેઉ નાગપાસ સોઇ રામ ॥ ૫૮ ॥

નાના ભાઁતિ મનહિ સમુઝાવા। પ્રગટ ન ગ્યાન હૃદયઁ ભ્રમ છાવા ॥
ખેદ ખિન્ન મન તર્ક બઢ़ાઈ। ભયઉ મોહબસ તુમ્હરિહિં નાઈ ॥
બ્યાકુલ ગયઉ દેવરિષિ પાહીં। કહેસિ જો સંસય નિજ મન માહીં ॥
સુનિ નારદહિ લાગિ અતિ દાયા। સુનુ ખગ પ્રબલ રામ કૈ માયા ॥
જો ગ્યાનિન્હ કર ચિત અપહરઈ। બરિઆઈ બિમોહ મન કરઈ ॥
જેહિં બહુ બાર નચાવા મોહી। સોઇ બ્યાપી બિહઙ્ગપતિ તોહી ॥
મહામોહ ઉપજા ઉર તોરેં। મિટિહિ ન બેગિ કહેં ખગ મોરેં ॥
ચતુરાનન પહિં જાહુ ખગેસા। સોઇ કરેહુ જેહિ હોઇ નિદેસા ॥

દો. અસ કહિ ચલે દેવરિષિ કરત રામ ગુન ગાન।
હરિ માયા બલ બરનત પુનિ પુનિ પરમ સુજાન ॥ ૫૯ ॥

તબ ખગપતિ બિરઞ્ચિ પહિં ગયઊ। નિજ સન્દેહ સુનાવત ભયઊ ॥
સુનિ બિરઞ્ચિ રામહિ સિરુ નાવા। સમુઝિ પ્રતાપ પ્રેમ અતિ છાવા ॥
મન મહુઁ કરઇ બિચાર બિધાતા। માયા બસ કબિ કોબિદ ગ્યાતા ॥
હરિ માયા કર અમિતિ પ્રભાવા। બિપુલ બાર જેહિં મોહિ નચાવા ॥
અગ જગમય જગ મમ ઉપરાજા। નહિં આચરજ મોહ ખગરાજા ॥
તબ બોલે બિધિ ગિરા સુહાઈ। જાન મહેસ રામ પ્રભુતાઈ ॥
બૈનતેય સઙ્કર પહિં જાહૂ। તાત અનત પૂછહુ જનિ કાહૂ ॥
તહઁ હોઇહિ તવ સંસય હાની। ચલેઉ બિહઙ્ગ સુનત બિધિ બાની ॥

દો. પરમાતુર બિહઙ્ગપતિ આયઉ તબ મો પાસ।
જાત રહેઉઁ કુબેર ગૃહ રહિહુ ઉમા કૈલાસ ॥ ૬૦ ॥

તેહિં મમ પદ સાદર સિરુ નાવા। પુનિ આપન સન્દેહ સુનાવા ॥
સુનિ તા કરિ બિનતી મૃદુ બાની। પરેમ સહિત મૈં કહેઉઁ ભવાની ॥
મિલેહુ ગરુડ़ મારગ મહઁ મોહી। કવન ભાઁતિ સમુઝાવૌં તોહી ॥
તબહિ હોઇ સબ સંસય ભઙ્ગા। જબ બહુ કાલ કરિઅ સતસઙ્ગા ॥
સુનિઅ તહાઁ હરિ કથા સુહાઈ। નાના ભાઁતિ મુનિન્હ જો ગાઈ ॥
જેહિ મહુઁ આદિ મધ્ય અવસાના। પ્રભુ પ્રતિપાદ્ય રામ ભગવાના ॥
નિત હરિ કથા હોત જહઁ ભાઈ। પઠવઉઁ તહાઁ સુનહિ તુમ્હ જાઈ ॥
જાઇહિ સુનત સકલ સન્દેહા। રામ ચરન હોઇહિ અતિ નેહા ॥

દો. બિનુ સતસઙ્ગ ન હરિ કથા તેહિ બિનુ મોહ ન ભાગ।
મોહ ગએઁ બિનુ રામ પદ હોઇ ન દૃઢ़ અનુરાગ ॥ ૬૧ ॥

મિલહિં ન રઘુપતિ બિનુ અનુરાગા। કિએઁ જોગ તપ ગ્યાન બિરાગા ॥
ઉત્તર દિસિ સુન્દર ગિરિ નીલા। તહઁ રહ કાકભુસુણ્ડિ સુસીલા ॥
રામ ભગતિ પથ પરમ પ્રબીના। ગ્યાની ગુન ગૃહ બહુ કાલીના ॥
રામ કથા સો કહઇ નિરન્તર। સાદર સુનહિં બિબિધ બિહઙ્ગબર ॥
જાઇ સુનહુ તહઁ હરિ ગુન ભૂરી। હોઇહિ મોહ જનિત દુખ દૂરી ॥
મૈં જબ તેહિ સબ કહા બુઝાઈ। ચલેઉ હરષિ મમ પદ સિરુ નાઈ ॥
તાતે ઉમા ન મૈં સમુઝાવા। રઘુપતિ કૃપાઁ મરમુ મૈં પાવા ॥
હોઇહિ કીન્હ કબહુઁ અભિમાના। સો ખૌવૈ ચહ કૃપાનિધાના ॥
કછુ તેહિ તે પુનિ મૈં નહિં રાખા। સમુઝઇ ખગ ખગહી કૈ ભાષા ॥
પ્રભુ માયા બલવન્ત ભવાની। જાહિ ન મોહ કવન અસ ગ્યાની ॥

દો. ગ્યાનિ ભગત સિરોમનિ ત્રિભુવનપતિ કર જાન।
તાહિ મોહ માયા નર પાવઁર કરહિં ગુમાન ॥ ૬૨(ક) ॥

માસપારાયણ, અટ્ઠાઈસવાઁ વિશ્રામ
સિવ બિરઞ્ચિ કહુઁ મોહઇ કો હૈ બપુરા આન।
અસ જિયઁ જાનિ ભજહિં મુનિ માયા પતિ ભગવાન ॥ ૬૨(ખ) ॥

ગયઉ ગરુડ़ જહઁ બસઇ ભુસુણ્ડા। મતિ અકુણ્ઠ હરિ ભગતિ અખણ્ડા ॥
દેખિ સૈલ પ્રસન્ન મન ભયઊ। માયા મોહ સોચ સબ ગયઊ ॥
કરિ તડ़ાગ મજ્જન જલપાના। બટ તર ગયઉ હૃદયઁ હરષાના ॥
બૃદ્ધ બૃદ્ધ બિહઙ્ગ તહઁ આએ। સુનૈ રામ કે ચરિત સુહાએ ॥
કથા અરમ્ભ કરૈ સોઇ ચાહા। તેહી સમય ગયઉ ખગનાહા ॥
આવત દેખિ સકલ ખગરાજા। હરષેઉ બાયસ સહિત સમાજા ॥
અતિ આદર ખગપતિ કર કીન્હા। સ્વાગત પૂછિ સુઆસન દીન્હા ॥
કરિ પૂજા સમેત અનુરાગા। મધુર બચન તબ બોલેઉ કાગા ॥

દો. નાથ કૃતારથ ભયઉઁ મૈં તવ દરસન ખગરાજ।
આયસુ દેહુ સો કરૌં અબ પ્રભુ આયહુ કેહિ કાજ ॥ ૬૩(ક) ॥

સદા કૃતારથ રૂપ તુમ્હ કહ મૃદુ બચન ખગેસ।
જેહિ કૈ અસ્તુતિ સાદર નિજ મુખ કીન્હિ મહેસ ॥ ૬૩(ખ) ॥

સુનહુ તાત જેહિ કારન આયઉઁ। સો સબ ભયઉ દરસ તવ પાયઉઁ ॥
દેખિ પરમ પાવન તવ આશ્રમ। ગયઉ મોહ સંસય નાના ભ્રમ ॥
અબ શ્રીરામ કથા અતિ પાવનિ। સદા સુખદ દુખ પુઞ્જ નસાવનિ ॥
સાદર તાત સુનાવહુ મોહી। બાર બાર બિનવઉઁ પ્રભુ તોહી ॥
સુનત ગરુડ़ કૈ ગિરા બિનીતા। સરલ સુપ્રેમ સુખદ સુપુનીતા ॥
ભયઉ તાસુ મન પરમ ઉછાહા। લાગ કહૈ રઘુપતિ ગુન ગાહા ॥
પ્રથમહિં અતિ અનુરાગ ભવાની। રામચરિત સર કહેસિ બખાની ॥
પુનિ નારદ કર મોહ અપારા। કહેસિ બહુરિ રાવન અવતારા ॥
પ્રભુ અવતાર કથા પુનિ ગાઈ। તબ સિસુ ચરિત કહેસિ મન લાઈ ॥

દો. બાલચરિત કહિં બિબિધ બિધિ મન મહઁ પરમ ઉછાહ।
રિષિ આગવન કહેસિ પુનિ શ્રી રઘુબીર બિબાહ ॥ ૬૪ ॥

બહુરિ રામ અભિષેક પ્રસઙ્ગા। પુનિ નૃપ બચન રાજ રસ ભઙ્ગા ॥
પુરબાસિન્હ કર બિરહ બિષાદા। કહેસિ રામ લછિમન સમ્બાદા ॥
બિપિન ગવન કેવટ અનુરાગા। સુરસરિ ઉતરિ નિવાસ પ્રયાગા ॥
બાલમીક પ્રભુ મિલન બખાના। ચિત્રકૂટ જિમિ બસે ભગવાના ॥
સચિવાગવન નગર નૃપ મરના। ભરતાગવન પ્રેમ બહુ બરના ॥
કરિ નૃપ ક્રિયા સઙ્ગ પુરબાસી। ભરત ગએ જહઁ પ્રભુ સુખ રાસી ॥
પુનિ રઘુપતિ બહુ બિધિ સમુઝાએ। લૈ પાદુકા અવધપુર આએ ॥
ભરત રહનિ સુરપતિ સુત કરની। પ્રભુ અરુ અત્રિ ભેણ્ટ પુનિ બરની ॥

દો. કહિ બિરાધ બધ જેહિ બિધિ દેહ તજી સરભઙ્ગ ॥
બરનિ સુતીછન પ્રીતિ પુનિ પ્રભુ અગસ્તિ સતસઙ્ગ ॥ ૬૫ ॥

કહિ દણ્ડક બન પાવનતાઈ। ગીધ મઇત્રી પુનિ તેહિં ગાઈ ॥
પુનિ પ્રભુ પઞ્ચવટીં કૃત બાસા। ભઞ્જી સકલ મુનિન્હ કી ત્રાસા ॥
પુનિ લછિમન ઉપદેસ અનૂપા। સૂપનખા જિમિ કીન્હિ કુરૂપા ॥
ખર દૂષન બધ બહુરિ બખાના। જિમિ સબ મરમુ દસાનન જાના ॥
દસકન્ધર મારીચ બતકહીં। જેહિ બિધિ ભઈ સો સબ તેહિં કહી ॥
પુનિ માયા સીતા કર હરના। શ્રીરઘુબીર બિરહ કછુ બરના ॥
પુનિ પ્રભુ ગીધ ક્રિયા જિમિ કીન્હી। બધિ કબન્ધ સબરિહિ ગતિ દીન્હી ॥
બહુરિ બિરહ બરનત રઘુબીરા। જેહિ બિધિ ગએ સરોબર તીરા ॥

દો. પ્રભુ નારદ સમ્બાદ કહિ મારુતિ મિલન પ્રસઙ્ગ।
પુનિ સુગ્રીવ મિતાઈ બાલિ પ્રાન કર ભઙ્ગ ॥ ૬૬((ક) ॥

કપિહિ તિલક કરિ પ્રભુ કૃત સૈલ પ્રબરષન બાસ।
બરનન બર્ષા સરદ અરુ રામ રોષ કપિ ત્રાસ ॥ ૬૬(ખ) ॥

જેહિ બિધિ કપિપતિ કીસ પઠાએ। સીતા ખોજ સકલ દિસિ ધાએ ॥
બિબર પ્રબેસ કીન્હ જેહિ ભાઁતી। કપિન્હ બહોરિ મિલા સમ્પાતી ॥
સુનિ સબ કથા સમીરકુમારા। નાઘત ભયઉ પયોધિ અપારા ॥
લઙ્કાઁ કપિ પ્રબેસ જિમિ કીન્હા। પુનિ સીતહિ ધીરજુ જિમિ દીન્હા ॥
બન ઉજારિ રાવનહિ પ્રબોધી। પુર દહિ નાઘેઉ બહુરિ પયોધી ॥
આએ કપિ સબ જહઁ રઘુરાઈ। બૈદેહી કિ કુસલ સુનાઈ ॥
સેન સમેતિ જથા રઘુબીરા। ઉતરે જાઇ બારિનિધિ તીરા ॥
મિલા બિભીષન જેહિ બિધિ આઈ। સાગર નિગ્રહ કથા સુનાઈ ॥

દો. સેતુ બાઁધિ કપિ સેન જિમિ ઉતરી સાગર પાર।
ગયઉ બસીઠી બીરબર જેહિ બિધિ બાલિકુમાર ॥ ૬૭(ક) ॥

નિસિચર કીસ લરાઈ બરનિસિ બિબિધ પ્રકાર।
કુમ્ભકરન ઘનનાદ કર બલ પૌરુષ સઙ્ઘાર ॥ ૬૭(ખ) ॥

નિસિચર નિકર મરન બિધિ નાના। રઘુપતિ રાવન સમર બખાના ॥
રાવન બધ મન્દોદરિ સોકા। રાજ બિભીષણ દેવ અસોકા ॥
સીતા રઘુપતિ મિલન બહોરી। સુરન્હ કીન્હ અસ્તુતિ કર જોરી ॥
પુનિ પુષ્પક ચઢ़િ કપિન્હ સમેતા। અવધ ચલે પ્રભુ કૃપા નિકેતા ॥
જેહિ બિધિ રામ નગર નિજ આએ। બાયસ બિસદ ચરિત સબ ગાએ ॥
કહેસિ બહોરિ રામ અભિષૈકા। પુર બરનત નૃપનીતિ અનેકા ॥
કથા સમસ્ત ભુસુણ્ડ બખાની। જો મૈં તુમ્હ સન કહી ભવાની ॥
સુનિ સબ રામ કથા ખગનાહા। કહત બચન મન પરમ ઉછાહા ॥

સો. ગયઉ મોર સન્દેહ સુનેઉઁ સકલ રઘુપતિ ચરિત।
ભયઉ રામ પદ નેહ તવ પ્રસાદ બાયસ તિલક ॥ ૬૮(ક) ॥

મોહિ ભયઉ અતિ મોહ પ્રભુ બન્ધન રન મહુઁ નિરખિ।
ચિદાનન્દ સન્દોહ રામ બિકલ કારન કવન। ૬૮(ખ) ॥

દેખિ ચરિત અતિ નર અનુસારી। ભયઉ હૃદયઁ મમ સંસય ભારી ॥
સોઇ ભ્રમ અબ હિત કરિ મૈં માના। કીન્હ અનુગ્રહ કૃપાનિધાના ॥
જો અતિ આતપ બ્યાકુલ હોઈ। તરુ છાયા સુખ જાનઇ સોઈ ॥
જૌં નહિં હોત મોહ અતિ મોહી। મિલતેઉઁ તાત કવન બિધિ તોહી ॥
સુનતેઉઁ કિમિ હરિ કથા સુહાઈ। અતિ બિચિત્ર બહુ બિધિ તુમ્હ ગાઈ ॥
નિગમાગમ પુરાન મત એહા। કહહિં સિદ્ધ મુનિ નહિં સન્દેહા ॥
સન્ત બિસુદ્ધ મિલહિં પરિ તેહી। ચિતવહિં રામ કૃપા કરિ જેહી ॥
રામ કૃપાઁ તવ દરસન ભયઊ। તવ પ્રસાદ સબ સંસય ગયઊ ॥

દો. સુનિ બિહઙ્ગપતિ બાની સહિત બિનય અનુરાગ।
પુલક ગાત લોચન સજલ મન હરષેઉ અતિ કાગ ॥ ૬૯(ક) ॥

શ્રોતા સુમતિ સુસીલ સુચિ કથા રસિક હરિ દાસ।
પાઇ ઉમા અતિ ગોપ્યમપિ સજ્જન કરહિં પ્રકાસ ॥ ૬૯(ખ) ॥

બોલેઉ કાકભસુણ્ડ બહોરી। નભગ નાથ પર પ્રીતિ ન થોરી ॥
સબ બિધિ નાથ પૂજ્ય તુમ્હ મેરે। કૃપાપાત્ર રઘુનાયક કેરે ॥
તુમ્હહિ ન સંસય મોહ ન માયા। મો પર નાથ કીન્હ તુમ્હ દાયા ॥
પઠઇ મોહ મિસ ખગપતિ તોહી। રઘુપતિ દીન્હિ બડ़ાઈ મોહી ॥
તુમ્હ નિજ મોહ કહી ખગ સાઈં। સો નહિં કછુ આચરજ ગોસાઈં ॥
નારદ ભવ બિરઞ્ચિ સનકાદી। જે મુનિનાયક આતમબાદી ॥
મોહ ન અન્ધ કીન્હ કેહિ કેહી। કો જગ કામ નચાવ ન જેહી ॥
તૃસ્નાઁ કેહિ ન કીન્હ બૌરાહા। કેહિ કર હૃદય ક્રોધ નહિં દાહા ॥

