રામ ચરિત માનસ લઙ્કાકાણ્ડ| Read LankaKand in Gujarati

શ્રી ગણેશાય નમઃ
શ્રી જાનકીવલ્લભો વિજયતે
શ્રી રામચરિતમાનસ
ષષ્ઠ સોપાન
(લઙ્કાકાણ્ડ)

શ્લોક
રામં કામારિસેવ્યં ભવભયહરણં કાલમત્તેભસિંહં
યોગીન્દ્રં જ્ઞાનગમ્યં ગુણનિધિમજિતં નિર્ગુણં નિર્વિકારમ્।
માયાતીતં સુરેશં ખલવધનિરતં બ્રહ્મવૃન્દૈકદેવં
વન્દે કન્દાવદાતં સરસિજનયનં દેવમુર્વીશરૂપમ્ ॥ ૧ ॥

શઙ્ખેન્દ્વાભમતીવસુન્દરતનું શાર્દૂલચર્મામ્બરં
કાલવ્યાલકરાલભૂષણધરં ગઙ્ગાશશાઙ્કપ્રિયમ્।
કાશીશં કલિકલ્મષૌઘશમનં કલ્યાણકલ્પદ્રુમં
નૌમીડ્યં ગિરિજાપતિં ગુણનિધિં કન્દર્પહં શઙ્કરમ્ ॥ ૨ ॥

યો દદાતિ સતાં શમ્ભુઃ કૈવલ્યમપિ દુર્લભમ્।
ખલાનાં દણ્ડકૃદ્યોઽસૌ શઙ્કરઃ શં તનોતુ મે ॥ ૩ ॥

દો. લવ નિમેષ પરમાનુ જુગ બરષ કલપ સર ચણ્ડ।
ભજસિ ન મન તેહિ રામ કો કાલુ જાસુ કોદણ્ડ ॥

સો. સિન્ધુ બચન સુનિ રામ સચિવ બોલિ પ્રભુ અસ કહેઉ।
અબ બિલમ્બુ કેહિ કામ કરહુ સેતુ ઉતરૈ કટકુ ॥
સુનહુ ભાનુકુલ કેતુ જામવન્ત કર જોરિ કહ।
નાથ નામ તવ સેતુ નર ચઢ़િ ભવ સાગર તરિહિં ॥
યહ લઘુ જલધિ તરત કતિ બારા। અસ સુનિ પુનિ કહ પવનકુમારા ॥
પ્રભુ પ્રતાપ બડ़વાનલ ભારી। સોષેઉ પ્રથમ પયોનિધિ બારી ॥
તબ રિપુ નારી રુદન જલ ધારા। ભરેઉ બહોરિ ભયઉ તેહિં ખારા ॥
સુનિ અતિ ઉકુતિ પવનસુત કેરી। હરષે કપિ રઘુપતિ તન હેરી ॥
જામવન્ત બોલે દોઉ ભાઈ। નલ નીલહિ સબ કથા સુનાઈ ॥
રામ પ્રતાપ સુમિરિ મન માહીં। કરહુ સેતુ પ્રયાસ કછુ નાહીં ॥
બોલિ લિએ કપિ નિકર બહોરી। સકલ સુનહુ બિનતી કછુ મોરી ॥
રામ ચરન પઙ્કજ ઉર ધરહૂ। કૌતુક એક ભાલુ કપિ કરહૂ ॥
ધાવહુ મર્કટ બિકટ બરૂથા। આનહુ બિટપ ગિરિન્હ કે જૂથા ॥
સુનિ કપિ ભાલુ ચલે કરિ હૂહા। જય રઘુબીર પ્રતાપ સમૂહા ॥

દો. અતિ ઉતઙ્ગ ગિરિ પાદપ લીલહિં લેહિં ઉઠાઇ।
આનિ દેહિં નલ નીલહિ રચહિં તે સેતુ બનાઇ ॥ ૧ ॥

સૈલ બિસાલ આનિ કપિ દેહીં। કન્દુક ઇવ નલ નીલ તે લેહીં ॥
દેખિ સેતુ અતિ સુન્દર રચના। બિહસિ કૃપાનિધિ બોલે બચના ॥
પરમ રમ્ય ઉત્તમ યહ ધરની। મહિમા અમિત જાઇ નહિં બરની ॥
કરિહઉઁ ઇહાઁ સમ્ભુ થાપના। મોરે હૃદયઁ પરમ કલપના ॥
સુનિ કપીસ બહુ દૂત પઠાએ। મુનિબર સકલ બોલિ લૈ આએ ॥
લિઙ્ગ થાપિ બિધિવત કરિ પૂજા। સિવ સમાન પ્રિય મોહિ ન દૂજા ॥
સિવ દ્રોહી મમ ભગત કહાવા। સો નર સપનેહુઁ મોહિ ન પાવા ॥
સઙ્કર બિમુખ ભગતિ ચહ મોરી। સો નારકી મૂઢ़ મતિ થોરી ॥

દો. સઙ્કર પ્રિય મમ દ્રોહી સિવ દ્રોહી મમ દાસ।
તે નર કરહિ કલપ ભરિ ધોર નરક મહુઁ બાસ ॥ ૨ ॥

જે રામેસ્વર દરસનુ કરિહહિં। તે તનુ તજિ મમ લોક સિધરિહહિં ॥
જો ગઙ્ગાજલુ આનિ ચઢ़ાઇહિ। સો સાજુજ્ય મુક્તિ નર પાઇહિ ॥
હોઇ અકામ જો છલ તજિ સેઇહિ। ભગતિ મોરિ તેહિ સઙ્કર દેઇહિ ॥
મમ કૃત સેતુ જો દરસનુ કરિહી। સો બિનુ શ્રમ ભવસાગર તરિહી ॥
રામ બચન સબ કે જિય ભાએ। મુનિબર નિજ નિજ આશ્રમ આએ ॥
ગિરિજા રઘુપતિ કૈ યહ રીતી। સન્તત કરહિં પ્રનત પર પ્રીતી ॥
બાઁધા સેતુ નીલ નલ નાગર। રામ કૃપાઁ જસુ ભયઉ ઉજાગર ॥
બૂડ़હિં આનહિ બોરહિં જેઈ। ભએ ઉપલ બોહિત સમ તેઈ ॥
મહિમા યહ ન જલધિ કઇ બરની। પાહન ગુન ન કપિન્હ કઇ કરની ॥
દો૦=શ્રી રઘુબીર પ્રતાપ તે સિન્ધુ તરે પાષાન।

તે મતિમન્દ જે રામ તજિ ભજહિં જાઇ પ્રભુ આન ॥ ૩ ॥

બાઁધિ સેતુ અતિ સુદૃઢ़ બનાવા। દેખિ કૃપાનિધિ કે મન ભાવા ॥
ચલી સેન કછુ બરનિ ન જાઈ। ગર્જહિં મર્કટ ભટ સમુદાઈ ॥
સેતુબન્ધ ઢિગ ચઢ़િ રઘુરાઈ। ચિતવ કૃપાલ સિન્ધુ બહુતાઈ ॥
દેખન કહુઁ પ્રભુ કરુના કન્દા। પ્રગટ ભએ સબ જલચર બૃન્દા ॥
મકર નક્ર નાના ઝષ બ્યાલા। સત જોજન તન પરમ બિસાલા ॥
અઇસેઉ એક તિન્હહિ જે ખાહીં। એકન્હ કેં ડર તેપિ ડેરાહીં ॥
પ્રભુહિ બિલોકહિં ટરહિં ન ટારે। મન હરષિત સબ ભએ સુખારે ॥
તિન્હ કી ઓટ ન દેખિઅ બારી। મગન ભએ હરિ રૂપ નિહારી ॥
ચલા કટકુ પ્રભુ આયસુ પાઈ। કો કહિ સક કપિ દલ બિપુલાઈ ॥