દો. ગ્યાની તાપસ સૂર કબિ કોબિદ ગુન આગાર।
કેહિ કૈ લૌભ બિડમ્બના કીન્હિ ન એહિં સંસાર ॥ ૭૦(ક) ॥

શ્રી મદ બક્ર ન કીન્હ કેહિ પ્રભુતા બધિર ન કાહિ।
મૃગલોચનિ કે નૈન સર કો અસ લાગ ન જાહિ ॥ ૭૦(ખ) ॥

ગુન કૃત સન્યપાત નહિં કેહી। કોઉ ન માન મદ તજેઉ નિબેહી ॥
જોબન જ્વર કેહિ નહિં બલકાવા। મમતા કેહિ કર જસ ન નસાવા ॥
મચ્છર કાહિ કલઙ્ક ન લાવા। કાહિ ન સોક સમીર ડોલાવા ॥
ચિન્તા સાઁપિનિ કો નહિં ખાયા। કો જગ જાહિ ન બ્યાપી માયા ॥
કીટ મનોરથ દારુ સરીરા। જેહિ ન લાગ ઘુન કો અસ ધીરા ॥
સુત બિત લોક ઈષના તીની। કેહિ કે મતિ ઇન્હ કૃત ન મલીની ॥
યહ સબ માયા કર પરિવારા। પ્રબલ અમિતિ કો બરનૈ પારા ॥
સિવ ચતુરાનન જાહિ ડેરાહીં। અપર જીવ કેહિ લેખે માહીં ॥

દો. બ્યાપિ રહેઉ સંસાર મહુઁ માયા કટક પ્રચણ્ડ ॥
સેનાપતિ કામાદિ ભટ દમ્ભ કપટ પાષણ્ડ ॥ ૭૧(ક) ॥

સો દાસી રઘુબીર કૈ સમુઝેં મિથ્યા સોપિ।
છૂટ ન રામ કૃપા બિનુ નાથ કહઉઁ પદ રોપિ ॥ ૭૧(ખ) ॥

જો માયા સબ જગહિ નચાવા। જાસુ ચરિત લખિ કાહુઁ ન પાવા ॥
સોઇ પ્રભુ ભ્રૂ બિલાસ ખગરાજા। નાચ નટી ઇવ સહિત સમાજા ॥
સોઇ સચ્ચિદાનન્દ ઘન રામા। અજ બિગ્યાન રૂપો બલ ધામા ॥
બ્યાપક બ્યાપ્ય અખણ્ડ અનન્તા। અખિલ અમોઘસક્તિ ભગવન્તા ॥
અગુન અદભ્ર ગિરા ગોતીતા। સબદરસી અનવદ્ય અજીતા ॥
નિર્મમ નિરાકાર નિરમોહા। નિત્ય નિરઞ્જન સુખ સન્દોહા ॥
પ્રકૃતિ પાર પ્રભુ સબ ઉર બાસી। બ્રહ્મ નિરીહ બિરજ અબિનાસી ॥
ઇહાઁ મોહ કર કારન નાહીં। રબિ સન્મુખ તમ કબહુઁ કિ જાહીં ॥

દો. ભગત હેતુ ભગવાન પ્રભુ રામ ધરેઉ તનુ ભૂપ।
કિએ ચરિત પાવન પરમ પ્રાકૃત નર અનુરૂપ ॥ ૭૨(ક) ॥

જથા અનેક બેષ ધરિ નૃત્ય કરઇ નટ કોઇ।
સોઇ સોઇ ભાવ દેખાવઇ આપુન હોઇ ન સોઇ ॥ ૭૨(ખ) ॥

અસિ રઘુપતિ લીલા ઉરગારી। દનુજ બિમોહનિ જન સુખકારી ॥
જે મતિ મલિન બિષયબસ કામી। પ્રભુ મોહ ધરહિં ઇમિ સ્વામી ॥
નયન દોષ જા કહઁ જબ હોઈ। પીત બરન સસિ કહુઁ કહ સોઈ ॥
જબ જેહિ દિસિ ભ્રમ હોઇ ખગેસા। સો કહ પચ્છિમ ઉયઉ દિનેસા ॥
નૌકારૂઢ़ ચલત જગ દેખા। અચલ મોહ બસ આપુહિ લેખા ॥
બાલક ભ્રમહિં ન ભ્રમહિં ગૃહાદીં। કહહિં પરસ્પર મિથ્યાબાદી ॥
હરિ બિષઇક અસ મોહ બિહઙ્ગા। સપનેહુઁ નહિં અગ્યાન પ્રસઙ્ગા ॥
માયાબસ મતિમન્દ અભાગી। હૃદયઁ જમનિકા બહુબિધિ લાગી ॥
તે સઠ હઠ બસ સંસય કરહીં। નિજ અગ્યાન રામ પર ધરહીં ॥

દો. કામ ક્રોધ મદ લોભ રત ગૃહાસક્ત દુખરૂપ।
તે કિમિ જાનહિં રઘુપતિહિ મૂઢ़ પરે તમ કૂપ ॥ ૭૩(ક) ॥

નિર્ગુન રૂપ સુલભ અતિ સગુન જાન નહિં કોઇ।
સુગમ અગમ નાના ચરિત સુનિ મુનિ મન ભ્રમ હોઇ ॥ ૭૩(ખ) ॥

સુનુ ખગેસ રઘુપતિ પ્રભુતાઈ। કહઉઁ જથામતિ કથા સુહાઈ ॥
જેહિ બિધિ મોહ ભયઉ પ્રભુ મોહી। સોઉ સબ કથા સુનાવઉઁ તોહી ॥
રામ કૃપા ભાજન તુમ્હ તાતા। હરિ ગુન પ્રીતિ મોહિ સુખદાતા ॥
તાતે નહિં કછુ તુમ્હહિં દુરાવઉઁ। પરમ રહસ્ય મનોહર ગાવઉઁ ॥
સુનહુ રામ કર સહજ સુભાઊ। જન અભિમાન ન રાખહિં કાઊ ॥
સંસૃત મૂલ સૂલપ્રદ નાના। સકલ સોક દાયક અભિમાના ॥
તાતે કરહિં કૃપાનિધિ દૂરી। સેવક પર મમતા અતિ ભૂરી ॥
જિમિ સિસુ તન બ્રન હોઇ ગોસાઈ। માતુ ચિરાવ કઠિન કી નાઈં ॥

દો. જદપિ પ્રથમ દુખ પાવઇ રોવઇ બાલ અધીર।
બ્યાધિ નાસ હિત જનની ગનતિ ન સો સિસુ પીર ॥ ૭૪(ક) ॥

તિમિ રઘુપતિ નિજ દાસકર હરહિં માન હિત લાગિ।
તુલસિદાસ ઐસે પ્રભુહિ કસ ન ભજહુ ભ્રમ ત્યાગિ ॥ ૭૪(ખ) ॥

રામ કૃપા આપનિ જડ़તાઈ। કહઉઁ ખગેસ સુનહુ મન લાઈ ॥
જબ જબ રામ મનુજ તનુ ધરહીં। ભક્ત હેતુ લીલ બહુ કરહીં ॥
તબ તબ અવધપુરી મૈં જ़ાઊઁ। બાલચરિત બિલોકિ હરષાઊઁ ॥
જન્મ મહોત્સવ દેખઉઁ જાઈ। બરષ પાઁચ તહઁ રહઉઁ લોભાઈ ॥
ઇષ્ટદેવ મમ બાલક રામા। સોભા બપુષ કોટિ સત કામા ॥
નિજ પ્રભુ બદન નિહારિ નિહારી। લોચન સુફલ કરઉઁ ઉરગારી ॥
લઘુ બાયસ બપુ ધરિ હરિ સઙ્ગા। દેખઉઁ બાલચરિત બહુરઙ્ગા ॥

દો. લરિકાઈં જહઁ જહઁ ફિરહિં તહઁ તહઁ સઙ્ગ ઉડ़ાઉઁ।
જૂઠનિ પરઇ અજિર મહઁ સો ઉઠાઇ કરિ ખાઉઁ ॥ ૭૫(ક) ॥

એક બાર અતિસય સબ ચરિત કિએ રઘુબીર।
સુમિરત પ્રભુ લીલા સોઇ પુલકિત ભયઉ સરીર ॥ ૭૫(ખ) ॥

કહઇ ભસુણ્ડ સુનહુ ખગનાયક। રામચરિત સેવક સુખદાયક ॥
નૃપમન્દિર સુન્દર સબ ભાઁતી। ખચિત કનક મનિ નાના જાતી ॥
બરનિ ન જાઇ રુચિર અઁગનાઈ। જહઁ ખેલહિં નિત ચારિઉ ભાઈ ॥
બાલબિનોદ કરત રઘુરાઈ। બિચરત અજિર જનનિ સુખદાઈ ॥
મરકત મૃદુલ કલેવર સ્યામા। અઙ્ગ અઙ્ગ પ્રતિ છબિ બહુ કામા ॥
નવ રાજીવ અરુન મૃદુ ચરના। પદજ રુચિર નખ સસિ દુતિ હરના ॥
લલિત અઙ્ક કુલિસાદિક ચારી। નૂપુર ચારૂ મધુર રવકારી ॥
ચારુ પુરટ મનિ રચિત બનાઈ। કટિ કિઙ્કિન કલ મુખર સુહાઈ ॥

દો. રેખા ત્રય સુન્દર ઉદર નાભી રુચિર ગઁભીર।
ઉર આયત ભ્રાજત બિબિધ બાલ બિભૂષન ચીર ॥ ૭૬ ॥

અરુન પાનિ નખ કરજ મનોહર। બાહુ બિસાલ બિભૂષન સુન્દર ॥
કન્ધ બાલ કેહરિ દર ગ્રીવા। ચારુ ચિબુક આનન છબિ સીંવા ॥
કલબલ બચન અધર અરુનારે। દુઇ દુઇ દસન બિસદ બર બારે ॥
લલિત કપોલ મનોહર નાસા। સકલ સુખદ સસિ કર સમ હાસા ॥
નીલ કઞ્જ લોચન ભવ મોચન। ભ્રાજત ભાલ તિલક ગોરોચન ॥
બિકટ ભૃકુટિ સમ શ્રવન સુહાએ। કુઞ્ચિત કચ મેચક છબિ છાએ ॥
પીત ઝીનિ ઝગુલી તન સોહી। કિલકનિ ચિતવનિ ભાવતિ મોહી ॥
રૂપ રાસિ નૃપ અજિર બિહારી। નાચહિં નિજ પ્રતિબિમ્બ નિહારી ॥
મોહિ સન કરહીં બિબિધ બિધિ ક્રીડ़ા। બરનત મોહિ હોતિ અતિ બ્રીડ़ા ॥
કિલકત મોહિ ધરન જબ ધાવહિં। ચલઉઁ ભાગિ તબ પૂપ દેખાવહિં ॥

દો. આવત નિકટ હઁસહિં પ્રભુ ભાજત રુદન કરાહિં।
જાઉઁ સમીપ ગહન પદ ફિરિ ફિરિ ચિતઇ પરાહિં ॥ ૭૭(ક) ॥

પ્રાકૃત સિસુ ઇવ લીલા દેખિ ભયઉ મોહિ મોહ।
કવન ચરિત્ર કરત પ્રભુ ચિદાનન્દ સન્દોહ ॥ ૭૭(ખ) ॥

એતના મન આનત ખગરાયા। રઘુપતિ પ્રેરિત બ્યાપી માયા ॥
સો માયા ન દુખદ મોહિ કાહીં। આન જીવ ઇવ સંસૃત નાહીં ॥
નાથ ઇહાઁ કછુ કારન આના। સુનહુ સો સાવધાન હરિજાના ॥
ગ્યાન અખણ્ડ એક સીતાબર। માયા બસ્ય જીવ સચરાચર ॥
જૌં સબ કેં રહ ગ્યાન એકરસ। ઈસ્વર જીવહિ ભેદ કહહુ કસ ॥
માયા બસ્ય જીવ અભિમાની। ઈસ બસ્ય માયા ગુનખાની ॥
પરબસ જીવ સ્વબસ ભગવન્તા। જીવ અનેક એક શ્રીકન્તા ॥
મુધા ભેદ જદ્યપિ કૃત માયા। બિનુ હરિ જાઇ ન કોટિ ઉપાયા ॥

દો. રામચન્દ્ર કે ભજન બિનુ જો ચહ પદ નિર્બાન।
ગ્યાનવન્ત અપિ સો નર પસુ બિનુ પૂઁછ બિષાન ॥ ૭૮(ક) ॥

રાકાપતિ ષોડ़સ ઉઅહિં તારાગન સમુદાઇ ॥
સકલ ગિરિન્હ દવ લાઇઅ બિનુ રબિ રાતિ ન જાઇ ॥ ૭૮(ખ) ॥

ઐસેહિં હરિ બિનુ ભજન ખગેસા। મિટઇ ન જીવન્હ કેર કલેસા ॥
હરિ સેવકહિ ન બ્યાપ અબિદ્યા। પ્રભુ પ્રેરિત બ્યાપઇ તેહિ બિદ્યા ॥
તાતે નાસ ન હોઇ દાસ કર। ભેદ ભગતિ ભાઢ़ઇ બિહઙ્ગબર ॥
ભ્રમ તે ચકિત રામ મોહિ દેખા। બિહઁસે સો સુનુ ચરિત બિસેષા ॥
તેહિ કૌતુક કર મરમુ ન કાહૂઁ। જાના અનુજ ન માતુ પિતાહૂઁ ॥
જાનુ પાનિ ધાએ મોહિ ધરના। સ્યામલ ગાત અરુન કર ચરના ॥
તબ મૈં ભાગિ ચલેઉઁ ઉરગામી। રામ ગહન કહઁ ભુજા પસારી ॥
જિમિ જિમિ દૂરિ ઉડ़ાઉઁ અકાસા। તહઁ ભુજ હરિ દેખઉઁ નિજ પાસા ॥

દો. બ્રહ્મલોક લગિ ગયઉઁ મૈં ચિતયઉઁ પાછ ઉડ़ાત।
જુગ અઙ્ગુલ કર બીચ સબ રામ ભુજહિ મોહિ તાત ॥ ૭૯(ક) ॥

સપ્તાબરન ભેદ કરિ જહાઁ લગેં ગતિ મોરિ।
ગયઉઁ તહાઁ પ્રભુ ભુજ નિરખિ બ્યાકુલ ભયઉઁ બહોરિ ॥ ૭૯(ખ) ॥

મૂદેઉઁ નયન ત્રસિત જબ ભયઉઁ। પુનિ ચિતવત કોસલપુર ગયઊઁ ॥
મોહિ બિલોકિ રામ મુસુકાહીં। બિહઁસત તુરત ગયઉઁ મુખ માહીં ॥
ઉદર માઝ સુનુ અણ્ડજ રાયા। દેખેઉઁ બહુ બ્રહ્માણ્ડ નિકાયા ॥
અતિ બિચિત્ર તહઁ લોક અનેકા। રચના અધિક એક તે એકા ॥
કોટિન્હ ચતુરાનન ગૌરીસા। અગનિત ઉડગન રબિ રજનીસા ॥
અગનિત લોકપાલ જમ કાલા। અગનિત ભૂધર ભૂમિ બિસાલા ॥
સાગર સરિ સર બિપિન અપારા। નાના ભાઁતિ સૃષ્ટિ બિસ્તારા ॥
સુર મુનિ સિદ્ધ નાગ નર કિંનર। ચારિ પ્રકાર જીવ સચરાચર ॥

દો. જો નહિં દેખા નહિં સુના જો મનહૂઁ ન સમાઇ।
સો સબ અદ્ભુત દેખેઉઁ બરનિ કવનિ બિધિ જાઇ ॥ ૮૦(ક) ॥

એક એક બ્રહ્માણ્ડ મહુઁ રહઉઁ બરષ સત એક।
એહિ બિધિ દેખત ફિરઉઁ મૈં અણ્ડ કટાહ અનેક ॥ ૮૦(ખ) ॥

એહિ બિધિ દેખત ફિરઉઁ મૈં અણ્ડ કટાહ અનેક ॥ ૮૦(ખ) ॥

લોક લોક પ્રતિ ભિન્ન બિધાતા। ભિન્ન બિષ્નુ સિવ મનુ દિસિત્રાતા ॥
નર ગન્ધર્બ ભૂત બેતાલા। કિંનર નિસિચર પસુ ખગ બ્યાલા ॥
દેવ દનુજ ગન નાના જાતી। સકલ જીવ તહઁ આનહિ ભાઁતી ॥
મહિ સરિ સાગર સર ગિરિ નાના। સબ પ્રપઞ્ચ તહઁ આનઇ આના ॥
અણ્ડકોસ પ્રતિ પ્રતિ નિજ રુપા। દેખેઉઁ જિનસ અનેક અનૂપા ॥
અવધપુરી પ્રતિ ભુવન નિનારી। સરજૂ ભિન્ન ભિન્ન નર નારી ॥
દસરથ કૌસલ્યા સુનુ તાતા। બિબિધ રૂપ ભરતાદિક ભ્રાતા ॥
પ્રતિ બ્રહ્માણ્ડ રામ અવતારા। દેખઉઁ બાલબિનોદ અપારા ॥

દો. ભિન્ન ભિન્ન મૈ દીખ સબુ અતિ બિચિત્ર હરિજાન।
અગનિત ભુવન ફિરેઉઁ પ્રભુ રામ ન દેખેઉઁ આન ॥ ૮૧(ક) ॥

સોઇ સિસુપન સોઇ સોભા સોઇ કૃપાલ રઘુબીર।
ભુવન ભુવન દેખત ફિરઉઁ પ્રેરિત મોહ સમીર ॥ ૮૧(ખ)

ભ્રમત મોહિ બ્રહ્માણ્ડ અનેકા। બીતે મનહુઁ કલ્પ સત એકા ॥
ફિરત ફિરત નિજ આશ્રમ આયઉઁ। તહઁ પુનિ રહિ કછુ કાલ ગવાઁયઉઁ ॥
નિજ પ્રભુ જન્મ અવધ સુનિ પાયઉઁ। નિર્ભર પ્રેમ હરષિ ઉઠિ ધાયઉઁ ॥
દેખઉઁ જન્મ મહોત્સવ જાઈ। જેહિ બિધિ પ્રથમ કહા મૈં ગાઈ ॥
રામ ઉદર દેખેઉઁ જગ નાના। દેખત બનઇ ન જાઇ બખાના ॥
તહઁ પુનિ દેખેઉઁ રામ સુજાના। માયા પતિ કૃપાલ ભગવાના ॥
કરઉઁ બિચાર બહોરિ બહોરી। મોહ કલિલ બ્યાપિત મતિ મોરી ॥
ઉભય ઘરી મહઁ મૈં સબ દેખા। ભયઉઁ ભ્રમિત મન મોહ બિસેષા ॥

દો. દેખિ કૃપાલ બિકલ મોહિ બિહઁસે તબ રઘુબીર।
બિહઁસતહીં મુખ બાહેર આયઉઁ સુનુ મતિધીર ॥ ૮૨(ક) ॥

સોઇ લરિકાઈ મો સન કરન લગે પુનિ રામ।
કોટિ ભાઁતિ સમુઝાવઉઁ મનુ ન લહઇ બિશ્રામ ॥ ૮૨(ખ) ॥

દેખિ ચરિત યહ સો પ્રભુતાઈ। સમુઝત દેહ દસા બિસરાઈ ॥
ધરનિ પરેઉઁ મુખ આવ ન બાતા। ત્રાહિ ત્રાહિ આરત જન ત્રાતા ॥
પ્રેમાકુલ પ્રભુ મોહિ બિલોકી। નિજ માયા પ્રભુતા તબ રોકી ॥
કર સરોજ પ્રભુ મમ સિર ધરેઊ। દીનદયાલ સકલ દુખ હરેઊ ॥
કીન્હ રામ મોહિ બિગત બિમોહા। સેવક સુખદ કૃપા સન્દોહા ॥
પ્રભુતા પ્રથમ બિચારિ બિચારી। મન મહઁ હોઇ હરષ અતિ ભારી ॥
ભગત બછલતા પ્રભુ કૈ દેખી। ઉપજી મમ ઉર પ્રીતિ બિસેષી ॥
સજલ નયન પુલકિત કર જોરી। કીન્હિઉઁ બહુ બિધિ બિનય બહોરી ॥

દો. સુનિ સપ્રેમ મમ બાની દેખિ દીન નિજ દાસ।
બચન સુખદ ગમ્ભીર મૃદુ બોલે રમાનિવાસ ॥ ૮૩(ક) ॥

કાકભસુણ્ડિ માગુ બર અતિ પ્રસન્ન મોહિ જાનિ।
અનિમાદિક સિધિ અપર રિધિ મોચ્છ સકલ સુખ ખાનિ ॥ ૮૩(ખ) ॥

ગ્યાન બિબેક બિરતિ બિગ્યાના। મુનિ દુર્લભ ગુન જે જગ નાના ॥
આજુ દેઉઁ સબ સંસય નાહીં। માગુ જો તોહિ ભાવ મન માહીં ॥
સુનિ પ્રભુ બચન અધિક અનુરાગેઉઁ। મન અનુમાન કરન તબ લાગેઊઁ ॥
પ્રભુ કહ દેન સકલ સુખ સહી। ભગતિ આપની દેન ન કહી ॥
ભગતિ હીન ગુન સબ સુખ ઐસે। લવન બિના બહુ બિઞ્જન જૈસે ॥
ભજન હીન સુખ કવને કાજા। અસ બિચારિ બોલેઉઁ ખગરાજા ॥
જૌં પ્રભુ હોઇ પ્રસન્ન બર દેહૂ। મો પર કરહુ કૃપા અરુ નેહૂ ॥
મન ભાવત બર માગઉઁ સ્વામી। તુમ્હ ઉદાર ઉર અન્તરજામી ॥

દો. અબિરલ ભગતિ બિસુધ્દ તવ શ્રુતિ પુરાન જો ગાવ।
જેહિ ખોજત જોગીસ મુનિ પ્રભુ પ્રસાદ કોઉ પાવ ॥ ૮૪(ક) ॥

ભગત કલ્પતરુ પ્રનત હિત કૃપા સિન્ધુ સુખ ધામ।
સોઇ નિજ ભગતિ મોહિ પ્રભુ દેહુ દયા કરિ રામ ॥ ૮૪(ખ) ॥

એવમસ્તુ કહિ રઘુકુલનાયક। બોલે બચન પરમ સુખદાયક ॥
સુનુ બાયસ તૈં સહજ સયાના। કાહે ન માગસિ અસ બરદાના ॥

સબ સુખ ખાનિ ભગતિ તૈં માગી। નહિં જગ કોઉ તોહિ સમ બડ़ભાગી ॥
જો મુનિ કોટિ જતન નહિં લહહીં। જે જપ જોગ અનલ તન દહહીં ॥
રીઝેઉઁ દેખિ તોરિ ચતુરાઈ। માગેહુ ભગતિ મોહિ અતિ ભાઈ ॥
સુનુ બિહઙ્ગ પ્રસાદ અબ મોરેં। સબ સુભ ગુન બસિહહિં ઉર તોરેં ॥
ભગતિ ગ્યાન બિગ્યાન બિરાગા। જોગ ચરિત્ર રહસ્ય બિભાગા ॥
જાનબ તૈં સબહી કર ભેદા। મમ પ્રસાદ નહિં સાધન ખેદા ॥

દોં.માયા સમ્ભવ ભ્રમ સબ અબ ન બ્યાપિહહિં તોહિ।
જાનેસુ બ્રહ્મ અનાદિ અજ અગુન ગુનાકર મોહિ ॥ ૮૫(ક) ॥

મોહિ ભગત પ્રિય સન્તત અસ બિચારિ સુનુ કાગ।
કાયઁ બચન મન મમ પદ કરેસુ અચલ અનુરાગ ॥ ૮૫(ખ) ॥

અબ સુનુ પરમ બિમલ મમ બાની। સત્ય સુગમ નિગમાદિ બખાની ॥
નિજ સિદ્ધાન્ત સુનાવઉઁ તોહી। સુનુ મન ધરુ સબ તજિ ભજુ મોહી ॥
મમ માયા સમ્ભવ સંસારા। જીવ ચરાચર બિબિધિ પ્રકારા ॥
સબ મમ પ્રિય સબ મમ ઉપજાએ। સબ તે અધિક મનુજ મોહિ ભાએ ॥
તિન્હ મહઁ દ્વિજ દ્વિજ મહઁ શ્રુતિધારી। તિન્હ મહુઁ નિગમ ધરમ અનુસારી ॥
તિન્હ મહઁ પ્રિય બિરક્ત પુનિ ગ્યાની। ગ્યાનિહુ તે અતિ પ્રિય બિગ્યાની ॥
તિન્હ તે પુનિ મોહિ પ્રિય નિજ દાસા। જેહિ ગતિ મોરિ ન દૂસરિ આસા ॥
પુનિ પુનિ સત્ય કહઉઁ તોહિ પાહીં। મોહિ સેવક સમ પ્રિય કોઉ નાહીં ॥
ભગતિ હીન બિરઞ્ચિ કિન હોઈ। સબ જીવહુ સમ પ્રિય મોહિ સોઈ ॥
ભગતિવન્ત અતિ નીચઉ પ્રાની। મોહિ પ્રાનપ્રિય અસિ મમ બાની ॥

દો. સુચિ સુસીલ સેવક સુમતિ પ્રિય કહુ કાહિ ન લાગ।
શ્રુતિ પુરાન કહ નીતિ અસિ સાવધાન સુનુ કાગ ॥ ૮૬ ॥

એક પિતા કે બિપુલ કુમારા। હોહિં પૃથક ગુન સીલ અચારા ॥
કોઉ પણ્ડિન્ત કોઉ તાપસ ગ્યાતા। કોઉ ધનવન્ત સૂર કોઉ દાતા ॥
કોઉ સર્બગ્ય ધર્મરત કોઈ। સબ પર પિતહિ પ્રીતિ સમ હોઈ ॥
કોઉ પિતુ ભગત બચન મન કર્મા। સપનેહુઁ જાન ન દૂસર ધર્મા ॥
સો સુત પ્રિય પિતુ પ્રાન સમાના। જદ્યપિ સો સબ ભાઁતિ અયાના ॥
એહિ બિધિ જીવ ચરાચર જેતે। ત્રિજગ દેવ નર અસુર સમેતે ॥
અખિલ બિસ્વ યહ મોર ઉપાયા। સબ પર મોહિ બરાબરિ દાયા ॥
તિન્હ મહઁ જો પરિહરિ મદ માયા। ભજૈ મોહિ મન બચ અરૂ કાયા ॥

દો. પુરૂષ નપુંસક નારિ વા જીવ ચરાચર કોઇ।
સર્બ ભાવ ભજ કપટ તજિ મોહિ પરમ પ્રિય સોઇ ॥ ૮૭(ક) ॥

સો. સત્ય કહઉઁ ખગ તોહિ સુચિ સેવક મમ પ્રાનપ્રિય।
અસ બિચારિ ભજુ મોહિ પરિહરિ આસ ભરોસ સબ ॥ ૮૭(ખ) ॥

કબહૂઁ કાલ ન બ્યાપિહિ તોહી। સુમિરેસુ ભજેસુ નિરન્તર મોહી ॥
પ્રભુ બચનામૃત સુનિ ન અઘાઊઁ। તનુ પુલકિત મન અતિ હરષાઊઁ ॥
સો સુખ જાનઇ મન અરુ કાના। નહિં રસના પહિં જાઇ બખાના ॥
પ્રભુ સોભા સુખ જાનહિં નયના। કહિ કિમિ સકહિં તિન્હહિ નહિં બયના ॥
બહુ બિધિ મોહિ પ્રબોધિ સુખ દેઈ। લગે કરન સિસુ કૌતુક તેઈ ॥
સજલ નયન કછુ મુખ કરિ રૂખા। ચિતઇ માતુ લાગી અતિ ભૂખા ॥
દેખિ માતુ આતુર ઉઠિ ધાઈ। કહિ મૃદુ બચન લિએ ઉર લાઈ ॥
ગોદ રાખિ કરાવ પય પાના। રઘુપતિ ચરિત લલિત કર ગાના ॥

સો. જેહિ સુખ લાગિ પુરારિ અસુભ બેષ કૃત સિવ સુખદ।
અવધપુરી નર નારિ તેહિ સુખ મહુઁ સન્તત મગન ॥ ૮૮(ક) ॥

સોઇ સુખ લવલેસ જિન્હ બારક સપનેહુઁ લહેઉ।
તે નહિં ગનહિં ખગેસ બ્રહ્મસુખહિ સજ્જન સુમતિ ॥ ૮૮(ખ) ॥

મૈં પુનિ અવધ રહેઉઁ કછુ કાલા। દેખેઉઁ બાલબિનોદ રસાલા ॥
રામ પ્રસાદ ભગતિ બર પાયઉઁ। પ્રભુ પદ બન્દિ નિજાશ્રમ આયઉઁ ॥
તબ તે મોહિ ન બ્યાપી માયા। જબ તે રઘુનાયક અપનાયા ॥
યહ સબ ગુપ્ત ચરિત મૈં ગાવા। હરિ માયાઁ જિમિ મોહિ નચાવા ॥
નિજ અનુભવ અબ કહઉઁ ખગેસા। બિનુ હરિ ભજન ન જાહિ કલેસા ॥
રામ કૃપા બિનુ સુનુ ખગરાઈ। જાનિ ન જાઇ રામ પ્રભુતાઈ ॥
જાનેં બિનુ ન હોઇ પરતીતી। બિનુ પરતીતિ હોઇ નહિં પ્રીતી ॥
પ્રીતિ બિના નહિં ભગતિ દિઢ़ાઈ। જિમિ ખગપતિ જલ કૈ ચિકનાઈ ॥

સો. બિનુ ગુર હોઇ કિ ગ્યાન ગ્યાન કિ હોઇ બિરાગ બિનુ।
ગાવહિં બેદ પુરાન સુખ કિ લહિઅ હરિ ભગતિ બિનુ ॥ ૮૯(ક) ॥

કોઉ બિશ્રામ કિ પાવ તાત સહજ સન્તોષ બિનુ।
ચલૈ કિ જલ બિનુ નાવ કોટિ જતન પચિ પચિ મરિઅ ॥ ૮૯(ખ) ॥

બિનુ સન્તોષ ન કામ નસાહીં। કામ અછત સુખ સપનેહુઁ નાહીં ॥
રામ ભજન બિનુ મિટહિં કિ કામા। થલ બિહીન તરુ કબહુઁ કિ જામા ॥
બિનુ બિગ્યાન કિ સમતા આવઇ। કોઉ અવકાસ કિ નભ બિનુ પાવઇ ॥
શ્રદ્ધા બિના ધર્મ નહિં હોઈ। બિનુ મહિ ગન્ધ કિ પાવઇ કોઈ ॥
બિનુ તપ તેજ કિ કર બિસ્તારા। જલ બિનુ રસ કિ હોઇ સંસારા ॥
સીલ કિ મિલ બિનુ બુધ સેવકાઈ। જિમિ બિનુ તેજ ન રૂપ ગોસાઈ ॥
નિજ સુખ બિનુ મન હોઇ કિ થીરા। પરસ કિ હોઇ બિહીન સમીરા ॥
કવનિઉ સિદ્ધિ કિ બિનુ બિસ્વાસા। બિનુ હરિ ભજન ન ભવ ભય નાસા ॥

દો. બિનુ બિસ્વાસ ભગતિ નહિં તેહિ બિનુ દ્રવહિં ન રામુ।
રામ કૃપા બિનુ સપનેહુઁ જીવ ન લહ બિશ્રામુ ॥ ૯૦(ક) ॥

સો. અસ બિચારિ મતિધીર તજિ કુતર્ક સંસય સકલ।
ભજહુ રામ રઘુબીર કરુનાકર સુન્દર સુખદ ॥ ૯૦(ખ) ॥

નિજ મતિ સરિસ નાથ મૈં ગાઈ। પ્રભુ પ્રતાપ મહિમા ખગરાઈ ॥
કહેઉઁ ન કછુ કરિ જુગુતિ બિસેષી। યહ સબ મૈં નિજ નયનન્હિ દેખી ॥
મહિમા નામ રૂપ ગુન ગાથા। સકલ અમિત અનન્ત રઘુનાથા ॥
નિજ નિજ મતિ મુનિ હરિ ગુન ગાવહિં। નિગમ સેષ સિવ પાર ન પાવહિં ॥
તુમ્હહિ આદિ ખગ મસક પ્રજન્તા। નભ ઉડ़ાહિં નહિં પાવહિં અન્તા ॥
તિમિ રઘુપતિ મહિમા અવગાહા। તાત કબહુઁ કોઉ પાવ કિ થાહા ॥
રામુ કામ સત કોટિ સુભગ તન। દુર્ગા કોટિ અમિત અરિ મર્દન ॥
સક્ર કોટિ સત સરિસ બિલાસા। નભ સત કોટિ અમિત અવકાસા ॥

દો. મરુત કોટિ સત બિપુલ બલ રબિ સત કોટિ પ્રકાસ।
સસિ સત કોટિ સુસીતલ સમન સકલ ભવ ત્રાસ ॥ ૯૧(ક) ॥

કાલ કોટિ સત સરિસ અતિ દુસ્તર દુર્ગ દુરન્ત।
ધૂમકેતુ સત કોટિ સમ દુરાધરષ ભગવન્ત ॥ ૯૧(ખ) ॥

પ્રભુ અગાધ સત કોટિ પતાલા। સમન કોટિ સત સરિસ કરાલા ॥
તીરથ અમિત કોટિ સમ પાવન। નામ અખિલ અઘ પૂગ નસાવન ॥
હિમગિરિ કોટિ અચલ રઘુબીરા। સિન્ધુ કોટિ સત સમ ગમ્ભીરા ॥
કામધેનુ સત કોટિ સમાના। સકલ કામ દાયક ભગવાના ॥
સારદ કોટિ અમિત ચતુરાઈ। બિધિ સત કોટિ સૃષ્ટિ નિપુનાઈ ॥
બિષ્નુ કોટિ સમ પાલન કર્તા। રુદ્ર કોટિ સત સમ સંહર્તા ॥
ધનદ કોટિ સત સમ ધનવાના। માયા કોટિ પ્રપઞ્ચ નિધાના ॥
ભાર ધરન સત કોટિ અહીસા। નિરવધિ નિરુપમ પ્રભુ જગદીસા ॥