દો. સેતુબન્ધ ભઇ ભીર અતિ કપિ નભ પન્થ ઉડ़ાહિં।
અપર જલચરન્હિ ઊપર ચઢ़િ ચઢ़િ પારહિ જાહિં ॥ ૪ ॥

અસ કૌતુક બિલોકિ દ્વૌ ભાઈ। બિહઁસિ ચલે કૃપાલ રઘુરાઈ ॥
સેન સહિત ઉતરે રઘુબીરા। કહિ ન જાઇ કપિ જૂથપ ભીરા ॥
સિન્ધુ પાર પ્રભુ ડેરા કીન્હા। સકલ કપિન્હ કહુઁ આયસુ દીન્હા ॥
ખાહુ જાઇ ફલ મૂલ સુહાએ। સુનત ભાલુ કપિ જહઁ તહઁ ધાએ ॥
સબ તરુ ફરે રામ હિત લાગી। રિતુ અરુ કુરિતુ કાલ ગતિ ત્યાગી ॥
ખાહિં મધુર ફલ બટપ હલાવહિં। લઙ્કા સન્મુખ સિખર ચલાવહિં ॥
જહઁ કહુઁ ફિરત નિસાચર પાવહિં। ઘેરિ સકલ બહુ નાચ નચાવહિં ॥
દસનન્હિ કાટિ નાસિકા કાના। કહિ પ્રભુ સુજસુ દેહિં તબ જાના ॥
જિન્હ કર નાસા કાન નિપાતા। તિન્હ રાવનહિ કહી સબ બાતા ॥
સુનત શ્રવન બારિધિ બન્ધાના। દસ મુખ બોલિ ઉઠા અકુલાના ॥

દો. બાન્ધ્યો બનનિધિ નીરનિધિ જલધિ સિન્ધુ બારીસ।
સત્ય તોયનિધિ કમ્પતિ ઉદધિ પયોધિ નદીસ ॥ ૫ ॥

નિજ બિકલતા બિચારિ બહોરી। બિહઁસિ ગયઉ ગ્રહ કરિ ભય ભોરી ॥
મન્દોદરીં સુન્યો પ્રભુ આયો। કૌતુકહીં પાથોધિ બઁધાયો ॥
કર ગહિ પતિહિ ભવન નિજ આની। બોલી પરમ મનોહર બાની ॥
ચરન નાઇ સિરુ અઞ્ચલુ રોપા। સુનહુ બચન પિય પરિહરિ કોપા ॥
નાથ બયરુ કીજે તાહી સોં। બુધિ બલ સકિઅ જીતિ જાહી સોં ॥
તુમ્હહિ રઘુપતિહિ અન્તર કૈસા। ખલુ ખદ્યોત દિનકરહિ જૈસા ॥
અતિબલ મધુ કૈટભ જેહિં મારે। મહાબીર દિતિસુત સઙ્ઘારે ॥
જેહિં બલિ બાઁધિ સહજભુજ મારા। સોઇ અવતરેઉ હરન મહિ ભારા ॥
તાસુ બિરોધ ન કીજિઅ નાથા। કાલ કરમ જિવ જાકેં હાથા ॥

દો. રામહિ સૌપિ જાનકી નાઇ કમલ પદ માથ।
સુત કહુઁ રાજ સમર્પિ બન જાઇ ભજિઅ રઘુનાથ ॥ ૬ ॥

નાથ દીનદયાલ રઘુરાઈ। બાઘઉ સનમુખ ગએઁ ન ખાઈ ॥
ચાહિઅ કરન સો સબ કરિ બીતે। તુમ્હ સુર અસુર ચરાચર જીતે ॥
સન્ત કહહિં અસિ નીતિ દસાનન। ચૌથેમ્પન જાઇહિ નૃપ કાનન ॥
તાસુ ભજન કીજિઅ તહઁ ભર્તા। જો કર્તા પાલક સંહર્તા ॥
સોઇ રઘુવીર પ્રનત અનુરાગી। ભજહુ નાથ મમતા સબ ત્યાગી ॥
મુનિબર જતનુ કરહિં જેહિ લાગી। ભૂપ રાજુ તજિ હોહિં બિરાગી ॥
સોઇ કોસલધીસ રઘુરાયા। આયઉ કરન તોહિ પર દાયા ॥
જૌં પિય માનહુ મોર સિખાવન। સુજસુ હોઇ તિહુઁ પુર અતિ પાવન ॥

દો. અસ કહિ નયન નીર ભરિ ગહિ પદ કમ્પિત ગાત।
નાથ ભજહુ રઘુનાથહિ અચલ હોઇ અહિવાત ॥ ૭ ॥

તબ રાવન મયસુતા ઉઠાઈ। કહૈ લાગ ખલ નિજ પ્રભુતાઈ ॥
સુનુ તૈ પ્રિયા બૃથા ભય માના। જગ જોધા કો મોહિ સમાના ॥
બરુન કુબેર પવન જમ કાલા। ભુજ બલ જિતેઉઁ સકલ દિગપાલા ॥
દેવ દનુજ નર સબ બસ મોરેં। કવન હેતુ ઉપજા ભય તોરેં ॥
નાના બિધિ તેહિ કહેસિ બુઝાઈ। સભાઁ બહોરિ બૈઠ સો જાઈ ॥
મન્દોદરીં હદયઁ અસ જાના। કાલ બસ્ય ઉપજા અભિમાના ॥
સભાઁ આઇ મન્ત્રિન્હ તેંહિ બૂઝા। કરબ કવન બિધિ રિપુ સૈં જૂઝા ॥
કહહિં સચિવ સુનુ નિસિચર નાહા। બાર બાર પ્રભુ પૂછહુ કાહા ॥
કહહુ કવન ભય કરિઅ બિચારા। નર કપિ ભાલુ અહાર હમારા ॥

દો. સબ કે બચન શ્રવન સુનિ કહ પ્રહસ્ત કર જોરિ।
નિતિ બિરોધ ન કરિઅ પ્રભુ મત્રિંન્હ મતિ અતિ થોરિ ॥ ૮ ॥