છં. નિરુપમ ન ઉપમા આન રામ સમાન રામુ નિગમ કહૈ।
જિમિ કોટિ સત ખદ્યોત સમ રબિ કહત અતિ લઘુતા લહૈ ॥
એહિ ભાઁતિ નિજ નિજ મતિ બિલાસ મુનિસ હરિહિ બખાનહીં।
પ્રભુ ભાવ ગાહક અતિ કૃપાલ સપ્રેમ સુનિ સુખ માનહીં ॥

દો. રામુ અમિત ગુન સાગર થાહ કિ પાવઇ કોઇ।
સન્તન્હ સન જસ કિછુ સુનેઉઁ તુમ્હહિ સુનાયઉઁ સોઇ ॥ ૯૨(ક) ॥

સો. ભાવ બસ્ય ભગવાન સુખ નિધાન કરુના ભવન।
તજિ મમતા મદ માન ભજિઅ સદા સીતા રવન ॥ ૯૨(ખ) ॥

સુનિ ભુસુણ્ડિ કે બચન સુહાએ। હરષિત ખગપતિ પઙ્ખ ફુલાએ ॥
નયન નીર મન અતિ હરષાના। શ્રીરઘુપતિ પ્રતાપ ઉર આના ॥
પાછિલ મોહ સમુઝિ પછિતાના। બ્રહ્મ અનાદિ મનુજ કરિ માના ॥
પુનિ પુનિ કાગ ચરન સિરુ નાવા। જાનિ રામ સમ પ્રેમ બઢ़ાવા ॥
ગુર બિનુ ભવ નિધિ તરઇ ન કોઈ। જૌં બિરઞ્ચિ સઙ્કર સમ હોઈ ॥
સંસય સર્પ ગ્રસેઉ મોહિ તાતા। દુખદ લહરિ કુતર્ક બહુ બ્રાતા ॥
તવ સરૂપ ગારુડ़િ રઘુનાયક। મોહિ જિઆયઉ જન સુખદાયક ॥
તવ પ્રસાદ મમ મોહ નસાના। રામ રહસ્ય અનૂપમ જાના ॥

દો. તાહિ પ્રસંસિ બિબિધ બિધિ સીસ નાઇ કર જોરિ।
બચન બિનીત સપ્રેમ મૃદુ બોલેઉ ગરુડ़ બહોરિ ॥ ૯૩(ક) ॥

પ્રભુ અપને અબિબેક તે બૂઝઉઁ સ્વામી તોહિ।
કૃપાસિન્ધુ સાદર કહહુ જાનિ દાસ નિજ મોહિ ॥ ૯૩(ખ) ॥

તુમ્હ સર્બગ્ય તન્ય તમ પારા। સુમતિ સુસીલ સરલ આચારા ॥
ગ્યાન બિરતિ બિગ્યાન નિવાસા। રઘુનાયક કે તુમ્હ પ્રિય દાસા ॥
કારન કવન દેહ યહ પાઈ। તાત સકલ મોહિ કહહુ બુઝાઈ ॥
રામ ચરિત સર સુન્દર સ્વામી। પાયહુ કહાઁ કહહુ નભગામી ॥
નાથ સુના મૈં અસ સિવ પાહીં। મહા પ્રલયહુઁ નાસ તવ નાહીં ॥
મુધા બચન નહિં ઈસ્વર કહઈ। સોઉ મોરેં મન સંસય અહઈ ॥
અગ જગ જીવ નાગ નર દેવા। નાથ સકલ જગુ કાલ કલેવા ॥
અણ્ડ કટાહ અમિત લય કારી। કાલુ સદા દુરતિક્રમ ભારી ॥

સો. તુમ્હહિ ન બ્યાપત કાલ અતિ કરાલ કારન કવન।
મોહિ સો કહહુ કૃપાલ ગ્યાન પ્રભાવ કિ જોગ બલ ॥ ૯૪(ક) ॥

દો. પ્રભુ તવ આશ્રમ આએઁ મોર મોહ ભ્રમ ભાગ।
કારન કવન સો નાથ સબ કહહુ સહિત અનુરાગ ॥ ૯૪(ખ) ॥

ગરુડ़ ગિરા સુનિ હરષેઉ કાગા। બોલેઉ ઉમા પરમ અનુરાગા ॥
ધન્ય ધન્ય તવ મતિ ઉરગારી। પ્રસ્ન તુમ્હારિ મોહિ અતિ પ્યારી ॥
સુનિ તવ પ્રસ્ન સપ્રેમ સુહાઈ। બહુત જનમ કૈ સુધિ મોહિ આઈ ॥
સબ નિજ કથા કહઉઁ મૈં ગાઈ। તાત સુનહુ સાદર મન લાઈ ॥
જપ તપ મખ સમ દમ બ્રત દાના। બિરતિ બિબેક જોગ બિગ્યાના ॥
સબ કર ફલ રઘુપતિ પદ પ્રેમા। તેહિ બિનુ કોઉ ન પાવઇ છેમા ॥
એહિ તન રામ ભગતિ મૈં પાઈ। તાતે મોહિ મમતા અધિકાઈ ॥
જેહિ તેં કછુ નિજ સ્વારથ હોઈ। તેહિ પર મમતા કર સબ કોઈ ॥

સો. પન્નગારિ અસિ નીતિ શ્રુતિ સમ્મત સજ્જન કહહિં।
અતિ નીચહુ સન પ્રીતિ કરિઅ જાનિ નિજ પરમ હિત ॥ ૯૫(ક) ॥

પાટ કીટ તેં હોઇ તેહિ તેં પાટમ્બર રુચિર।
કૃમિ પાલઇ સબુ કોઇ પરમ અપાવન પ્રાન સમ ॥ ૯૫(ખ) ॥

સ્વારથ સાઁચ જીવ કહુઁ એહા। મન ક્રમ બચન રામ પદ નેહા ॥
સોઇ પાવન સોઇ સુભગ સરીરા। જો તનુ પાઇ ભજિઅ રઘુબીરા ॥
રામ બિમુખ લહિ બિધિ સમ દેહી। કબિ કોબિદ ન પ્રસંસહિં તેહી ॥
રામ ભગતિ એહિં તન ઉર જામી। તાતે મોહિ પરમ પ્રિય સ્વામી ॥
તજઉઁ ન તન નિજ ઇચ્છા મરના। તન બિનુ બેદ ભજન નહિં બરના ॥
પ્રથમ મોહઁ મોહિ બહુત બિગોવા। રામ બિમુખ સુખ કબહુઁ ન સોવા ॥
નાના જનમ કર્મ પુનિ નાના। કિએ જોગ જપ તપ મખ દાના ॥
કવન જોનિ જનમેઉઁ જહઁ નાહીં। મૈં ખગેસ ભ્રમિ ભ્રમિ જગ માહીં ॥
દેખેઉઁ કરિ સબ કરમ ગોસાઈ। સુખી ન ભયઉઁ અબહિં કી નાઈ ॥
સુધિ મોહિ નાથ જન્મ બહુ કેરી। સિવ પ્રસાદ મતિ મોહઁ ન ઘેરી ॥

દો. પ્રથમ જન્મ કે ચરિત અબ કહઉઁ સુનહુ બિહગેસ।
સુનિ પ્રભુ પદ રતિ ઉપજઇ જાતેં મિટહિં કલેસ ॥ ૯૬(ક) ॥

પૂરુબ કલ્પ એક પ્રભુ જુગ કલિજુગ મલ મૂલ ॥
નર અરુ નારિ અધર્મ રત સકલ નિગમ પ્રતિકૂલ ॥ ૯૬(ખ) ॥

તેહિ કલિજુગ કોસલપુર જાઈ। જન્મત ભયઉઁ સૂદ્ર તનુ પાઈ ॥
સિવ સેવક મન ક્રમ અરુ બાની। આન દેવ નિન્દક અભિમાની ॥
ધન મદ મત્ત પરમ બાચાલા। ઉગ્રબુદ્ધિ ઉર દમ્ભ બિસાલા ॥
જદપિ રહેઉઁ રઘુપતિ રજધાની। તદપિ ન કછુ મહિમા તબ જાની ॥
અબ જાના મૈં અવધ પ્રભાવા। નિગમાગમ પુરાન અસ ગાવા ॥
કવનેહુઁ જન્મ અવધ બસ જોઈ। રામ પરાયન સો પરિ હોઈ ॥
અવધ પ્રભાવ જાન તબ પ્રાની। જબ ઉર બસહિં રામુ ધનુપાની ॥
સો કલિકાલ કઠિન ઉરગારી। પાપ પરાયન સબ નર નારી ॥

દો. કલિમલ ગ્રસે ધર્મ સબ લુપ્ત ભએ સદગ્રન્થ।
દમ્ભિન્હ નિજ મતિ કલ્પિ કરિ પ્રગટ કિએ બહુ પન્થ ॥ ૯૭(ક) ॥

ભએ લોગ સબ મોહબસ લોભ ગ્રસે સુભ કર્મ।
સુનુ હરિજાન ગ્યાન નિધિ કહઉઁ કછુક કલિધર્મ ॥ ૯૭(ખ) ॥

બરન ધર્મ નહિં આશ્રમ ચારી। શ્રુતિ બિરોધ રત સબ નર નારી ॥
દ્વિજ શ્રુતિ બેચક ભૂપ પ્રજાસન। કોઉ નહિં માન નિગમ અનુસાસન ॥
મારગ સોઇ જા કહુઁ જોઇ ભાવા। પણ્ડિત સોઇ જો ગાલ બજાવા ॥
મિથ્યારમ્ભ દમ્ભ રત જોઈ। તા કહુઁ સન્ત કહઇ સબ કોઈ ॥
સોઇ સયાન જો પરધન હારી। જો કર દમ્ભ સો બડ़ આચારી ॥
જૌ કહ ઝૂઁઠ મસખરી જાના। કલિજુગ સોઇ ગુનવન્ત બખાના ॥
નિરાચાર જો શ્રુતિ પથ ત્યાગી। કલિજુગ સોઇ ગ્યાની સો બિરાગી ॥
જાકેં નખ અરુ જટા બિસાલા। સોઇ તાપસ પ્રસિદ્ધ કલિકાલા ॥

દો. અસુભ બેષ ભૂષન ધરેં ભચ્છાભચ્છ જે ખાહિં।
તેઇ જોગી તેઇ સિદ્ધ નર પૂજ્ય તે કલિજુગ માહિં ॥ ૯૮(ક) ॥

સો. જે અપકારી ચાર તિન્હ કર ગૌરવ માન્ય તેઇ।
મન ક્રમ બચન લબાર તેઇ બકતા કલિકાલ મહુઁ ॥ ૯૮(ખ) ॥

નારિ બિબસ નર સકલ ગોસાઈ। નાચહિં નટ મર્કટ કી નાઈ ॥
સૂદ્ર દ્વિજન્હ ઉપદેસહિં ગ્યાના। મેલિ જનેઊ લેહિં કુદાના ॥
સબ નર કામ લોભ રત ક્રોધી। દેવ બિપ્ર શ્રુતિ સન્ત બિરોધી ॥
ગુન મન્દિર સુન્દર પતિ ત્યાગી। ભજહિં નારિ પર પુરુષ અભાગી ॥
સૌભાગિનીં બિભૂષન હીના। બિધવન્હ કે સિઙ્ગાર નબીના ॥
ગુર સિષ બધિર અન્ધ કા લેખા। એક ન સુનઇ એક નહિં દેખા ॥
હરઇ સિષ્ય ધન સોક ન હરઈ। સો ગુર ઘોર નરક મહુઁ પરઈ ॥
માતુ પિતા બાલકન્હિ બોલાબહિં। ઉદર ભરૈ સોઇ ધર્મ સિખાવહિં ॥

દો. બ્રહ્મ ગ્યાન બિનુ નારિ નર કહહિં ન દૂસરિ બાત।
કૌડ़ી લાગિ લોભ બસ કરહિં બિપ્ર ગુર ઘાત ॥ ૯૯(ક) ॥

બાદહિં સૂદ્ર દ્વિજન્હ સન હમ તુમ્હ તે કછુ ઘાટિ।
જાનઇ બ્રહ્મ સો બિપ્રબર આઁખિ દેખાવહિં ડાટિ ॥ ૯૯(ખ) ॥

પર ત્રિય લમ્પટ કપટ સયાને। મોહ દ્રોહ મમતા લપટાને ॥
તેઇ અભેદબાદી ગ્યાની નર। દેખા મેં ચરિત્ર કલિજુગ કર ॥
આપુ ગએ અરુ તિન્હહૂ ઘાલહિં। જે કહુઁ સત મારગ પ્રતિપાલહિં ॥
કલ્પ કલ્પ ભરિ એક એક નરકા। પરહિં જે દૂષહિં શ્રુતિ કરિ તરકા ॥
જે બરનાધમ તેલિ કુમ્હારા। સ્વપચ કિરાત કોલ કલવારા ॥
નારિ મુઈ ગૃહ સમ્પતિ નાસી। મૂડ़ મુડ़ાઇ હોહિં સન્યાસી ॥
તે બિપ્રન્હ સન આપુ પુજાવહિં। ઉભય લોક નિજ હાથ નસાવહિં ॥
બિપ્ર નિરચ્છર લોલુપ કામી। નિરાચાર સઠ બૃષલી સ્વામી ॥
સૂદ્ર કરહિં જપ તપ બ્રત નાના। બૈઠિ બરાસન કહહિં પુરાના ॥
સબ નર કલ્પિત કરહિં અચારા। જાઇ ન બરનિ અનીતિ અપારા ॥

દો. ભએ બરન સઙ્કર કલિ ભિન્નસેતુ સબ લોગ।
કરહિં પાપ પાવહિં દુખ ભય રુજ સોક બિયોગ ॥ ૧૦૦(ક) ॥

શ્રુતિ સમ્મત હરિ ભક્તિ પથ સઞ્જુત બિરતિ બિબેક।
તેહિ ન ચલહિં નર મોહ બસ કલ્પહિં પન્થ અનેક ॥ ૧૦૦(ખ) ॥

છં. બહુ દામ સઁવારહિં ધામ જતી। બિષયા હરિ લીન્હિ ન રહિ બિરતી ॥
તપસી ધનવન્ત દરિદ્ર ગૃહી। કલિ કૌતુક તાત ન જાત કહી ॥
કુલવન્તિ નિકારહિં નારિ સતી। ગૃહ આનિહિં ચેરી નિબેરિ ગતી ॥
સુત માનહિં માતુ પિતા તબ લૌં। અબલાનન દીખ નહીં જબ લૌં ॥
સસુરારિ પિઆરિ લગી જબ તેં। રિપરૂપ કુટુમ્બ ભએ તબ તેં ॥
નૃપ પાપ પરાયન ધર્મ નહીં। કરિ દણ્ડ બિડમ્બ પ્રજા નિતહીં ॥
ધનવન્ત કુલીન મલીન અપી। દ્વિજ ચિન્હ જનેઉ ઉઘાર તપી ॥
નહિં માન પુરાન ન બેદહિ જો। હરિ સેવક સન્ત સહી કલિ સો।
કબિ બૃન્દ ઉદાર દુની ન સુની। ગુન દૂષક બ્રાત ન કોપિ ગુની ॥
કલિ બારહિં બાર દુકાલ પરૈ। બિનુ અન્ન દુખી સબ લોગ મરૈ ॥

દો. સુનુ ખગેસ કલિ કપટ હઠ દમ્ભ દ્વેષ પાષણ્ડ।
માન મોહ મારાદિ મદ બ્યાપિ રહે બ્રહ્મણ્ડ ॥ ૧૦૧(ક) ॥

તામસ ધર્મ કરહિં નર જપ તપ બ્રત મખ દાન।
દેવ ન બરષહિં ધરનીં બએ ન જામહિં ધાન ॥ ૧૦૧(ખ) ॥

છં. અબલા કચ ભૂષન ભૂરિ છુધા। ધનહીન દુખી મમતા બહુધા ॥
સુખ ચાહહિં મૂઢ़ ન ધર્મ રતા। મતિ થોરિ કઠોરિ ન કોમલતા ॥ ૧ ॥

નર પીડ़િત રોગ ન ભોગ કહીં। અભિમાન બિરોધ અકારનહીં ॥
લઘુ જીવન સમ્બતુ પઞ્ચ દસા। કલપાન્ત ન નાસ ગુમાનુ અસા ॥ ૨ ॥

કલિકાલ બિહાલ કિએ મનુજા। નહિં માનત ક્વૌ અનુજા તનુજા।
નહિં તોષ બિચાર ન સીતલતા। સબ જાતિ કુજાતિ ભએ મગતા ॥ ૩ ॥

ઇરિષા પરુષાચ્છર લોલુપતા। ભરિ પૂરિ રહી સમતા બિગતા ॥
સબ લોગ બિયોગ બિસોક હુએ। બરનાશ્રમ ધર્મ અચાર ગએ ॥ ૪ ॥

દમ દાન દયા નહિં જાનપની। જડ़તા પરબઞ્ચનતાતિ ઘની ॥
તનુ પોષક નારિ નરા સગરે। પરનિન્દક જે જગ મો બગરે ॥ ૫ ॥

દો. સુનુ બ્યાલારિ કાલ કલિ મલ અવગુન આગાર।
ગુનઉઁ બહુત કલિજુગ કર બિનુ પ્રયાસ નિસ્તાર ॥ ૧૦૨(ક) ॥

કૃતજુગ ત્રેતા દ્વાપર પૂજા મખ અરુ જોગ।
જો ગતિ હોઇ સો કલિ હરિ નામ તે પાવહિં લોગ ॥ ૧૦૨(ખ) ॥

કૃતજુગ સબ જોગી બિગ્યાની। કરિ હરિ ધ્યાન તરહિં ભવ પ્રાની ॥
ત્રેતાઁ બિબિધ જગ્ય નર કરહીં। પ્રભુહિ સમર્પિ કર્મ ભવ તરહીં ॥
દ્વાપર કરિ રઘુપતિ પદ પૂજા। નર ભવ તરહિં ઉપાય ન દૂજા ॥
કલિજુગ કેવલ હરિ ગુન ગાહા। ગાવત નર પાવહિં ભવ થાહા ॥
કલિજુગ જોગ ન જગ્ય ન ગ્યાના। એક અધાર રામ ગુન ગાના ॥
સબ ભરોસ તજિ જો ભજ રામહિ। પ્રેમ સમેત ગાવ ગુન ગ્રામહિ ॥
સોઇ ભવ તર કછુ સંસય નાહીં। નામ પ્રતાપ પ્રગટ કલિ માહીં ॥
કલિ કર એક પુનીત પ્રતાપા। માનસ પુન્ય હોહિં નહિં પાપા ॥

દો. કલિજુગ સમ જુગ આન નહિં જૌં નર કર બિસ્વાસ।
ગાઇ રામ ગુન ગન બિમલઁ ભવ તર બિનહિં પ્રયાસ ॥ ૧૦૩(ક) ॥

પ્રગટ ચારિ પદ ધર્મ કે કલિલ મહુઁ એક પ્રધાન।
જેન કેન બિધિ દીન્હેં દાન કરઇ કલ્યાન ॥ ૧૦૩(ખ) ॥

નિત જુગ ધર્મ હોહિં સબ કેરે। હૃદયઁ રામ માયા કે પ્રેરે ॥
સુદ્ધ સત્વ સમતા બિગ્યાના। કૃત પ્રભાવ પ્રસન્ન મન જાના ॥
સત્વ બહુત રજ કછુ રતિ કર્મા। સબ બિધિ સુખ ત્રેતા કર ધર્મા ॥
બહુ રજ સ્વલ્પ સત્વ કછુ તામસ। દ્વાપર ધર્મ હરષ ભય માનસ ॥
તામસ બહુત રજોગુન થોરા। કલિ પ્રભાવ બિરોધ ચહુઁ ઓરા ॥
બુધ જુગ ધર્મ જાનિ મન માહીં। તજિ અધર્મ રતિ ધર્મ કરાહીં ॥
કાલ ધર્મ નહિં બ્યાપહિં તાહી। રઘુપતિ ચરન પ્રીતિ અતિ જાહી ॥
નટ કૃત બિકટ કપટ ખગરાયા। નટ સેવકહિ ન બ્યાપઇ માયા ॥

દો. હરિ માયા કૃત દોષ ગુન બિનુ હરિ ભજન ન જાહિં।
ભજિઅ રામ તજિ કામ સબ અસ બિચારિ મન માહિં ॥ ૧૦૪(ક) ॥

તેહિ કલિકાલ બરષ બહુ બસેઉઁ અવધ બિહગેસ।
પરેઉ દુકાલ બિપતિ બસ તબ મૈં ગયઉઁ બિદેસ ॥ ૧૦૪(ખ) ॥

ગયઉઁ ઉજેની સુનુ ઉરગારી। દીન મલીન દરિદ્ર દુખારી ॥
ગએઁ કાલ કછુ સમ્પતિ પાઈ। તહઁ પુનિ કરઉઁ સમ્ભુ સેવકાઈ ॥
બિપ્ર એક બૈદિક સિવ પૂજા। કરઇ સદા તેહિ કાજુ ન દૂજા ॥
પરમ સાધુ પરમારથ બિન્દક। સમ્ભુ ઉપાસક નહિં હરિ નિન્દક ॥
તેહિ સેવઉઁ મૈં કપટ સમેતા। દ્વિજ દયાલ અતિ નીતિ નિકેતા ॥
બાહિજ નમ્ર દેખિ મોહિ સાઈં। બિપ્ર પઢ़ાવ પુત્ર કી નાઈં ॥
સમ્ભુ મન્ત્ર મોહિ દ્વિજબર દીન્હા। સુભ ઉપદેસ બિબિધ બિધિ કીન્હા ॥
જપઉઁ મન્ત્ર સિવ મન્દિર જાઈ। હૃદયઁ દમ્ભ અહમિતિ અધિકાઈ ॥

દો. મૈં ખલ મલ સઙ્કુલ મતિ નીચ જાતિ બસ મોહ।
હરિ જન દ્વિજ દેખેં જરઉઁ કરઉઁ બિષ્નુ કર દ્રોહ ॥ ૧૦૫(ક) ॥

સો. ગુર નિત મોહિ પ્રબોધ દુખિત દેખિ આચરન મમ।
મોહિ ઉપજઇ અતિ ક્રોધ દમ્ભિહિ નીતિ કિ ભાવઈ ॥ ૧૦૫(ખ) ॥

એક બાર ગુર લીન્હ બોલાઈ। મોહિ નીતિ બહુ ભાઁતિ સિખાઈ ॥
સિવ સેવા કર ફલ સુત સોઈ। અબિરલ ભગતિ રામ પદ હોઈ ॥
રામહિ ભજહિં તાત સિવ ધાતા। નર પાવઁર કૈ કેતિક બાતા ॥
જાસુ ચરન અજ સિવ અનુરાગી। તાતુ દ્રોહઁ સુખ ચહસિ અભાગી ॥
હર કહુઁ હરિ સેવક ગુર કહેઊ। સુનિ ખગનાથ હૃદય મમ દહેઊ ॥
અધમ જાતિ મૈં બિદ્યા પાએઁ। ભયઉઁ જથા અહિ દૂધ પિઆએઁ ॥
માની કુટિલ કુભાગ્ય કુજાતી। ગુર કર દ્રોહ કરઉઁ દિનુ રાતી ॥
અતિ દયાલ ગુર સ્વલ્પ ન ક્રોધા। પુનિ પુનિ મોહિ સિખાવ સુબોધા ॥
જેહિ તે નીચ બડ़ાઈ પાવા। સો પ્રથમહિં હતિ તાહિ નસાવા ॥
ધૂમ અનલ સમ્ભવ સુનુ ભાઈ। તેહિ બુઝાવ ઘન પદવી પાઈ ॥
રજ મગ પરી નિરાદર રહઈ। સબ કર પદ પ્રહાર નિત સહઈ ॥
મરુત ઉડ़ાવ પ્રથમ તેહિ ભરઈ। પુનિ નૃપ નયન કિરીટન્હિ પરઈ ॥
સુનુ ખગપતિ અસ સમુઝિ પ્રસઙ્ગા। બુધ નહિં કરહિં અધમ કર સઙ્ગા ॥
કબિ કોબિદ ગાવહિં અસિ નીતી। ખલ સન કલહ ન ભલ નહિં પ્રીતી ॥
ઉદાસીન નિત રહિઅ ગોસાઈં। ખલ પરિહરિઅ સ્વાન કી નાઈં ॥
મૈં ખલ હૃદયઁ કપટ કુટિલાઈ। ગુર હિત કહઇ ન મોહિ સોહાઈ ॥

દો. એક બાર હર મન્દિર જપત રહેઉઁ સિવ નામ।
ગુર આયઉ અભિમાન તેં ઉઠિ નહિં કીન્હ પ્રનામ ॥ ૧૦૬(ક) ॥

સો દયાલ નહિં કહેઉ કછુ ઉર ન રોષ લવલેસ।
અતિ અઘ ગુર અપમાનતા સહિ નહિં સકે મહેસ ॥ ૧૦૬(ખ) ॥

મન્દિર માઝ ભઈ નભ બાની। રે હતભાગ્ય અગ્ય અભિમાની ॥
જદ્યપિ તવ ગુર કેં નહિં ક્રોધા। અતિ કૃપાલ ચિત સમ્યક બોધા ॥
તદપિ સાપ સઠ દૈહઉઁ તોહી। નીતિ બિરોધ સોહાઇ ન મોહી ॥
જૌં નહિં દણ્ડ કરૌં ખલ તોરા। ભ્રષ્ટ હોઇ શ્રુતિમારગ મોરા ॥
જે સઠ ગુર સન ઇરિષા કરહીં। રૌરવ નરક કોટિ જુગ પરહીં ॥
ત્રિજગ જોનિ પુનિ ધરહિં સરીરા। અયુત જન્મ ભરિ પાવહિં પીરા ॥
બૈઠ રહેસિ અજગર ઇવ પાપી। સર્પ હોહિ ખલ મલ મતિ બ્યાપી ॥
મહા બિટપ કોટર મહુઁ જાઈ ॥ રહુ અધમાધમ અધગતિ પાઈ ॥

દો. હાહાકાર કીન્હ ગુર દારુન સુનિ સિવ સાપ ॥
કમ્પિત મોહિ બિલોકિ અતિ ઉર ઉપજા પરિતાપ ॥ ૧૦૭(ક) ॥

કરિ દણ્ડવત સપ્રેમ દ્વિજ સિવ સન્મુખ કર જોરિ।
બિનય કરત ગદગદ સ્વર સમુઝિ ઘોર ગતિ મોરિ ॥ ૧૦૭(ખ) ॥

નમામીશમીશાન નિર્વાણરૂપં। વિમ્ભું બ્યાપકં બ્રહ્મ વેદસ્વરૂપં।
નિજં નિર્ગુણં નિર્વિકલ્પં નિરીંહ। ચિદાકાશમાકાશવાસં ભજેઽહં ॥
નિરાકારમોઙ્કારમૂલં તુરીયં। ગિરા ગ્યાન ગોતીતમીશં ગિરીશં ॥
કરાલં મહાકાલ કાલં કૃપાલં। ગુણાગાર સંસારપારં નતોઽહં ॥
તુષારાદ્રિ સઙ્કાશ ગૌરં ગભીરં। મનોભૂત કોટિ પ્રભા શ્રી શરીરં ॥
સ્ફુરન્મૌલિ કલ્લોલિની ચારુ ગઙ્ગા। લસદ્ભાલબાલેન્દુ કણ્ઠે ભુજઙ્ગા ॥
ચલત્કુણ્ડલં ભ્રૂ સુનેત્રં વિશાલં। પ્રસન્નાનનં નીલકણ્ઠં દયાલં ॥
મૃગાધીશચર્મામ્બરં મુણ્ડમાલં। પ્રિયં શઙ્કરં સર્વનાથં ભજામિ ॥
પ્રચણ્ડં પ્રકૃષ્ટં પ્રગલ્ભં પરેશં। અખણ્ડં અજં ભાનુકોટિપ્રકાશં ॥
ત્રયઃશૂલ નિર્મૂલનં શૂલપાણિં। ભજેઽહં ભવાનીપતિં ભાવગમ્યં ॥
કલાતીત કલ્યાણ કલ્પાન્તકારી। સદા સજ્જનાન્દદાતા પુરારી ॥
ચિદાનન્દસન્દોહ મોહાપહારી। પ્રસીદ પ્રસીદ પ્રભો મન્મથારી ॥
ન યાવદ્ ઉમાનાથ પાદારવિન્દં। ભજન્તીહ લોકે પરે વા નરાણાં ॥
ન તાવત્સુખં શાન્તિ સન્તાપનાશં। પ્રસીદ પ્રભો સર્વભૂતાધિવાસં ॥
ન જાનામિ યોગં જપં નૈવ પૂજાં। નતોઽહં સદા સર્વદા શમ્ભુ તુભ્યં ॥
જરા જન્મ દુઃખૌઘ તાતપ્યમાનં। પ્રભો પાહિ આપન્નમામીશ શમ્ભો ॥
શ્લોક-રુદ્રાષ્ટકમિદં પ્રોક્તં વિપ્રેણ હરતોષયે।
યે પઠન્તિ નરા ભક્ત્યા તેષાં શમ્ભુઃ પ્રસીદતિ ॥ ૯ ॥

દો. -સુનિ બિનતી સર્બગ્ય સિવ દેખિ બ્રિપ્ર અનુરાગુ।
પુનિ મન્દિર નભબાની ભઇ દ્વિજબર બર માગુ ॥ ૧૦૮(ક) ॥

જૌં પ્રસન્ન પ્રભુ મો પર નાથ દીન પર નેહુ।
નિજ પદ ભગતિ દેઇ પ્રભુ પુનિ દૂસર બર દેહુ ॥ ૧૦૮(ખ) ॥

તવ માયા બસ જીવ જડ़ સન્તત ફિરઇ ભુલાન।
તેહિ પર ક્રોધ ન કરિઅ પ્રભુ કૃપા સિન્ધુ ભગવાન ॥ ૧૦૮(ગ) ॥

સઙ્કર દીનદયાલ અબ એહિ પર હોહુ કૃપાલ।
સાપ અનુગ્રહ હોઇ જેહિં નાથ થોરેહીં કાલ ॥ ૧૦૮(ઘ) ॥

એહિ કર હોઇ પરમ કલ્યાના। સોઇ કરહુ અબ કૃપાનિધાના ॥
બિપ્રગિરા સુનિ પરહિત સાની। એવમસ્તુ ઇતિ ભઇ નભબાની ॥
જદપિ કીન્હ એહિં દારુન પાપા। મૈં પુનિ દીન્હ કોપ કરિ સાપા ॥
તદપિ તુમ્હાર સાધુતા દેખી। કરિહઉઁ એહિ પર કૃપા બિસેષી ॥
છમાસીલ જે પર ઉપકારી। તે દ્વિજ મોહિ પ્રિય જથા ખરારી ॥
મોર શ્રાપ દ્વિજ બ્યર્થ ન જાઇહિ। જન્મ સહસ અવસ્ય યહ પાઇહિ ॥
જનમત મરત દુસહ દુખ હોઈ। અહિ સ્વલ્પઉ નહિં બ્યાપિહિ સોઈ ॥
કવનેઉઁ જન્મ મિટિહિ નહિં ગ્યાના। સુનહિ સૂદ્ર મમ બચન પ્રવાના ॥
રઘુપતિ પુરીં જન્મ તબ ભયઊ। પુનિ તૈં મમ સેવાઁ મન દયઊ ॥
પુરી પ્રભાવ અનુગ્રહ મોરેં। રામ ભગતિ ઉપજિહિ ઉર તોરેં ॥
સુનુ મમ બચન સત્ય અબ ભાઈ। હરિતોષન બ્રત દ્વિજ સેવકાઈ ॥
અબ જનિ કરહિ બિપ્ર અપમાના। જાનેહુ સન્ત અનન્ત સમાના ॥
ઇન્દ્ર કુલિસ મમ સૂલ બિસાલા। કાલદણ્ડ હરિ ચક્ર કરાલા ॥
જો ઇન્હ કર મારા નહિં મરઈ। બિપ્રદ્રોહ પાવક સો જરઈ ॥
અસ બિબેક રાખેહુ મન માહીં। તુમ્હ કહઁ જગ દુર્લભ કછુ નાહીં ॥
ઔરઉ એક આસિષા મોરી। અપ્રતિહત ગતિ હોઇહિ તોરી ॥

દો. સુનિ સિવ બચન હરષિ ગુર એવમસ્તુ ઇતિ ભાષિ।
મોહિ પ્રબોધિ ગયઉ ગૃહ સમ્ભુ ચરન ઉર રાખિ ॥ ૧૦૯(ક) ॥

પ્રેરિત કાલ બિધિ ગિરિ જાઇ ભયઉઁ મૈં બ્યાલ।
પુનિ પ્રયાસ બિનુ સો તનુ જજેઉઁ ગએઁ કછુ કાલ ॥ ૧૦૯(ખ) ॥

જોઇ તનુ ધરઉઁ તજઉઁ પુનિ અનાયાસ હરિજાન।
જિમિ નૂતન પટ પહિરઇ નર પરિહરઇ પુરાન ॥ ૧૦૯(ગ) ॥

સિવઁ રાખી શ્રુતિ નીતિ અરુ મૈં નહિં પાવા ક્લેસ।
એહિ બિધિ ધરેઉઁ બિબિધ તનુ ગ્યાન ન ગયઉ ખગેસ ॥ ૧૦૯(ઘ) ॥