કહહિં સચિવ સઠ ઠકુરસોહાતી। નાથ ન પૂર આવ એહિ ભાઁતી ॥
બારિધિ નાઘિ એક કપિ આવા। તાસુ ચરિત મન મહુઁ સબુ ગાવા ॥
છુધા ન રહી તુમ્હહિ તબ કાહૂ। જારત નગરુ કસ ન ધરિ ખાહૂ ॥
સુનત નીક આગેં દુખ પાવા। સચિવન અસ મત પ્રભુહિ સુનાવા ॥
જેહિં બારીસ બઁધાયઉ હેલા। ઉતરેઉ સેન સમેત સુબેલા ॥
સો ભનુ મનુજ ખાબ હમ ભાઈ। બચન કહહિં સબ ગાલ ફુલાઈ ॥
તાત બચન મમ સુનુ અતિ આદર। જનિ મન ગુનહુ મોહિ કરિ કાદર ॥
પ્રિય બાની જે સુનહિં જે કહહીં। ઐસે નર નિકાય જગ અહહીં ॥
બચન પરમ હિત સુનત કઠોરે। સુનહિં જે કહહિં તે નર પ્રભુ થોરે ॥
પ્રથમ બસીઠ પઠઉ સુનુ નીતી। સીતા દેઇ કરહુ પુનિ પ્રીતી ॥

દો. નારિ પાઇ ફિરિ જાહિં જૌં તૌ ન બઢ़ાઇઅ રારિ।
નાહિં ત સન્મુખ સમર મહિ તાત કરિઅ હઠિ મારિ ॥ ૯ ॥

યહ મત જૌં માનહુ પ્રભુ મોરા। ઉભય પ્રકાર સુજસુ જગ તોરા ॥
સુત સન કહ દસકણ્ઠ રિસાઈ। અસિ મતિ સઠ કેહિં તોહિ સિખાઈ ॥
અબહીં તે ઉર સંસય હોઈ। બેનુમૂલ સુત ભયહુ ઘમોઈ ॥
સુનિ પિતુ ગિરા પરુષ અતિ ઘોરા। ચલા ભવન કહિ બચન કઠોરા ॥
હિત મત તોહિ ન લાગત કૈસેં। કાલ બિબસ કહુઁ ભેષજ જૈસેં ॥
સન્ધ્યા સમય જાનિ દસસીસા। ભવન ચલેઉ નિરખત ભુજ બીસા ॥
લઙ્કા સિખર ઉપર આગારા। અતિ બિચિત્ર તહઁ હોઇ અખારા ॥
બૈઠ જાઇ તેહી મન્દિર રાવન। લાગે કિંનર ગુન ગન ગાવન ॥
બાજહિં તાલ પખાઉજ બીના। નૃત્ય કરહિં અપછરા પ્રબીના ॥

દો. સુનાસીર સત સરિસ સો સન્તત કરઇ બિલાસ।
પરમ પ્રબલ રિપુ સીસ પર તદ્યપિ સોચ ન ત્રાસ ॥ ૧૦ ॥

ઇહાઁ સુબેલ સૈલ રઘુબીરા। ઉતરે સેન સહિત અતિ ભીરા ॥
સિખર એક ઉતઙ્ગ અતિ દેખી। પરમ રમ્ય સમ સુભ્ર બિસેષી ॥
તહઁ તરુ કિસલય સુમન સુહાએ। લછિમન રચિ નિજ હાથ ડસાએ ॥
તા પર રૂચિર મૃદુલ મૃગછાલા। તેહીં આસાન આસીન કૃપાલા ॥
પ્રભુ કૃત સીસ કપીસ ઉછઙ્ગા। બામ દહિન દિસિ ચાપ નિષઙ્ગા ॥
દુહુઁ કર કમલ સુધારત બાના। કહ લઙ્કેસ મન્ત્ર લગિ કાના ॥
બડ़ભાગી અઙ્ગદ હનુમાના। ચરન કમલ ચાપત બિધિ નાના ॥
પ્રભુ પાછેં લછિમન બીરાસન। કટિ નિષઙ્ગ કર બાન સરાસન ॥

દો. એહિ બિધિ કૃપા રૂપ ગુન ધામ રામુ આસીન।
ધન્ય તે નર એહિં ધ્યાન જે રહત સદા લયલીન ॥ ૧૧(ક) ॥

પૂરબ દિસા બિલોકિ પ્રભુ દેખા ઉદિત મંયક।
કહત સબહિ દેખહુ સસિહિ મૃગપતિ સરિસ અસઙ્ક ॥ ૧૧(ખ) ॥

પૂરબ દિસિ ગિરિગુહા નિવાસી। પરમ પ્રતાપ તેજ બલ રાસી ॥
મત્ત નાગ તમ કુમ્ભ બિદારી। સસિ કેસરી ગગન બન ચારી ॥
બિથુરે નભ મુકુતાહલ તારા। નિસિ સુન્દરી કેર સિઙ્ગારા ॥
કહ પ્રભુ સસિ મહુઁ મેચકતાઈ। કહહુ કાહ નિજ નિજ મતિ ભાઈ ॥
કહ સુગ़ીવ સુનહુ રઘુરાઈ। સસિ મહુઁ પ્રગટ ભૂમિ કૈ ઝાઁઈ ॥
મારેઉ રાહુ સસિહિ કહ કોઈ। ઉર મહઁ પરી સ્યામતા સોઈ ॥
કોઉ કહ જબ બિધિ રતિ મુખ કીન્હા। સાર ભાગ સસિ કર હરિ લીન્હા ॥
છિદ્ર સો પ્રગટ ઇન્દુ ઉર માહીં। તેહિ મગ દેખિઅ નભ પરિછાહીં ॥
પ્રભુ કહ ગરલ બન્ધુ સસિ કેરા। અતિ પ્રિય નિજ ઉર દીન્હ બસેરા ॥
બિષ સઞ્જુત કર નિકર પસારી। જારત બિરહવન્ત નર નારી ॥

દો. કહ હનુમન્ત સુનહુ પ્રભુ સસિ તુમ્હારા પ્રિય દાસ।
તવ મૂરતિ બિધુ ઉર બસતિ સોઇ સ્યામતા અભાસ ॥ ૧૨(ક) ॥

નવાન્હપારાયણ ॥ સાતવાઁ વિશ્રામ
પવન તનય કે બચન સુનિ બિહઁસે રામુ સુજાન।
દચ્છિન દિસિ અવલોકિ પ્રભુ બોલે કૃપા નિધાન ॥ ૧૨(ખ) ॥

દેખુ બિભીષન દચ્છિન આસા। ઘન ઘમ્મડ દામિનિ બિલાસા ॥
મધુર મધુર ગરજઇ ઘન ઘોરા। હોઇ બૃષ્ટિ જનિ ઉપલ કઠોરા ॥
કહત બિભીષન સુનહુ કૃપાલા। હોઇ ન તડ़િત ન બારિદ માલા ॥
લઙ્કા સિખર ઉપર આગારા। તહઁ દસકઙ્ઘર દેખ અખારા ॥
છત્ર મેઘડમ્બર સિર ધારી। સોઇ જનુ જલદ ઘટા અતિ કારી ॥
મન્દોદરી શ્રવન તાટઙ્કા। સોઇ પ્રભુ જનુ દામિની દમઙ્કા ॥
બાજહિં તાલ મૃદઙ્ગ અનૂપા। સોઇ રવ મધુર સુનહુ સુરભૂપા ॥
પ્રભુ મુસુકાન સમુઝિ અભિમાના। ચાપ ચઢ़ાઇ બાન સન્ધાના ॥

દો. છત્ર મુકુટ તાટઙ્ક તબ હતે એકહીં બાન।
સબકેં દેખત મહિ પરે મરમુ ન કોઊ જાન ॥ ૧૩(ક) ॥

અસ કૌતુક કરિ રામ સર પ્રબિસેઉ આઇ નિષઙ્ગ।
રાવન સભા સસઙ્ક સબ દેખિ મહા રસભઙ્ગ ॥ ૧૩(ખ) ॥

કમ્પ ન ભૂમિ ન મરુત બિસેષા। અસ્ત્ર સસ્ત્ર કછુ નયન ન દેખા ॥
સોચહિં સબ નિજ હૃદય મઝારી। અસગુન ભયઉ ભયઙ્કર ભારી ॥
દસમુખ દેખિ સભા ભય પાઈ। બિહસિ બચન કહ જુગુતિ બનાઈ ॥
સિરઉ ગિરે સન્તત સુભ જાહી। મુકુટ પરે કસ અસગુન તાહી ॥
સયન કરહુ નિજ નિજ ગૃહ જાઈ। ગવને ભવન સકલ સિર નાઈ ॥
મન્દોદરી સોચ ઉર બસેઊ। જબ તે શ્રવનપૂર મહિ ખસેઊ ॥
સજલ નયન કહ જુગ કર જોરી। સુનહુ પ્રાનપતિ બિનતી મોરી ॥
કન્ત રામ બિરોધ પરિહરહૂ। જાનિ મનુજ જનિ હઠ મન ધરહૂ ॥

દો. બિસ્વરુપ રઘુબંસ મનિ કરહુ બચન બિસ્વાસુ।
લોક કલ્પના બેદ કર અઙ્ગ અઙ્ગ પ્રતિ જાસુ ॥ ૧૪ ॥

પદ પાતાલ સીસ અજ ધામા। અપર લોક અઁગ અઁગ બિશ્રામા ॥
ભૃકુટિ બિલાસ ભયઙ્કર કાલા। નયન દિવાકર કચ ઘન માલા ॥
જાસુ ઘ્રાન અસ્વિનીકુમારા। નિસિ અરુ દિવસ નિમેષ અપારા ॥
શ્રવન દિસા દસ બેદ બખાની। મારુત સ્વાસ નિગમ નિજ બાની ॥
અધર લોભ જમ દસન કરાલા। માયા હાસ બાહુ દિગપાલા ॥
આનન અનલ અમ્બુપતિ જીહા। ઉતપતિ પાલન પ્રલય સમીહા ॥
રોમ રાજિ અષ્ટાદસ ભારા। અસ્થિ સૈલ સરિતા નસ જારા ॥
ઉદર ઉદધિ અધગો જાતના। જગમય પ્રભુ કા બહુ કલપના ॥

દો. અહઙ્કાર સિવ બુદ્ધિ અજ મન સસિ ચિત્ત મહાન।
મનુજ બાસ સચરાચર રુપ રામ ભગવાન ॥ ૧૫ ક ॥

અસ બિચારિ સુનુ પ્રાનપતિ પ્રભુ સન બયરુ બિહાઇ।
પ્રીતિ કરહુ રઘુબીર પદ મમ અહિવાત ન જાઇ ॥ ૧૫ ખ ॥

બિહઁસા નારિ બચન સુનિ કાના। અહો મોહ મહિમા બલવાના ॥
નારિ સુભાઉ સત્ય સબ કહહીં। અવગુન આઠ સદા ઉર રહહીં ॥
સાહસ અનૃત ચપલતા માયા। ભય અબિબેક અસૌચ અદાયા ॥
રિપુ કર રુપ સકલ તૈં ગાવા। અતિ બિસાલ ભય મોહિ સુનાવા ॥
સો સબ પ્રિયા સહજ બસ મોરેં। સમુઝિ પરા પ્રસાદ અબ તોરેં ॥
જાનિઉઁ પ્રિયા તોરિ ચતુરાઈ। એહિ બિધિ કહહુ મોરિ પ્રભુતાઈ ॥
તવ બતકહી ગૂઢ़ મૃગલોચનિ। સમુઝત સુખદ સુનત ભય મોચનિ ॥
મન્દોદરિ મન મહુઁ અસ ઠયઊ। પિયહિ કાલ બસ મતિભ્રમ ભયઊ ॥

દો. એહિ બિધિ કરત બિનોદ બહુ પ્રાત પ્રગટ દસકન્ધ।
સહજ અસઙ્ક લઙ્કપતિ સભાઁ ગયઉ મદ અન્ધ ॥ ૧૬(ક) ॥

સો. ફૂલહ ફરઇ ન બેત જદપિ સુધા બરષહિં જલદ।
મૂરુખ હૃદયઁ ન ચેત જૌં ગુર મિલહિં બિરઞ્ચિ સમ ॥ ૧૬(ખ) ॥

ઇહાઁ પ્રાત જાગે રઘુરાઈ। પૂછા મત સબ સચિવ બોલાઈ ॥
કહહુ બેગિ કા કરિઅ ઉપાઈ। જામવન્ત કહ પદ સિરુ નાઈ ॥
સુનુ સર્બગ્ય સકલ ઉર બાસી। બુધિ બલ તેજ ધર્મ ગુન રાસી ॥
મન્ત્ર કહઉઁ નિજ મતિ અનુસારા। દૂત પઠાઇઅ બાલિકુમારા ॥
નીક મન્ત્ર સબ કે મન માના। અઙ્ગદ સન કહ કૃપાનિધાના ॥
બાલિતનય બુધિ બલ ગુન ધામા। લઙ્કા જાહુ તાત મમ કામા ॥
બહુત બુઝાઇ તુમ્હહિ કા કહઊઁ। પરમ ચતુર મૈં જાનત અહઊઁ ॥
કાજુ હમાર તાસુ હિત હોઈ। રિપુ સન કરેહુ બતકહી સોઈ ॥

સો. પ્રભુ અગ્યા ધરિ સીસ ચરન બન્દિ અઙ્ગદ ઉઠેઉ।
સોઇ ગુન સાગર ઈસ રામ કૃપા જા પર કરહુ ॥ ૧૭(ક) ॥

સ્વયં સિદ્ધ સબ કાજ નાથ મોહિ આદરુ દિયઉ।
અસ બિચારિ જુબરાજ તન પુલકિત હરષિત હિયઉ ॥ ૧૭(ખ) ॥

બન્દિ ચરન ઉર ધરિ પ્રભુતાઈ। અઙ્ગદ ચલેઉ સબહિ સિરુ નાઈ ॥
પ્રભુ પ્રતાપ ઉર સહજ અસઙ્કા। રન બાઁકુરા બાલિસુત બઙ્કા ॥
પુર પૈઠત રાવન કર બેટા। ખેલત રહા સો હોઇ ગૈ ભૈણ્ટા ॥
બાતહિં બાત કરષ બઢ़િ આઈ। જુગલ અતુલ બલ પુનિ તરુનાઈ ॥
તેહિ અઙ્ગદ કહુઁ લાત ઉઠાઈ। ગહિ પદ પટકેઉ ભૂમિ ભવાઁઈ ॥
નિસિચર નિકર દેખિ ભટ ભારી। જહઁ તહઁ ચલે ન સકહિં પુકારી ॥
એક એક સન મરમુ ન કહહીં। સમુઝિ તાસુ બધ ચુપ કરિ રહહીં ॥
ભયઉ કોલાહલ નગર મઝારી। આવા કપિ લઙ્કા જેહીં જારી ॥
અબ ધૌં કહા કરિહિ કરતારા। અતિ સભીત સબ કરહિં બિચારા ॥
બિનુ પૂછેં મગુ દેહિં દિખાઈ। જેહિ બિલોક સોઇ જાઇ સુખાઈ ॥