ત્રિજગ દેવ નર જોઇ તનુ ધરઉઁ। તહઁ તહઁ રામ ભજન અનુસરઊઁ ॥
એક સૂલ મોહિ બિસર ન કાઊ। ગુર કર કોમલ સીલ સુભાઊ ॥
ચરમ દેહ દ્વિજ કૈ મૈં પાઈ। સુર દુર્લભ પુરાન શ્રુતિ ગાઈ ॥
ખેલઉઁ તહૂઁ બાલકન્હ મીલા। કરઉઁ સકલ રઘુનાયક લીલા ॥
પ્રૌઢ़ ભએઁ મોહિ પિતા પઢ़ાવા। સમઝઉઁ સુનઉઁ ગુનઉઁ નહિં ભાવા ॥
મન તે સકલ બાસના ભાગી। કેવલ રામ ચરન લય લાગી ॥
કહુ ખગેસ અસ કવન અભાગી। ખરી સેવ સુરધેનુહિ ત્યાગી ॥
પ્રેમ મગન મોહિ કછુ ન સોહાઈ। હારેઉ પિતા પઢ़ાઇ પઢ़ાઈ ॥
ભએ કાલબસ જબ પિતુ માતા। મૈં બન ગયઉઁ ભજન જનત્રાતા ॥
જહઁ જહઁ બિપિન મુનીસ્વર પાવઉઁ। આશ્રમ જાઇ જાઇ સિરુ નાવઉઁ ॥
બૂઝત તિન્હહિ રામ ગુન ગાહા। કહહિં સુનઉઁ હરષિત ખગનાહા ॥
સુનત ફિરઉઁ હરિ ગુન અનુબાદા। અબ્યાહત ગતિ સમ્ભુ પ્રસાદા ॥
છૂટી ત્રિબિધ ઈષના ગાઢ़ી। એક લાલસા ઉર અતિ બાઢ़ી ॥
રામ ચરન બારિજ જબ દેખૌં। તબ નિજ જન્મ સફલ કરિ લેખૌં ॥
જેહિ પૂઁછઉઁ સોઇ મુનિ અસ કહઈ। ઈસ્વર સર્બ ભૂતમય અહઈ ॥
નિર્ગુન મત નહિં મોહિ સોહાઈ। સગુન બ્રહ્મ રતિ ઉર અધિકાઈ ॥

દો. ગુર કે બચન સુરતિ કરિ રામ ચરન મનુ લાગ।
રઘુપતિ જસ ગાવત ફિરઉઁ છન છન નવ અનુરાગ ॥ ૧૧૦(ક) ॥

મેરુ સિખર બટ છાયાઁ મુનિ લોમસ આસીન।
દેખિ ચરન સિરુ નાયઉઁ બચન કહેઉઁ અતિ દીન ॥ ૧૧૦(ખ) ॥

સુનિ મમ બચન બિનીત મૃદુ મુનિ કૃપાલ ખગરાજ।
મોહિ સાદર પૂઁછત ભએ દ્વિજ આયહુ કેહિ કાજ ॥ ૧૧૦(ગ) ॥

તબ મૈં કહા કૃપાનિધિ તુમ્હ સર્બગ્ય સુજાન।
સગુન બ્રહ્મ અવરાધન મોહિ કહહુ ભગવાન ॥ ૧૧૦(ઘ) ॥

તબ મુનિષ રઘુપતિ ગુન ગાથા। કહે કછુક સાદર ખગનાથા ॥
બ્રહ્મગ્યાન રત મુનિ બિગ્યાનિ। મોહિ પરમ અધિકારી જાની ॥
લાગે કરન બ્રહ્મ ઉપદેસા। અજ અદ્વેત અગુન હૃદયેસા ॥
અકલ અનીહ અનામ અરુપા। અનુભવ ગમ્ય અખણ્ડ અનૂપા ॥
મન ગોતીત અમલ અબિનાસી। નિર્બિકાર નિરવધિ સુખ રાસી ॥
સો તૈં તાહિ તોહિ નહિં ભેદા। બારિ બીચિ ઇવ ગાવહિ બેદા ॥
બિબિધ ભાઁતિ મોહિ મુનિ સમુઝાવા। નિર્ગુન મત મમ હૃદયઁ ન આવા ॥
પુનિ મૈં કહેઉઁ નાઇ પદ સીસા। સગુન ઉપાસન કહહુ મુનીસા ॥
રામ ભગતિ જલ મમ મન મીના। કિમિ બિલગાઇ મુનીસ પ્રબીના ॥
સોઇ ઉપદેસ કહહુ કરિ દાયા। નિજ નયનન્હિ દેખૌં રઘુરાયા ॥
ભરિ લોચન બિલોકિ અવધેસા। તબ સુનિહઉઁ નિર્ગુન ઉપદેસા ॥
મુનિ પુનિ કહિ હરિકથા અનૂપા। ખણ્ડિ સગુન મત અગુન નિરૂપા ॥
તબ મૈં નિર્ગુન મત કર દૂરી। સગુન નિરૂપઉઁ કરિ હઠ ભૂરી ॥
ઉત્તર પ્રતિઉત્તર મૈં કીન્હા। મુનિ તન ભએ ક્રોધ કે ચીન્હા ॥
સુનુ પ્રભુ બહુત અવગ્યા કિએઁ। ઉપજ ક્રોધ ગ્યાનિન્હ કે હિએઁ ॥
અતિ સઙ્ઘરષન જૌં કર કોઈ। અનલ પ્રગટ ચન્દન તે હોઈ ॥

દો. -બારમ્બાર સકોપ મુનિ કરઇ નિરુપન ગ્યાન।
મૈં અપનેં મન બૈઠ તબ કરઉઁ બિબિધ અનુમાન ॥ ૧૧૧(ક) ॥

ક્રોધ કિ દ્વેતબુદ્ધિ બિનુ દ્વૈત કિ બિનુ અગ્યાન।
માયાબસ પરિછિન્ન જડ़ જીવ કિ ઈસ સમાન ॥ ૧૧૧(ખ) ॥

કબહુઁ કિ દુખ સબ કર હિત તાકેં। તેહિ કિ દરિદ્ર પરસ મનિ જાકેં ॥
પરદ્રોહી કી હોહિં નિસઙ્કા। કામી પુનિ કિ રહહિં અકલઙ્કા ॥
બંસ કિ રહ દ્વિજ અનહિત કીન્હેં। કર્મ કિ હોહિં સ્વરૂપહિ ચીન્હેં ॥
કાહૂ સુમતિ કિ ખલ સઁગ જામી। સુભ ગતિ પાવ કિ પરત્રિય ગામી ॥
ભવ કિ પરહિં પરમાત્મા બિન્દક। સુખી કિ હોહિં કબહુઁ હરિનિન્દક ॥
રાજુ કિ રહઇ નીતિ બિનુ જાનેં। અઘ કિ રહહિં હરિચરિત બખાનેં ॥
પાવન જસ કિ પુન્ય બિનુ હોઈ। બિનુ અઘ અજસ કિ પાવઇ કોઈ ॥
લાભુ કિ કિછુ હરિ ભગતિ સમાના। જેહિ ગાવહિં શ્રુતિ સન્ત પુરાના ॥
હાનિ કિ જગ એહિ સમ કિછુ ભાઈ। ભજિઅ ન રામહિ નર તનુ પાઈ ॥
અઘ કિ પિસુનતા સમ કછુ આના। ધર્મ કિ દયા સરિસ હરિજાના ॥
એહિ બિધિ અમિતિ જુગુતિ મન ગુનઊઁ। મુનિ ઉપદેસ ન સાદર સુનઊઁ ॥
પુનિ પુનિ સગુન પચ્છ મૈં રોપા। તબ મુનિ બોલેઉ બચન સકોપા ॥
મૂઢ़ પરમ સિખ દેઉઁ ન માનસિ। ઉત્તર પ્રતિઉત્તર બહુ આનસિ ॥
સત્ય બચન બિસ્વાસ ન કરહી। બાયસ ઇવ સબહી તે ડરહી ॥
સઠ સ્વપચ્છ તબ હૃદયઁ બિસાલા। સપદિ હોહિ પચ્છી ચણ્ડાલા ॥
લીન્હ શ્રાપ મૈં સીસ ચઢ़ાઈ। નહિં કછુ ભય ન દીનતા આઈ ॥

દો. તુરત ભયઉઁ મૈં કાગ તબ પુનિ મુનિ પદ સિરુ નાઇ।
સુમિરિ રામ રઘુબંસ મનિ હરષિત ચલેઉઁ ઉડ़ાઇ ॥ ૧૧૨(ક) ॥

ઉમા જે રામ ચરન રત બિગત કામ મદ ક્રોધ ॥
નિજ પ્રભુમય દેખહિં જગત કેહિ સન કરહિં બિરોધ ॥ ૧૧૨(ખ) ॥

સુનુ ખગેસ નહિં કછુ રિષિ દૂષન। ઉર પ્રેરક રઘુબંસ બિભૂષન ॥
કૃપાસિન્ધુ મુનિ મતિ કરિ ભોરી। લીન્હિ પ્રેમ પરિચ્છા મોરી ॥
મન બચ ક્રમ મોહિ નિજ જન જાના। મુનિ મતિ પુનિ ફેરી ભગવાના ॥
રિષિ મમ મહત સીલતા દેખી। રામ ચરન બિસ્વાસ બિસેષી ॥
અતિ બિસમય પુનિ પુનિ પછિતાઈ। સાદર મુનિ મોહિ લીન્હ બોલાઈ ॥
મમ પરિતોષ બિબિધ બિધિ કીન્હા। હરષિત રામમન્ત્ર તબ દીન્હા ॥
બાલકરૂપ રામ કર ધ્યાના। કહેઉ મોહિ મુનિ કૃપાનિધાના ॥
સુન્દર સુખદ મિહિ અતિ ભાવા। સો પ્રથમહિં મૈં તુમ્હહિ સુનાવા ॥
મુનિ મોહિ કછુક કાલ તહઁ રાખા। રામચરિતમાનસ તબ ભાષા ॥
સાદર મોહિ યહ કથા સુનાઈ। પુનિ બોલે મુનિ ગિરા સુહાઈ ॥
રામચરિત સર ગુપ્ત સુહાવા। સમ્ભુ પ્રસાદ તાત મૈં પાવા ॥
તોહિ નિજ ભગત રામ કર જાની। તાતે મૈં સબ કહેઉઁ બખાની ॥
રામ ભગતિ જિન્હ કેં ઉર નાહીં। કબહુઁ ન તાત કહિઅ તિન્હ પાહીં ॥
મુનિ મોહિ બિબિધ ભાઁતિ સમુઝાવા। મૈં સપ્રેમ મુનિ પદ સિરુ નાવા ॥
નિજ કર કમલ પરસિ મમ સીસા। હરષિત આસિષ દીન્હ મુનીસા ॥
રામ ભગતિ અબિરલ ઉર તોરેં। બસિહિ સદા પ્રસાદ અબ મોરેં ॥

દો. -સદા રામ પ્રિય હોહુ તુમ્હ સુભ ગુન ભવન અમાન।
કામરૂપ ઇચ્ધામરન ગ્યાન બિરાગ નિધાન ॥ ૧૧૩(ક) ॥

જેંહિં આશ્રમ તુમ્હ બસબ પુનિ સુમિરત શ્રીભગવન્ત।
બ્યાપિહિ તહઁ ન અબિદ્યા જોજન એક પ્રજન્ત ॥ ૧૧૩(ખ) ॥

કાલ કર્મ ગુન દોષ સુભાઊ। કછુ દુખ તુમ્હહિ ન બ્યાપિહિ કાઊ ॥
રામ રહસ્ય લલિત બિધિ નાના। ગુપ્ત પ્રગટ ઇતિહાસ પુરાના ॥
બિનુ શ્રમ તુમ્હ જાનબ સબ સોઊ। નિત નવ નેહ રામ પદ હોઊ ॥
જો ઇચ્છા કરિહહુ મન માહીં। હરિ પ્રસાદ કછુ દુર્લભ નાહીં ॥
સુનિ મુનિ આસિષ સુનુ મતિધીરા। બ્રહ્મગિરા ભઇ ગગન ગઁભીરા ॥
એવમસ્તુ તવ બચ મુનિ ગ્યાની। યહ મમ ભગત કર્મ મન બાની ॥
સુનિ નભગિરા હરષ મોહિ ભયઊ। પ્રેમ મગન સબ સંસય ગયઊ ॥
કરિ બિનતી મુનિ આયસુ પાઈ। પદ સરોજ પુનિ પુનિ સિરુ નાઈ ॥
હરષ સહિત એહિં આશ્રમ આયઉઁ। પ્રભુ પ્રસાદ દુર્લભ બર પાયઉઁ ॥
ઇહાઁ બસત મોહિ સુનુ ખગ ઈસા। બીતે કલપ સાત અરુ બીસા ॥
કરઉઁ સદા રઘુપતિ ગુન ગાના। સાદર સુનહિં બિહઙ્ગ સુજાના ॥
જબ જબ અવધપુરીં રઘુબીરા। ધરહિં ભગત હિત મનુજ સરીરા ॥
તબ તબ જાઇ રામ પુર રહઊઁ। સિસુલીલા બિલોકિ સુખ લહઊઁ ॥
પુનિ ઉર રાખિ રામ સિસુરૂપા। નિજ આશ્રમ આવઉઁ ખગભૂપા ॥
કથા સકલ મૈં તુમ્હહિ સુનાઈ। કાગ દેહ જેહિં કારન પાઈ ॥
કહિઉઁ તાત સબ પ્રસ્ન તુમ્હારી। રામ ભગતિ મહિમા અતિ ભારી ॥

દો. તાતે યહ તન મોહિ પ્રિય ભયઉ રામ પદ નેહ।
નિજ પ્રભુ દરસન પાયઉઁ ગએ સકલ સન્દેહ ॥ ૧૧૪(ક) ॥

માસપારાયણ, ઉન્તીસવાઁ વિશ્રામ
ભગતિ પચ્છ હઠ કરિ રહેઉઁ દીન્હિ મહારિષિ સાપ।
મુનિ દુર્લભ બર પાયઉઁ દેખહુ ભજન પ્રતાપ ॥ ૧૧૪(ખ) ॥

જે અસિ ભગતિ જાનિ પરિહરહીં। કેવલ ગ્યાન હેતુ શ્રમ કરહીં ॥
તે જડ़ કામધેનુ ગૃહઁ ત્યાગી। ખોજત આકુ ફિરહિં પય લાગી ॥
સુનુ ખગેસ હરિ ભગતિ બિહાઈ। જે સુખ ચાહહિં આન ઉપાઈ ॥
તે સઠ મહાસિન્ધુ બિનુ તરની। પૈરિ પાર ચાહહિં જડ़ કરની ॥
સુનિ ભસુણ્ડિ કે બચન ભવાની। બોલેઉ ગરુડ़ હરષિ મૃદુ બાની ॥
તવ પ્રસાદ પ્રભુ મમ ઉર માહીં। સંસય સોક મોહ ભ્રમ નાહીં ॥
સુનેઉઁ પુનીત રામ ગુન ગ્રામા। તુમ્હરી કૃપાઁ લહેઉઁ બિશ્રામા ॥
એક બાત પ્રભુ પૂઁછઉઁ તોહી। કહહુ બુઝાઇ કૃપાનિધિ મોહી ॥
કહહિં સન્ત મુનિ બેદ પુરાના। નહિં કછુ દુર્લભ ગ્યાન સમાના ॥
સોઇ મુનિ તુમ્હ સન કહેઉ ગોસાઈં। નહિં આદરેહુ ભગતિ કી નાઈં ॥
ગ્યાનહિ ભગતિહિ અન્તર કેતા। સકલ કહહુ પ્રભુ કૃપા નિકેતા ॥
સુનિ ઉરગારિ બચન સુખ માના। સાદર બોલેઉ કાગ સુજાના ॥
ભગતિહિ ગ્યાનહિ નહિં કછુ ભેદા। ઉભય હરહિં ભવ સમ્ભવ ખેદા ॥
નાથ મુનીસ કહહિં કછુ અન્તર। સાવધાન સોઉ સુનુ બિહઙ્ગબર ॥
ગ્યાન બિરાગ જોગ બિગ્યાના। એ સબ પુરુષ સુનહુ હરિજાના ॥
પુરુષ પ્રતાપ પ્રબલ સબ ભાઁતી। અબલા અબલ સહજ જડ़ જાતી ॥

દો. -પુરુષ ત્યાગિ સક નારિહિ જો બિરક્ત મતિ ધીર ॥
ન તુ કામી બિષયાબસ બિમુખ જો પદ રઘુબીર ॥ ૧૧૫(ક) ॥

સો. સોઉ મુનિ ગ્યાનનિધાન મૃગનયની બિધુ મુખ નિરખિ।
બિબસ હોઇ હરિજાન નારિ બિષ્નુ માયા પ્રગટ ॥ ૧૧૫(ખ) ॥

ઇહાઁ ન પચ્છપાત કછુ રાખઉઁ। બેદ પુરાન સન્ત મત ભાષઉઁ ॥
મોહ ન નારિ નારિ કેં રૂપા। પન્નગારિ યહ રીતિ અનૂપા ॥
માયા ભગતિ સુનહુ તુમ્હ દોઊ। નારિ બર્ગ જાનઇ સબ કોઊ ॥
પુનિ રઘુબીરહિ ભગતિ પિઆરી। માયા ખલુ નર્તકી બિચારી ॥
ભગતિહિ સાનુકૂલ રઘુરાયા। તાતે તેહિ ડરપતિ અતિ માયા ॥
રામ ભગતિ નિરુપમ નિરુપાધી। બસઇ જાસુ ઉર સદા અબાધી ॥
તેહિ બિલોકિ માયા સકુચાઈ। કરિ ન સકઇ કછુ નિજ પ્રભુતાઈ ॥
અસ બિચારિ જે મુનિ બિગ્યાની। જાચહીં ભગતિ સકલ સુખ ખાની ॥