દો. ગયઉ સભા દરબાર તબ સુમિરિ રામ પદ કઞ્જ।
સિંહ ઠવનિ ઇત ઉત ચિતવ ધીર બીર બલ પુઞ્જ ॥ ૧૮ ॥

તુરત નિસાચર એક પઠાવા। સમાચાર રાવનહિ જનાવા ॥
સુનત બિહઁસિ બોલા દસસીસા। આનહુ બોલિ કહાઁ કર કીસા ॥
આયસુ પાઇ દૂત બહુ ધાએ। કપિકુઞ્જરહિ બોલિ લૈ આએ ॥
અઙ્ગદ દીખ દસાનન બૈંસેં। સહિત પ્રાન કજ્જલગિરિ જૈસેં ॥
ભુજા બિટપ સિર સૃઙ્ગ સમાના। રોમાવલી લતા જનુ નાના ॥
મુખ નાસિકા નયન અરુ કાના। ગિરિ કન્દરા ખોહ અનુમાના ॥
ગયઉ સભાઁ મન નેકુ ન મુરા। બાલિતનય અતિબલ બાઁકુરા ॥
ઉઠે સભાસદ કપિ કહુઁ દેખી। રાવન ઉર ભા ક્રૌધ બિસેષી ॥

દો. જથા મત્ત ગજ જૂથ મહુઁ પઞ્ચાનન ચલિ જાઇ।
રામ પ્રતાપ સુમિરિ મન બૈઠ સભાઁ સિરુ નાઇ ॥ ૧૯ ॥

કહ દસકણ્ઠ કવન તૈં બન્દર। મૈં રઘુબીર દૂત દસકન્ધર ॥
મમ જનકહિ તોહિ રહી મિતાઈ। તવ હિત કારન આયઉઁ ભાઈ ॥
ઉત્તમ કુલ પુલસ્તિ કર નાતી। સિવ બિરઞ્ચિ પૂજેહુ બહુ ભાઁતી ॥
બર પાયહુ કીન્હેહુ સબ કાજા। જીતેહુ લોકપાલ સબ રાજા ॥
નૃપ અભિમાન મોહ બસ કિમ્બા। હરિ આનિહુ સીતા જગદમ્બા ॥
અબ સુભ કહા સુનહુ તુમ્હ મોરા। સબ અપરાધ છમિહિ પ્રભુ તોરા ॥
દસન ગહહુ તૃન કણ્ઠ કુઠારી। પરિજન સહિત સઙ્ગ નિજ નારી ॥
સાદર જનકસુતા કરિ આગેં। એહિ બિધિ ચલહુ સકલ ભય ત્યાગેં ॥

દો. પ્રનતપાલ રઘુબંસમનિ ત્રાહિ ત્રાહિ અબ મોહિ।
આરત ગિરા સુનત પ્રભુ અભય કરૈગો તોહિ ॥ ૨૦ ॥

રે કપિપોત બોલુ સમ્ભારી। મૂઢ़ ન જાનેહિ મોહિ સુરારી ॥
કહુ નિજ નામ જનક કર ભાઈ। કેહિ નાતેં માનિઐ મિતાઈ ॥
અઙ્ગદ નામ બાલિ કર બેટા। તાસોં કબહુઁ ભઈ હી ભેટા ॥
અઙ્ગદ બચન સુનત સકુચાના। રહા બાલિ બાનર મૈં જાના ॥
અઙ્ગદ તહીં બાલિ કર બાલક। ઉપજેહુ બંસ અનલ કુલ ઘાલક ॥
ગર્ભ ન ગયહુ બ્યર્થ તુમ્હ જાયહુ। નિજ મુખ તાપસ દૂત કહાયહુ ॥
અબ કહુ કુસલ બાલિ કહઁ અહઈ। બિહઁસિ બચન તબ અઙ્ગદ કહઈ ॥
દિન દસ ગએઁ બાલિ પહિં જાઈ। બૂઝેહુ કુસલ સખા ઉર લાઈ ॥
રામ બિરોધ કુસલ જસિ હોઈ। સો સબ તોહિ સુનાઇહિ સોઈ ॥
સુનુ સઠ ભેદ હોઇ મન તાકેં। શ્રીરઘુબીર હૃદય નહિં જાકેં ॥

દો. હમ કુલ ઘાલક સત્ય તુમ્હ કુલ પાલક દસસીસ।
અન્ધઉ બધિર ન અસ કહહિં નયન કાન તવ બીસ ॥ ૨૧।

સિવ બિરઞ્ચિ સુર મુનિ સમુદાઈ। ચાહત જાસુ ચરન સેવકાઈ ॥
તાસુ દૂત હોઇ હમ કુલ બોરા। અઇસિહુઁ મતિ ઉર બિહર ન તોરા ॥
સુનિ કઠોર બાની કપિ કેરી। કહત દસાનન નયન તરેરી ॥
ખલ તવ કઠિન બચન સબ સહઊઁ। નીતિ ધર્મ મૈં જાનત અહઊઁ ॥
કહ કપિ ધર્મસીલતા તોરી। હમહુઁ સુની કૃત પર ત્રિય ચોરી ॥
દેખી નયન દૂત રખવારી। બૂડ़િ ન મરહુ ધર્મ બ્રતધારી ॥
કાન નાક બિનુ ભગિનિ નિહારી। છમા કીન્હિ તુમ્હ ધર્મ બિચારી ॥
ધર્મસીલતા તવ જગ જાગી। પાવા દરસુ હમહુઁ બડ़ભાગી ॥

દો. જનિ જલ્પસિ જડ़ જન્તુ કપિ સઠ બિલોકુ મમ બાહુ।
લોકપાલ બલ બિપુલ સસિ ગ્રસન હેતુ સબ રાહુ ॥ ૨૨(ક) ॥

પુનિ નભ સર મમ કર નિકર કમલન્હિ પર કરિ બાસ।
સોભત ભયઉ મરાલ ઇવ સમ્ભુ સહિત કૈલાસ ॥ ૨૨(ખ) ॥

તુમ્હરે કટક માઝ સુનુ અઙ્ગદ। મો સન ભિરિહિ કવન જોધા બદ ॥
તવ પ્રભુ નારિ બિરહઁ બલહીના। અનુજ તાસુ દુખ દુખી મલીના ॥
તુમ્હ સુગ્રીવ કૂલદ્રુમ દોઊ। અનુજ હમાર ભીરુ અતિ સોઊ ॥
જામવન્ત મન્ત્રી અતિ બૂઢ़ા। સો કિ હોઇ અબ સમરારૂઢ़ા ॥
સિલ્પિ કર્મ જાનહિં નલ નીલા। હૈ કપિ એક મહા બલસીલા ॥
આવા પ્રથમ નગરુ જેંહિં જારા। સુનત બચન કહ બાલિકુમારા ॥
સત્ય બચન કહુ નિસિચર નાહા। સાઁચેહુઁ કીસ કીન્હ પુર દાહા ॥
રાવન નગર અલ્પ કપિ દહઈ। સુનિ અસ બચન સત્ય કો કહઈ ॥
જો અતિ સુભટ સરાહેહુ રાવન। સો સુગ્રીવ કેર લઘુ ધાવન ॥
ચલઇ બહુત સો બીર ન હોઈ। પઠવા ખબરિ લેન હમ સોઈ ॥