દો. યહ રહસ્ય રઘુનાથ કર બેગિ ન જાનઇ કોઇ।
જો જાનઇ રઘુપતિ કૃપાઁ સપનેહુઁ મોહ ન હોઇ ॥ ૧૧૬(ક) ॥

ઔરઉ ગ્યાન ભગતિ કર ભેદ સુનહુ સુપ્રબીન।
જો સુનિ હોઇ રામ પદ પ્રીતિ સદા અબિછીન ॥ ૧૧૬(ખ) ॥

સુનહુ તાત યહ અકથ કહાની। સમુઝત બનઇ ન જાઇ બખાની ॥
ઈસ્વર અંસ જીવ અબિનાસી। ચેતન અમલ સહજ સુખ રાસી ॥
સો માયાબસ ભયઉ ગોસાઈં। બઁધ્યો કીર મરકટ કી નાઈ ॥
જડ़ ચેતનહિ ગ્રન્થિ પરિ ગઈ। જદપિ મૃષા છૂટત કઠિનઈ ॥
તબ તે જીવ ભયઉ સંસારી। છૂટ ન ગ્રન્થિ ન હોઇ સુખારી ॥
શ્રુતિ પુરાન બહુ કહેઉ ઉપાઈ। છૂટ ન અધિક અધિક અરુઝાઈ ॥
જીવ હૃદયઁ તમ મોહ બિસેષી। ગ્રન્થિ છૂટ કિમિ પરઇ ન દેખી ॥
અસ સઞ્જોગ ઈસ જબ કરઈ। તબહુઁ કદાચિત સો નિરુઅરઈ ॥
સાત્ત્વિક શ્રદ્ધા ધેનુ સુહાઈ। જૌં હરિ કૃપાઁ હૃદયઁ બસ આઈ ॥
જપ તપ બ્રત જમ નિયમ અપારા। જે શ્રુતિ કહ સુભ ધર્મ અચારા ॥
તેઇ તૃન હરિત ચરૈ જબ ગાઈ। ભાવ બચ્છ સિસુ પાઇ પેન્હાઈ ॥
નોઇ નિબૃત્તિ પાત્ર બિસ્વાસા। નિર્મલ મન અહીર નિજ દાસા ॥
પરમ ધર્મમય પય દુહિ ભાઈ। અવટૈ અનલ અકામ બિહાઈ ॥
તોષ મરુત તબ છમાઁ જુડ़ાવૈ। ધૃતિ સમ જાવનુ દેઇ જમાવૈ ॥
મુદિતાઁ મથૈં બિચાર મથાની। દમ અધાર રજુ સત્ય સુબાની ॥
તબ મથિ કાઢ़િ લેઇ નવનીતા। બિમલ બિરાગ સુભગ સુપુનીતા ॥

દો. જોગ અગિનિ કરિ પ્રગટ તબ કર્મ સુભાસુભ લાઇ।
બુદ્ધિ સિરાવૈં ગ્યાન ઘૃત મમતા મલ જરિ જાઇ ॥ ૧૧૭(ક) ॥

તબ બિગ્યાનરૂપિનિ બુદ્ધિ બિસદ ઘૃત પાઇ।
ચિત્ત દિઆ ભરિ ધરૈ દૃઢ़ સમતા દિઅટિ બનાઇ ॥ ૧૧૭(ખ) ॥

તીનિ અવસ્થા તીનિ ગુન તેહિ કપાસ તેં કાઢ़િ।
તૂલ તુરીય સઁવારિ પુનિ બાતી કરૈ સુગાઢ़િ ॥ ૧૧૭(ગ) ॥

સો. એહિ બિધિ લેસૈ દીપ તેજ રાસિ બિગ્યાનમય ॥
જાતહિં જાસુ સમીપ જરહિં મદાદિક સલભ સબ ॥ ૧૧૭(ઘ) ॥

સોહમસ્મિ ઇતિ બૃત્તિ અખણ્ડા। દીપ સિખા સોઇ પરમ પ્રચણ્ડા ॥
આતમ અનુભવ સુખ સુપ્રકાસા। તબ ભવ મૂલ ભેદ ભ્રમ નાસા ॥
પ્રબલ અબિદ્યા કર પરિવારા। મોહ આદિ તમ મિટઇ અપારા ॥
તબ સોઇ બુદ્ધિ પાઇ ઉઁજિઆરા। ઉર ગૃહઁ બૈઠિ ગ્રન્થિ નિરુઆરા ॥
છોરન ગ્રન્થિ પાવ જૌં સોઈ। તબ યહ જીવ કૃતારથ હોઈ ॥
છોરત ગ્રન્થિ જાનિ ખગરાયા। બિઘ્ન અનેક કરઇ તબ માયા ॥
રિદ્ધિ સિદ્ધિ પ્રેરઇ બહુ ભાઈ। બુદ્ધહિ લોભ દિખાવહિં આઈ ॥
કલ બલ છલ કરિ જાહિં સમીપા। અઞ્ચલ બાત બુઝાવહિં દીપા ॥
હોઇ બુદ્ધિ જૌં પરમ સયાની। તિન્હ તન ચિતવ ન અનહિત જાની ॥
જૌં તેહિ બિઘ્ન બુદ્ધિ નહિં બાધી। તૌ બહોરિ સુર કરહિં ઉપાધી ॥
ઇન્દ્રીં દ્વાર ઝરોખા નાના। તહઁ તહઁ સુર બૈઠે કરિ થાના ॥
આવત દેખહિં બિષય બયારી। તે હઠિ દેહી કપાટ ઉઘારી ॥
જબ સો પ્રભઞ્જન ઉર ગૃહઁ જાઈ। તબહિં દીપ બિગ્યાન બુઝાઈ ॥
ગ્રન્થિ ન છૂટિ મિટા સો પ્રકાસા। બુદ્ધિ બિકલ ભઇ બિષય બતાસા ॥
ઇન્દ્રિન્હ સુરન્હ ન ગ્યાન સોહાઈ। બિષય ભોગ પર પ્રીતિ સદાઈ ॥
બિષય સમીર બુદ્ધિ કૃત ભોરી। તેહિ બિધિ દીપ કો બાર બહોરી ॥

દો. તબ ફિરિ જીવ બિબિધ બિધિ પાવઇ સંસૃતિ ક્લેસ।
હરિ માયા અતિ દુસ્તર તરિ ન જાઇ બિહગેસ ॥ ૧૧૮(ક) ॥

કહત કઠિન સમુઝત કઠિન સાધન કઠિન બિબેક।
હોઇ ઘુનાચ્છર ન્યાય જૌં પુનિ પ્રત્યૂહ અનેક ॥ ૧૧૮(ખ) ॥

ગ્યાન પન્થ કૃપાન કૈ ધારા। પરત ખગેસ હોઇ નહિં બારા ॥
જો નિર્બિઘ્ન પન્થ નિર્બહઈ। સો કૈવલ્ય પરમ પદ લહઈ ॥
અતિ દુર્લભ કૈવલ્ય પરમ પદ। સન્ત પુરાન નિગમ આગમ બદ ॥
રામ ભજત સોઇ મુકુતિ ગોસાઈ। અનઇચ્છિત આવઇ બરિઆઈ ॥
જિમિ થલ બિનુ જલ રહિ ન સકાઈ। કોટિ ભાઁતિ કોઉ કરૈ ઉપાઈ ॥
તથા મોચ્છ સુખ સુનુ ખગરાઈ। રહિ ન સકઇ હરિ ભગતિ બિહાઈ ॥
અસ બિચારિ હરિ ભગત સયાને। મુક્તિ નિરાદર ભગતિ લુભાને ॥
ભગતિ કરત બિનુ જતન પ્રયાસા। સંસૃતિ મૂલ અબિદ્યા નાસા ॥
ભોજન કરિઅ તૃપિતિ હિત લાગી। જિમિ સો અસન પચવૈ જઠરાગી ॥
અસિ હરિભગતિ સુગમ સુખદાઈ। કો અસ મૂઢ़ ન જાહિ સોહાઈ ॥

દો. સેવક સેબ્ય ભાવ બિનુ ભવ ન તરિઅ ઉરગારિ ॥
ભજહુ રામ પદ પઙ્કજ અસ સિદ્ધાન્ત બિચારિ ॥ ૧૧૯(ક) ॥

જો ચેતન કહઁ જ़ડ़ કરઇ જ़ડ़હિ કરઇ ચૈતન્ય।
અસ સમર્થ રઘુનાયકહિં ભજહિં જીવ તે ધન્ય ॥ ૧૧૯(ખ) ॥

કહેઉઁ ગ્યાન સિદ્ધાન્ત બુઝાઈ। સુનહુ ભગતિ મનિ કૈ પ્રભુતાઈ ॥
રામ ભગતિ ચિન્તામનિ સુન્દર। બસઇ ગરુડ़ જાકે ઉર અન્તર ॥
પરમ પ્રકાસ રૂપ દિન રાતી। નહિં કછુ ચહિઅ દિઆ ઘૃત બાતી ॥
મોહ દરિદ્ર નિકટ નહિં આવા। લોભ બાત નહિં તાહિ બુઝાવા ॥
પ્રબલ અબિદ્યા તમ મિટિ જાઈ। હારહિં સકલ સલભ સમુદાઈ ॥
ખલ કામાદિ નિકટ નહિં જાહીં। બસઇ ભગતિ જાકે ઉર માહીં ॥
ગરલ સુધાસમ અરિ હિત હોઈ। તેહિ મનિ બિનુ સુખ પાવ ન કોઈ ॥
બ્યાપહિં માનસ રોગ ન ભારી। જિન્હ કે બસ સબ જીવ દુખારી ॥
રામ ભગતિ મનિ ઉર બસ જાકેં। દુખ લવલેસ ન સપનેહુઁ તાકેં ॥
ચતુર સિરોમનિ તેઇ જગ માહીં। જે મનિ લાગિ સુજતન કરાહીં ॥
સો મનિ જદપિ પ્રગટ જગ અહઈ। રામ કૃપા બિનુ નહિં કોઉ લહઈ ॥
સુગમ ઉપાય પાઇબે કેરે। નર હતભાગ્ય દેહિં ભટમેરે ॥
પાવન પર્બત બેદ પુરાના। રામ કથા રુચિરાકર નાના ॥
મર્મી સજ્જન સુમતિ કુદારી। ગ્યાન બિરાગ નયન ઉરગારી ॥
ભાવ સહિત ખોજઇ જો પ્રાની। પાવ ભગતિ મનિ સબ સુખ ખાની ॥
મોરેં મન પ્રભુ અસ બિસ્વાસા। રામ તે અધિક રામ કર દાસા ॥
રામ સિન્ધુ ઘન સજ્જન ધીરા। ચન્દન તરુ હરિ સન્ત સમીરા ॥
સબ કર ફલ હરિ ભગતિ સુહાઈ। સો બિનુ સન્ત ન કાહૂઁ પાઈ ॥
અસ બિચારિ જોઇ કર સતસઙ્ગા। રામ ભગતિ તેહિ સુલભ બિહઙ્ગા ॥

દો. બ્રહ્મ પયોનિધિ મન્દર ગ્યાન સન્ત સુર આહિં।
કથા સુધા મથિ કાઢ़હિં ભગતિ મધુરતા જાહિં ॥ ૧૨૦(ક) ॥

બિરતિ ચર્મ અસિ ગ્યાન મદ લોભ મોહ રિપુ મારિ।
જય પાઇઅ સો હરિ ભગતિ દેખુ ખગેસ બિચારિ ॥ ૧૨૦(ખ) ॥

પુનિ સપ્રેમ બોલેઉ ખગરાઊ। જૌં કૃપાલ મોહિ ઊપર ભાઊ ॥
નાથ મોહિ નિજ સેવક જાની। સપ્ત પ્રસ્ન કહહુ બખાની ॥
પ્રથમહિં કહહુ નાથ મતિધીરા। સબ તે દુર્લભ કવન સરીરા ॥
બડ़ દુખ કવન કવન સુખ ભારી। સોઉ સઞ્છેપહિં કહહુ બિચારી ॥
સન્ત અસન્ત મરમ તુમ્હ જાનહુ। તિન્હ કર સહજ સુભાવ બખાનહુ ॥
કવન પુન્ય શ્રુતિ બિદિત બિસાલા। કહહુ કવન અઘ પરમ કરાલા ॥
માનસ રોગ કહહુ સમુઝાઈ। તુમ્હ સર્બગ્ય કૃપા અધિકાઈ ॥
તાત સુનહુ સાદર અતિ પ્રીતી। મૈં સઞ્છેપ કહઉઁ યહ નીતી ॥
નર તન સમ નહિં કવનિઉ દેહી। જીવ ચરાચર જાચત તેહી ॥
નરગ સ્વર્ગ અપબર્ગ નિસેની। ગ્યાન બિરાગ ભગતિ સુભ દેની ॥
સો તનુ ધરિ હરિ ભજહિં ન જે નર। હોહિં બિષય રત મન્દ મન્દ તર ॥
કાઁચ કિરિચ બદલેં તે લેહી। કર તે ડારિ પરસ મનિ દેહીં ॥
નહિં દરિદ્ર સમ દુખ જગ માહીં। સન્ત મિલન સમ સુખ જગ નાહીં ॥
પર ઉપકાર બચન મન કાયા। સન્ત સહજ સુભાઉ ખગરાયા ॥
સન્ત સહહિં દુખ પરહિત લાગી। પરદુખ હેતુ અસન્ત અભાગી ॥
ભૂર્જ તરૂ સમ સન્ત કૃપાલા। પરહિત નિતિ સહ બિપતિ બિસાલા ॥
સન ઇવ ખલ પર બન્ધન કરઈ। ખાલ કઢ़ાઇ બિપતિ સહિ મરઈ ॥
ખલ બિનુ સ્વારથ પર અપકારી। અહિ મૂષક ઇવ સુનુ ઉરગારી ॥
પર સમ્પદા બિનાસિ નસાહીં। જિમિ સસિ હતિ હિમ ઉપલ બિલાહીં ॥
દુષ્ટ ઉદય જગ આરતિ હેતૂ। જથા પ્રસિદ્ધ અધમ ગ્રહ કેતૂ ॥
સન્ત ઉદય સન્તત સુખકારી। બિસ્વ સુખદ જિમિ ઇન્દુ તમારી ॥
પરમ ધર્મ શ્રુતિ બિદિત અહિંસા। પર નિન્દા સમ અઘ ન ગરીસા ॥
હર ગુર નિન્દક દાદુર હોઈ। જન્મ સહસ્ત્ર પાવ તન સોઈ ॥
દ્વિજ નિન્દક બહુ નરક ભોગ કરિ। જગ જનમઇ બાયસ સરીર ધરિ ॥
સુર શ્રુતિ નિન્દક જે અભિમાની। રૌરવ નરક પરહિં તે પ્રાની ॥
હોહિં ઉલૂક સન્ત નિન્દા રત। મોહ નિસા પ્રિય ગ્યાન ભાનુ ગત ॥
સબ કે નિન્દા જે જડ़ કરહીં। તે ચમગાદુર હોઇ અવતરહીં ॥
સુનહુ તાત અબ માનસ રોગા। જિન્હ તે દુખ પાવહિં સબ લોગા ॥
મોહ સકલ બ્યાધિન્હ કર મૂલા। તિન્હ તે પુનિ ઉપજહિં બહુ સૂલા ॥
કામ બાત કફ લોભ અપારા। ક્રોધ પિત્ત નિત છાતી જારા ॥
પ્રીતિ કરહિં જૌં તીનિઉ ભાઈ। ઉપજઇ સન્યપાત દુખદાઈ ॥
બિષય મનોરથ દુર્ગમ નાના। તે સબ સૂલ નામ કો જાના ॥
મમતા દાદુ કણ્ડુ ઇરષાઈ। હરષ બિષાદ ગરહ બહુતાઈ ॥
પર સુખ દેખિ જરનિ સોઇ છઈ। કુષ્ટ દુષ્ટતા મન કુટિલઈ ॥
અહઙ્કાર અતિ દુખદ ડમરુઆ। દમ્ભ કપટ મદ માન નેહરુઆ ॥
તૃસ્ના ઉદરબૃદ્ધિ અતિ ભારી। ત્રિબિધ ઈષના તરુન તિજારી ॥
જુગ બિધિ જ્વર મત્સર અબિબેકા। કહઁ લાગિ કહૌં કુરોગ અનેકા ॥

દો. એક બ્યાધિ બસ નર મરહિં એ અસાધિ બહુ બ્યાધિ।
પીડ़હિં સન્તત જીવ કહુઁ સો કિમિ લહૈ સમાધિ ॥ ૧૨૧(ક) ॥

નેમ ધર્મ આચાર તપ ગ્યાન જગ્ય જપ દાન।
ભેષજ પુનિ કોટિન્હ નહિં રોગ જાહિં હરિજાન ॥ ૧૨૧(ખ) ॥