દો. સત્ય નગરુ કપિ જારેઉ બિનુ પ્રભુ આયસુ પાઇ।
ફિરિ ન ગયઉ સુગ્રીવ પહિં તેહિં ભય રહા લુકાઇ ॥ ૨૩(ક) ॥

સત્ય કહહિ દસકણ્ઠ સબ મોહિ ન સુનિ કછુ કોહ।
કોઉ ન હમારેં કટક અસ તો સન લરત જો સોહ ॥ ૨૩(ખ) ॥

પ્રીતિ બિરોધ સમાન સન કરિઅ નીતિ અસિ આહિ।
જૌં મૃગપતિ બધ મેડ़ુકન્હિ ભલ કિ કહઇ કોઉ તાહિ ॥ ૨૩(ગ) ॥

જદ્યપિ લઘુતા રામ કહુઁ તોહિ બધેં બડ़ દોષ।
તદપિ કઠિન દસકણ્ઠ સુનુ છત્ર જાતિ કર રોષ ॥ ૨૩(ઘ) ॥

બક્ર ઉક્તિ ધનુ બચન સર હૃદય દહેઉ રિપુ કીસ।
પ્રતિઉત્તર સડ़સિન્હ મનહુઁ કાઢ़ત ભટ દસસીસ ॥ ૨૩(ઙ) ॥

હઁસિ બોલેઉ દસમૌલિ તબ કપિ કર બડ़ ગુન એક।
જો પ્રતિપાલઇ તાસુ હિત કરઇ ઉપાય અનેક ॥ ૨૩(છ) ॥

ધન્ય કીસ જો નિજ પ્રભુ કાજા। જહઁ તહઁ નાચઇ પરિહરિ લાજા ॥
નાચિ કૂદિ કરિ લોગ રિઝાઈ। પતિ હિત કરઇ ધર્મ નિપુનાઈ ॥
અઙ્ગદ સ્વામિભક્ત તવ જાતી। પ્રભુ ગુન કસ ન કહસિ એહિ ભાઁતી ॥
મૈં ગુન ગાહક પરમ સુજાના। તવ કટુ રટનિ કરઉઁ નહિં કાના ॥
કહ કપિ તવ ગુન ગાહકતાઈ। સત્ય પવનસુત મોહિ સુનાઈ ॥
બન બિધંસિ સુત બધિ પુર જારા। તદપિ ન તેહિં કછુ કૃત અપકારા ॥
સોઇ બિચારિ તવ પ્રકૃતિ સુહાઈ। દસકન્ધર મૈં કીન્હિ ઢિઠાઈ ॥
દેખેઉઁ આઇ જો કછુ કપિ ભાષા। તુમ્હરેં લાજ ન રોષ ન માખા ॥
જૌં અસિ મતિ પિતુ ખાએ કીસા। કહિ અસ બચન હઁસા દસસીસા ॥
પિતહિ ખાઇ ખાતેઉઁ પુનિ તોહી। અબહીં સમુઝિ પરા કછુ મોહી ॥
બાલિ બિમલ જસ ભાજન જાની। હતઉઁ ન તોહિ અધમ અભિમાની ॥
કહુ રાવન રાવન જગ કેતે। મૈં નિજ શ્રવન સુને સુનુ જેતે ॥
બલિહિ જિતન એક ગયઉ પતાલા। રાખેઉ બાઁધિ સિસુન્હ હયસાલા ॥
ખેલહિં બાલક મારહિં જાઈ। દયા લાગિ બલિ દીન્હ છોડ़ાઈ ॥
એક બહોરિ સહસભુજ દેખા। ધાઇ ધરા જિમિ જન્તુ બિસેષા ॥
કૌતુક લાગિ ભવન લૈ આવા। સો પુલસ્તિ મુનિ જાઇ છોડ़ાવા ॥

દો. એક કહત મોહિ સકુચ અતિ રહા બાલિ કી કાઁખ।
ઇન્હ મહુઁ રાવન તૈં કવન સત્ય બદહિ તજિ માખ ॥ ૨૪ ॥

સુનુ સઠ સોઇ રાવન બલસીલા। હરગિરિ જાન જાસુ ભુજ લીલા ॥
જાન ઉમાપતિ જાસુ સુરાઈ। પૂજેઉઁ જેહિ સિર સુમન ચઢ़ાઈ ॥
સિર સરોજ નિજ કરન્હિ ઉતારી। પૂજેઉઁ અમિત બાર ત્રિપુરારી ॥
ભુજ બિક્રમ જાનહિં દિગપાલા। સઠ અજહૂઁ જિન્હ કેં ઉર સાલા ॥
જાનહિં દિગ્ગજ ઉર કઠિનાઈ। જબ જબ ભિરઉઁ જાઇ બરિઆઈ ॥
જિન્હ કે દસન કરાલ ન ફૂટે। ઉર લાગત મૂલક ઇવ ટૂટે ॥
જાસુ ચલત ડોલતિ ઇમિ ધરની। ચઢ़ત મત્ત ગજ જિમિ લઘુ તરની ॥
સોઇ રાવન જગ બિદિત પ્રતાપી। સુનેહિ ન શ્રવન અલીક પ્રલાપી ॥

દો. તેહિ રાવન કહઁ લઘુ કહસિ નર કર કરસિ બખાન।
રે કપિ બર્બર ખર્બ ખલ અબ જાના તવ ગ્યાન ॥ ૨૫ ॥

સુનિ અઙ્ગદ સકોપ કહ બાની। બોલુ સઁભારિ અધમ અભિમાની ॥
સહસબાહુ ભુજ ગહન અપારા। દહન અનલ સમ જાસુ કુઠારા ॥
જાસુ પરસુ સાગર ખર ધારા। બૂડ़ે નૃપ અગનિત બહુ બારા ॥
તાસુ ગર્બ જેહિ દેખત ભાગા। સો નર ક્યોં દસસીસ અભાગા ॥
રામ મનુજ કસ રે સઠ બઙ્ગા। ધન્વી કામુ નદી પુનિ ગઙ્ગા ॥
પસુ સુરધેનુ કલ્પતરુ રૂખા। અન્ન દાન અરુ રસ પીયૂષા ॥
બૈનતેય ખગ અહિ સહસાનન। ચિન્તામનિ પુનિ ઉપલ દસાનન ॥
સુનુ મતિમન્દ લોક બૈકુણ્ઠા। લાભ કિ રઘુપતિ ભગતિ અકુણ્ઠા ॥

દો. સેન સહિત તબ માન મથિ બન ઉજારિ પુર જારિ ॥
કસ રે સઠ હનુમાન કપિ ગયઉ જો તવ સુત મારિ ॥ ૨૬ ॥