એહિ બિધિ સકલ જીવ જગ રોગી। સોક હરષ ભય પ્રીતિ બિયોગી ॥
માનક રોગ કછુક મૈં ગાએ। હહિં સબ કેં લખિ બિરલેન્હ પાએ ॥
જાને તે છીજહિં કછુ પાપી। નાસ ન પાવહિં જન પરિતાપી ॥
બિષય કુપથ્ય પાઇ અઙ્કુરે। મુનિહુ હૃદયઁ કા નર બાપુરે ॥
રામ કૃપાઁ નાસહિ સબ રોગા। જૌં એહિ ભાઁતિ બનૈ સંયોગા ॥
સદગુર બૈદ બચન બિસ્વાસા। સઞ્જમ યહ ન બિષય કૈ આસા ॥
રઘુપતિ ભગતિ સજીવન મૂરી। અનૂપાન શ્રદ્ધા મતિ પૂરી ॥
એહિ બિધિ ભલેહિં સો રોગ નસાહીં। નાહિં ત જતન કોટિ નહિં જાહીં ॥
જાનિઅ તબ મન બિરુજ ગોસાઁઈ। જબ ઉર બલ બિરાગ અધિકાઈ ॥
સુમતિ છુધા બાઢ़ઇ નિત નઈ। બિષય આસ દુર્બલતા ગઈ ॥
બિમલ ગ્યાન જલ જબ સો નહાઈ। તબ રહ રામ ભગતિ ઉર છાઈ ॥
સિવ અજ સુક સનકાદિક નારદ। જે મુનિ બ્રહ્મ બિચાર બિસારદ ॥
સબ કર મત ખગનાયક એહા। કરિઅ રામ પદ પઙ્કજ નેહા ॥
શ્રુતિ પુરાન સબ ગ્રન્થ કહાહીં। રઘુપતિ ભગતિ બિના સુખ નાહીં ॥
કમઠ પીઠ જામહિં બરુ બારા। બન્ધ્યા સુત બરુ કાહુહિ મારા ॥
ફૂલહિં નભ બરુ બહુબિધિ ફૂલા। જીવ ન લહ સુખ હરિ પ્રતિકૂલા ॥
તૃષા જાઇ બરુ મૃગજલ પાના। બરુ જામહિં સસ સીસ બિષાના ॥
અન્ધકારુ બરુ રબિહિ નસાવૈ। રામ બિમુખ ન જીવ સુખ પાવૈ ॥
હિમ તે અનલ પ્રગટ બરુ હોઈ। બિમુખ રામ સુખ પાવ ન કોઈ ॥
દો૦=બારિ મથેં ઘૃત હોઇ બરુ સિકતા તે બરુ તેલ।

બિનુ હરિ ભજન ન ભવ તરિઅ યહ સિદ્ધાન્ત અપેલ ॥ ૧૨૨(ક) ॥

મસકહિ કરઇ બિંરઞ્ચિ પ્રભુ અજહિ મસક તે હીન।
અસ બિચારિ તજિ સંસય રામહિ ભજહિં પ્રબીન ॥ ૧૨૨(ખ) ॥

શ્લોક- વિનિચ્શ્રિતં વદામિ તે ન અન્યથા વચાંસિ મે।
હરિં નરા ભજન્તિ યેઽતિદુસ્તરં તરન્તિ તે ॥ ૧૨૨(ગ) ॥

કહેઉઁ નાથ હરિ ચરિત અનૂપા। બ્યાસ સમાસ સ્વમતિ અનુરુપા ॥
શ્રુતિ સિદ્ધાન્ત ઇહઇ ઉરગારી। રામ ભજિઅ સબ કાજ બિસારી ॥
પ્રભુ રઘુપતિ તજિ સેઇઅ કાહી। મોહિ સે સઠ પર મમતા જાહી ॥
તુમ્હ બિગ્યાનરૂપ નહિં મોહા। નાથ કીન્હિ મો પર અતિ છોહા ॥
પૂછિહુઁ રામ કથા અતિ પાવનિ। સુક સનકાદિ સમ્ભુ મન ભાવનિ ॥
સત સઙ્ગતિ દુર્લભ સંસારા। નિમિષ દણ્ડ ભરિ એકઉ બારા ॥
દેખુ ગરુડ़ નિજ હૃદયઁ બિચારી। મૈં રઘુબીર ભજન અધિકારી ॥
સકુનાધમ સબ ભાઁતિ અપાવન। પ્રભુ મોહિ કીન્હ બિદિત જગ પાવન ॥

દો. આજુ ધન્ય મૈં ધન્ય અતિ જદ્યપિ સબ બિધિ હીન।
નિજ જન જાનિ રામ મોહિ સન્ત સમાગમ દીન ॥ ૧૨૩(ક) ॥

નાથ જથામતિ ભાષેઉઁ રાખેઉઁ નહિં કછુ ગોઇ।
ચરિત સિન્ધુ રઘુનાયક થાહ કિ પાવઇ કોઇ ॥ ૧૨૩ ॥

સુમિરિ રામ કે ગુન ગન નાના। પુનિ પુનિ હરષ ભુસુણ્ડિ સુજાના ॥
મહિમા નિગમ નેતિ કરિ ગાઈ। અતુલિત બલ પ્રતાપ પ્રભુતાઈ ॥
સિવ અજ પૂજ્ય ચરન રઘુરાઈ। મો પર કૃપા પરમ મૃદુલાઈ ॥
અસ સુભાઉ કહુઁ સુનઉઁ ન દેખઉઁ। કેહિ ખગેસ રઘુપતિ સમ લેખઉઁ ॥
સાધક સિદ્ધ બિમુક્ત ઉદાસી। કબિ કોબિદ કૃતગ્ય સંન્યાસી ॥
જોગી સૂર સુતાપસ ગ્યાની। ધર્મ નિરત પણ્ડિત બિગ્યાની ॥
તરહિં ન બિનુ સીઁ મમ સ્વામી। રામ નમામિ નમામિ નમામી ॥
સરન ગએઁ મો સે અઘ રાસી। હોહિં સુદ્ધ નમામિ અબિનાસી ॥

દો. જાસુ નામ ભવ ભેષજ હરન ઘોર ત્રય સૂલ।
સો કૃપાલુ મોહિ તો પર સદા રહઉ અનુકૂલ ॥ ૧૨૪(ક) ॥

સુનિ ભુસુણ્ડિ કે બચન સુભ દેખિ રામ પદ નેહ।
બોલેઉ પ્રેમ સહિત ગિરા ગરુડ़ બિગત સન્દેહ ॥ ૧૨૪(ખ) ॥

મૈ કૃત્કૃત્ય ભયઉઁ તવ બાની। સુનિ રઘુબીર ભગતિ રસ સાની ॥
રામ ચરન નૂતન રતિ ભઈ। માયા જનિત બિપતિ સબ ગઈ ॥
મોહ જલધિ બોહિત તુમ્હ ભએ। મો કહઁ નાથ બિબિધ સુખ દએ ॥
મો પહિં હોઇ ન પ્રતિ ઉપકારા। બન્દઉઁ તવ પદ બારહિં બારા ॥
પૂરન કામ રામ અનુરાગી। તુમ્હ સમ તાત ન કોઉ બડ़ભાગી ॥
સન્ત બિટપ સરિતા ગિરિ ધરની। પર હિત હેતુ સબન્હ કૈ કરની ॥
સન્ત હૃદય નવનીત સમાના। કહા કબિન્હ પરિ કહૈ ન જાના ॥
નિજ પરિતાપ દ્રવઇ નવનીતા। પર દુખ દ્રવહિં સન્ત સુપુનીતા ॥
જીવન જન્મ સુફલ મમ ભયઊ। તવ પ્રસાદ સંસય સબ ગયઊ ॥
જાનેહુ સદા મોહિ નિજ કિઙ્કર। પુનિ પુનિ ઉમા કહઇ બિહઙ્ગબર ॥

દો. તાસુ ચરન સિરુ નાઇ કરિ પ્રેમ સહિત મતિધીર।
ગયઉ ગરુડ़ બૈકુણ્ઠ તબ હૃદયઁ રાખિ રઘુબીર ॥ ૧૨૫(ક) ॥

ગિરિજા સન્ત સમાગમ સમ ન લાભ કછુ આન।
બિનુ હરિ કૃપા ન હોઇ સો ગાવહિં બેદ પુરાન ॥ ૧૨૫(ખ) ॥

કહેઉઁ પરમ પુનીત ઇતિહાસા। સુનત શ્રવન છૂટહિં ભવ પાસા ॥
પ્રનત કલ્પતરુ કરુના પુઞ્જા। ઉપજઇ પ્રીતિ રામ પદ કઞ્જા ॥
મન ક્રમ બચન જનિત અઘ જાઈ। સુનહિં જે કથા શ્રવન મન લાઈ ॥
તીર્થાટન સાધન સમુદાઈ। જોગ બિરાગ ગ્યાન નિપુનાઈ ॥
નાના કર્મ ધર્મ બ્રત દાના। સઞ્જમ દમ જપ તપ મખ નાના ॥
ભૂત દયા દ્વિજ ગુર સેવકાઈ। બિદ્યા બિનય બિબેક બડ़ાઈ ॥
જહઁ લગિ સાધન બેદ બખાની। સબ કર ફલ હરિ ભગતિ ભવાની ॥
સો રઘુનાથ ભગતિ શ્રુતિ ગાઈ। રામ કૃપાઁ કાહૂઁ એક પાઈ ॥

દો. મુનિ દુર્લભ હરિ ભગતિ નર પાવહિં બિનહિં પ્રયાસ।
જે યહ કથા નિરન્તર સુનહિં માનિ બિસ્વાસ ॥ ૧૨૬ ॥

સોઇ સર્બગ્ય ગુની સોઇ ગ્યાતા। સોઇ મહિ મણ્ડિત પણ્ડિત દાતા ॥
ધર્મ પરાયન સોઇ કુલ ત્રાતા। રામ ચરન જા કર મન રાતા ॥
નીતિ નિપુન સોઇ પરમ સયાના। શ્રુતિ સિદ્ધાન્ત નીક તેહિં જાના ॥
સોઇ કબિ કોબિદ સોઇ રનધીરા। જો છલ છાડ़િ ભજઇ રઘુબીરા ॥
ધન્ય દેસ સો જહઁ સુરસરી। ધન્ય નારિ પતિબ્રત અનુસરી ॥
ધન્ય સો ભૂપુ નીતિ જો કરઈ। ધન્ય સો દ્વિજ નિજ ધર્મ ન ટરઈ ॥
સો ધન ધન્ય પ્રથમ ગતિ જાકી। ધન્ય પુન્ય રત મતિ સોઇ પાકી ॥
ધન્ય ઘરી સોઇ જબ સતસઙ્ગા। ધન્ય જન્મ દ્વિજ ભગતિ અભઙ્ગા ॥

દો. સો કુલ ધન્ય ઉમા સુનુ જગત પૂજ્ય સુપુનીત।
શ્રીરઘુબીર પરાયન જેહિં નર ઉપજ બિનીત ॥ ૧૨૭ ॥

મતિ અનુરૂપ કથા મૈં ભાષી। જદ્યપિ પ્રથમ ગુપ્ત કરિ રાખી ॥
તવ મન પ્રીતિ દેખિ અધિકાઈ। તબ મૈં રઘુપતિ કથા સુનાઈ ॥
યહ ન કહિઅ સઠહી હઠસીલહિ। જો મન લાઇ ન સુન હરિ લીલહિ ॥
કહિઅ ન લોભિહિ ક્રોધહિ કામિહિ। જો ન ભજઇ સચરાચર સ્વામિહિ ॥
દ્વિજ દ્રોહિહિ ન સુનાઇઅ કબહૂઁ। સુરપતિ સરિસ હોઇ નૃપ જબહૂઁ ॥
રામ કથા કે તેઇ અધિકારી। જિન્હ કેં સતસઙ્ગતિ અતિ પ્યારી ॥
ગુર પદ પ્રીતિ નીતિ રત જેઈ। દ્વિજ સેવક અધિકારી તેઈ ॥
તા કહઁ યહ બિસેષ સુખદાઈ। જાહિ પ્રાનપ્રિય શ્રીરઘુરાઈ ॥

દો. રામ ચરન રતિ જો ચહ અથવા પદ નિર્બાન।
ભાવ સહિત સો યહ કથા કરઉ શ્રવન પુટ પાન ॥ ૧૨૮ ॥

રામ કથા ગિરિજા મૈં બરની। કલિ મલ સમનિ મનોમલ હરની ॥
સંસૃતિ રોગ સજીવન મૂરી। રામ કથા ગાવહિં શ્રુતિ સૂરી ॥
એહિ મહઁ રુચિર સપ્ત સોપાના। રઘુપતિ ભગતિ કેર પન્થાના ॥
અતિ હરિ કૃપા જાહિ પર હોઈ। પાઉઁ દેઇ એહિં મારગ સોઈ ॥
મન કામના સિદ્ધિ નર પાવા। જે યહ કથા કપટ તજિ ગાવા ॥
કહહિં સુનહિં અનુમોદન કરહીં। તે ગોપદ ઇવ ભવનિધિ તરહીં ॥
સુનિ સબ કથા હૃદયઁ અતિ ભાઈ। ગિરિજા બોલી ગિરા સુહાઈ ॥
નાથ કૃપાઁ મમ ગત સન્દેહા। રામ ચરન ઉપજેઉ નવ નેહા ॥

દો. મૈં કૃતકૃત્ય ભઇઉઁ અબ તવ પ્રસાદ બિસ્વેસ।
ઉપજી રામ ભગતિ દૃઢ़ બીતે સકલ કલેસ ॥ ૧૨૯ ॥

યહ સુભ સમ્ભુ ઉમા સમ્બાદા। સુખ સમ્પાદન સમન બિષાદા ॥
ભવ ભઞ્જન ગઞ્જન સન્દેહા। જન રઞ્જન સજ્જન પ્રિય એહા ॥
રામ ઉપાસક જે જગ માહીં। એહિ સમ પ્રિય તિન્હ કે કછુ નાહીં ॥
રઘુપતિ કૃપાઁ જથામતિ ગાવા। મૈં યહ પાવન ચરિત સુહાવા ॥
એહિં કલિકાલ ન સાધન દૂજા। જોગ જગ્ય જપ તપ બ્રત પૂજા ॥
રામહિ સુમિરિઅ ગાઇઅ રામહિ। સન્તત સુનિઅ રામ ગુન ગ્રામહિ ॥
જાસુ પતિત પાવન બડ़ બાના। ગાવહિં કબિ શ્રુતિ સન્ત પુરાના ॥
તાહિ ભજહિ મન તજિ કુટિલાઈ। રામ ભજેં ગતિ કેહિં નહિં પાઈ ॥

છં. પાઈ ન કેહિં ગતિ પતિત પાવન રામ ભજિ સુનુ સઠ મના।
ગનિકા અજામિલ બ્યાધ ગીધ ગજાદિ ખલ તારે ઘના ॥
આભીર જમન કિરાત ખસ સ્વપચાદિ અતિ અઘરૂપ જે।
કહિ નામ બારક તેપિ પાવન હોહિં રામ નમામિ તે ॥ ૧ ॥

રઘુબંસ ભૂષન ચરિત યહ નર કહહિં સુનહિં જે ગાવહીં।
કલિ મલ મનોમલ ધોઇ બિનુ શ્રમ રામ ધામ સિધાવહીં ॥
સત પઞ્ચ ચૌપાઈં મનોહર જાનિ જો નર ઉર ધરૈ।
દારુન અબિદ્યા પઞ્ચ જનિત બિકાર શ્રીરઘુબર હરૈ ॥ ૨ ॥

સુન્દર સુજાન કૃપા નિધાન અનાથ પર કર પ્રીતિ જો।
સો એક રામ અકામ હિત નિર્બાનપ્રદ સમ આન કો ॥
જાકી કૃપા લવલેસ તે મતિમન્દ તુલસીદાસહૂઁ।
પાયો પરમ બિશ્રામુ રામ સમાન પ્રભુ નાહીં કહૂઁ ॥ ૩ ॥

દો. મો સમ દીન ન દીન હિત તુમ્હ સમાન રઘુબીર।
અસ બિચારિ રઘુબંસ મનિ હરહુ બિષમ ભવ ભીર ॥ ૧૩૦(ક) ॥

કામિહિ નારિ પિઆરિ જિમિ લોભહિ પ્રિય જિમિ દામ।
તિમિ રઘુનાથ નિરન્તર પ્રિય લાગહુ મોહિ રામ ॥ ૧૩૦(ખ) ॥

શ્લોક-યત્પૂર્વ પ્રભુણા કૃતં સુકવિના શ્રીશમ્ભુના દુર્ગમં
શ્રીમદ્રામપદાબ્જભક્તિમનિશં પ્રાપ્ત્યૈ તુ રામાયણમ્।
મત્વા તદ્રઘુનાથમનિરતં સ્વાન્તસ્તમઃશાન્તયે
ભાષાબદ્ધમિદં ચકાર તુલસીદાસસ્તથા માનસમ્ ॥ ૧ ॥

પુણ્યં પાપહરં સદા શિવકરં વિજ્ઞાનભક્તિપ્રદં
માયામોહમલાપહં સુવિમલં પ્રેમામ્બુપૂરં શુભમ્।
શ્રીમદ્રામચરિત્રમાનસમિદં ભક્ત્યાવગાહન્તિ યે
તે સંસારપતઙ્ગઘોરકિરણૈર્દહ્યન્તિ નો માનવાઃ ॥ ૨ ॥

માસપારાયણ, તીસવાઁ વિશ્રામ
નવાન્હપારાયણ, નવાઁ વિશ્રામ
———
ઇતિ શ્રીમદ્રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષવિધ્વંસને
સપ્તમઃ સોપાનઃ સમાપ્તઃ।
(ઉત્તરકાણ્ડ સમાપ્ત)