સુનુ રાવન પરિહરિ ચતુરાઈ। ભજસિ ન કૃપાસિન્ધુ રઘુરાઈ ॥
જૌ ખલ ભએસિ રામ કર દ્રોહી। બ્રહ્મ રુદ્ર સક રાખિ ન તોહી ॥
મૂઢ़ બૃથા જનિ મારસિ ગાલા। રામ બયર અસ હોઇહિ હાલા ॥
તવ સિર નિકર કપિન્હ કે આગેં। પરિહહિં ધરનિ રામ સર લાગેં ॥
તે તવ સિર કન્દુક સમ નાના। ખેલહહિં ભાલુ કીસ ચૌગાના ॥
જબહિં સમર કોપહિ રઘુનાયક। છુટિહહિં અતિ કરાલ બહુ સાયક ॥
તબ કિ ચલિહિ અસ ગાલ તુમ્હારા। અસ બિચારિ ભજુ રામ ઉદારા ॥
સુનત બચન રાવન પરજરા। જરત મહાનલ જનુ ઘૃત પરા ॥

દો. કુમ્ભકરન અસ બન્ધુ મમ સુત પ્રસિદ્ધ સક્રારિ।
મોર પરાક્રમ નહિં સુનેહિ જિતેઉઁ ચરાચર ઝારિ ॥ ૨૭ ॥

સઠ સાખામૃગ જોરિ સહાઈ। બાઁધા સિન્ધુ ઇહઇ પ્રભુતાઈ ॥
નાઘહિં ખગ અનેક બારીસા। સૂર ન હોહિં તે સુનુ સબ કીસા ॥
મમ ભુજ સાગર બલ જલ પૂરા। જહઁ બૂડ़ે બહુ સુર નર સૂરા ॥
બીસ પયોધિ અગાધ અપારા। કો અસ બીર જો પાઇહિ પારા ॥
દિગપાલન્હ મૈં નીર ભરાવા। ભૂપ સુજસ ખલ મોહિ સુનાવા ॥
જૌં પૈ સમર સુભટ તવ નાથા। પુનિ પુનિ કહસિ જાસુ ગુન ગાથા ॥
તૌ બસીઠ પઠવત કેહિ કાજા। રિપુ સન પ્રીતિ કરત નહિં લાજા ॥
હરગિરિ મથન નિરખુ મમ બાહૂ। પુનિ સઠ કપિ નિજ પ્રભુહિ સરાહૂ ॥

દો. સૂર કવન રાવન સરિસ સ્વકર કાટિ જેહિં સીસ।
હુને અનલ અતિ હરષ બહુ બાર સાખિ ગૌરીસ ॥ ૨૮ ॥

જરત બિલોકેઉઁ જબહિં કપાલા। બિધિ કે લિખે અઙ્ક નિજ ભાલા ॥
નર કેં કર આપન બધ બાઁચી। હસેઉઁ જાનિ બિધિ ગિરા અસાઁચી ॥
સોઉ મન સમુઝિ ત્રાસ નહિં મોરેં। લિખા બિરઞ્ચિ જરઠ મતિ ભોરેં ॥
આન બીર બલ સઠ મમ આગેં। પુનિ પુનિ કહસિ લાજ પતિ ત્યાગે ॥
કહ અઙ્ગદ સલજ્જ જગ માહીં। રાવન તોહિ સમાન કોઉ નાહીં ॥
લાજવન્ત તવ સહજ સુભાઊ। નિજ મુખ નિજ ગુન કહસિ ન કાઊ ॥
સિર અરુ સૈલ કથા ચિત રહી। તાતે બાર બીસ તૈં કહી ॥
સો ભુજબલ રાખેઉ ઉર ઘાલી। જીતેહુ સહસબાહુ બલિ બાલી ॥
સુનુ મતિમન્દ દેહિ અબ પૂરા। કાટેં સીસ કિ હોઇઅ સૂરા ॥
ઇન્દ્રજાલિ કહુ કહિઅ ન બીરા। કાટઇ નિજ કર સકલ સરીરા ॥

દો. જરહિં પતઙ્ગ મોહ બસ ભાર બહહિં ખર બૃન્દ।
તે નહિં સૂર કહાવહિં સમુઝિ દેખુ મતિમન્દ ॥ ૨૯ ॥

અબ જનિ બતબઢ़ાવ ખલ કરહી। સુનુ મમ બચન માન પરિહરહી ॥
દસમુખ મૈં ન બસીઠીં આયઉઁ। અસ બિચારિ રઘુબીષ પઠાયઉઁ ॥
બાર બાર અસ કહઇ કૃપાલા। નહિં ગજારિ જસુ બધેં સૃકાલા ॥
મન મહુઁ સમુઝિ બચન પ્રભુ કેરે। સહેઉઁ કઠોર બચન સઠ તેરે ॥
નાહિં ત કરિ મુખ ભઞ્જન તોરા। લૈ જાતેઉઁ સીતહિ બરજોરા ॥
જાનેઉઁ તવ બલ અધમ સુરારી। સૂનેં હરિ આનિહિ પરનારી ॥
તૈં નિસિચર પતિ ગર્બ બહૂતા। મૈં રઘુપતિ સેવક કર દૂતા ॥
જૌં ન રામ અપમાનહિ ડરઉઁ। તોહિ દેખત અસ કૌતુક કરઊઁ ॥

દો. તોહિ પટકિ મહિ સેન હતિ ચૌપટ કરિ તવ ગાઉઁ।
તવ જુબતિન્હ સમેત સઠ જનકસુતહિ લૈ જાઉઁ ॥ ૩૦ ॥

જૌ અસ કરૌં તદપિ ન બડ़ાઈ। મુએહિ બધેં નહિં કછુ મનુસાઈ ॥
કૌલ કામબસ કૃપિન બિમૂઢ़ા। અતિ દરિદ્ર અજસી અતિ બૂઢ़ા ॥
સદા રોગબસ સન્તત ક્રોધી। બિષ્નુ બિમૂખ શ્રુતિ સન્ત બિરોધી ॥
તનુ પોષક નિન્દક અઘ ખાની। જીવન સવ સમ ચૌદહ પ્રાની ॥
અસ બિચારિ ખલ બધઉઁ ન તોહી। અબ જનિ રિસ ઉપજાવસિ મોહી ॥
સુનિ સકોપ કહ નિસિચર નાથા। અધર દસન દસિ મીજત હાથા ॥
રે કપિ અધમ મરન અબ ચહસી। છોટે બદન બાત બડ़િ કહસી ॥
કટુ જલ્પસિ જડ़ કપિ બલ જાકેં। બલ પ્રતાપ બુધિ તેજ ન તાકેં ॥

દો. અગુન અમાન જાનિ તેહિ દીન્હ પિતા બનબાસ।
સો દુખ અરુ જુબતી બિરહ પુનિ નિસિ દિન મમ ત્રાસ ॥ ૩૧(ક) ॥

જિન્હ કે બલ કર ગર્બ તોહિ અઇસે મનુજ અનેક।
ખાહીં નિસાચર દિવસ નિસિ મૂઢ़ સમુઝુ તજિ ટેક ॥ ૩૧(ખ) ॥

જબ તેહિં કીન્હ રામ કૈ નિન્દા। ક્રોધવન્ત અતિ ભયઉ કપિન્દા ॥
હરિ હર નિન્દા સુનઇ જો કાના। હોઇ પાપ ગોઘાત સમાના ॥
કટકટાન કપિકુઞ્જર ભારી। દુહુ ભુજદણ્ડ તમકિ મહિ મારી ॥
ડોલત ધરનિ સભાસદ ખસે। ચલે ભાજિ ભય મારુત ગ્રસે ॥
ગિરત સઁભારિ ઉઠા દસકન્ધર। ભૂતલ પરે મુકુટ અતિ સુન્દર ॥
કછુ તેહિં લૈ નિજ સિરન્હિ સઁવારે। કછુ અઙ્ગદ પ્રભુ પાસ પબારે ॥
આવત મુકુટ દેખિ કપિ ભાગે। દિનહીં લૂક પરન બિધિ લાગે ॥
કી રાવન કરિ કોપ ચલાએ। કુલિસ ચારિ આવત અતિ ધાએ ॥
કહ પ્રભુ હઁસિ જનિ હૃદયઁ ડેરાહૂ। લૂક ન અસનિ કેતુ નહિં રાહૂ ॥
એ કિરીટ દસકન્ધર કેરે। આવત બાલિતનય કે પ્રેરે ॥

દો. તરકિ પવનસુત કર ગહે આનિ ધરે પ્રભુ પાસ।
કૌતુક દેખહિં ભાલુ કપિ દિનકર સરિસ પ્રકાસ ॥ ૩૨(ક) ॥

ઉહાઁ સકોપિ દસાનન સબ સન કહત રિસાઇ।
ધરહુ કપિહિ ધરિ મારહુ સુનિ અઙ્ગદ મુસુકાઇ ॥ ૩૨(ખ) ॥

એહિ બિધિ બેગિ સૂભટ સબ ધાવહુ। ખાહુ ભાલુ કપિ જહઁ જહઁ પાવહુ ॥
મર્કટહીન કરહુ મહિ જાઈ। જિઅત ધરહુ તાપસ દ્વૌ ભાઈ ॥
પુનિ સકોપ બોલેઉ જુબરાજા। ગાલ બજાવત તોહિ ન લાજા ॥
મરુ ગર કાટિ નિલજ કુલઘાતી। બલ બિલોકિ બિહરતિ નહિં છાતી ॥
રે ત્રિય ચોર કુમારગ ગામી। ખલ મલ રાસિ મન્દમતિ કામી ॥
સન્યપાત જલ્પસિ દુર્બાદા। ભએસિ કાલબસ ખલ મનુજાદા ॥
યાકો ફલુ પાવહિગો આગેં। બાનર ભાલુ ચપેટન્હિ લાગેં ॥
રામુ મનુજ બોલત અસિ બાની। ગિરહિં ન તવ રસના અભિમાની ॥
ગિરિહહિં રસના સંસય નાહીં। સિરન્હિ સમેત સમર મહિ માહીં ॥

સો. સો નર ક્યોં દસકન્ધ બાલિ બધ્યો જેહિં એક સર।
બીસહુઁ લોચન અન્ધ ધિગ તવ જન્મ કુજાતિ જડ़ ॥ ૩૩(ક) ॥

તબ સોનિત કી પ્યાસ તૃષિત રામ સાયક નિકર।
તજઉઁ તોહિ તેહિ ત્રાસ કટુ જલ્પક નિસિચર અધમ ॥ ૩૩(ખ) ॥

મૈ તવ દસન તોરિબે લાયક। આયસુ મોહિ ન દીન્હ રઘુનાયક ॥
અસિ રિસ હોતિ દસઉ મુખ તોરૌં। લઙ્કા ગહિ સમુદ્ર મહઁ બોરૌં ॥
ગૂલરિ ફલ સમાન તવ લઙ્કા। બસહુ મધ્ય તુમ્હ જન્તુ અસઙ્કા ॥
મૈં બાનર ફલ ખાત ન બારા। આયસુ દીન્હ ન રામ ઉદારા ॥
જુગતિ સુનત રાવન મુસુકાઈ। મૂઢ़ સિખિહિ કહઁ બહુત ઝુઠાઈ ॥
બાલિ ન કબહુઁ ગાલ અસ મારા। મિલિ તપસિન્હ તૈં ભએસિ લબારા ॥
સાઁચેહુઁ મૈં લબાર ભુજ બીહા। જૌં ન ઉપારિઉઁ તવ દસ જીહા ॥
સમુઝિ રામ પ્રતાપ કપિ કોપા। સભા માઝ પન કરિ પદ રોપા ॥
જૌં મમ ચરન સકસિ સઠ ટારી। ફિરહિં રામુ સીતા મૈં હારી ॥
સુનહુ સુભટ સબ કહ દસસીસા। પદ ગહિ ધરનિ પછારહુ કીસા ॥
ઇન્દ્રજીત આદિક બલવાના। હરષિ ઉઠે જહઁ તહઁ ભટ નાના ॥
ઝપટહિં કરિ બલ બિપુલ ઉપાઈ। પદ ન ટરઇ બૈઠહિં સિરુ નાઈ ॥
પુનિ ઉઠિ ઝપટહીં સુર આરાતી। ટરઇ ન કીસ ચરન એહિ ભાઁતી ॥
પુરુષ કુજોગી જિમિ ઉરગારી। મોહ બિટપ નહિં સકહિં ઉપારી ॥

દો. કોટિન્હ મેઘનાદ સમ સુભટ ઉઠે હરષાઇ।
ઝપટહિં ટરૈ ન કપિ ચરન પુનિ બૈઠહિં સિર નાઇ ॥ ૩૪(ક) ॥

ભૂમિ ન છાઁડત કપિ ચરન દેખત રિપુ મદ ભાગ ॥
કોટિ બિઘ્ન તે સન્ત કર મન જિમિ નીતિ ન ત્યાગ ॥ ૩૪(ખ) ॥

કપિ બલ દેખિ સકલ હિયઁ હારે। ઉઠા આપુ કપિ કેં પરચારે ॥
ગહત ચરન કહ બાલિકુમારા। મમ પદ ગહેં ન તોર ઉબારા ॥
ગહસિ ન રામ ચરન સઠ જાઈ। સુનત ફિરા મન અતિ સકુચાઈ ॥
ભયઉ તેજહત શ્રી સબ ગઈ। મધ્ય દિવસ જિમિ સસિ સોહઈ ॥
સિઙ્ઘાસન બૈઠેઉ સિર નાઈ। માનહુઁ સમ્પતિ સકલ ગઁવાઈ ॥
જગદાતમા પ્રાનપતિ રામા। તાસુ બિમુખ કિમિ લહ બિશ્રામા ॥
ઉમા રામ કી ભૃકુટિ બિલાસા। હોઇ બિસ્વ પુનિ પાવઇ નાસા ॥
તૃન તે કુલિસ કુલિસ તૃન કરઈ। તાસુ દૂત પન કહુ કિમિ ટરઈ ॥
પુનિ કપિ કહી નીતિ બિધિ નાના। માન ન તાહિ કાલુ નિઅરાના ॥
રિપુ મદ મથિ પ્રભુ સુજસુ સુનાયો। યહ કહિ ચલ્યો બાલિ નૃપ જાયો ॥
હતૌં ન ખેત ખેલાઇ ખેલાઈ। તોહિ અબહિં કા કરૌં બડ़ાઈ ॥
પ્રથમહિં તાસુ તનય કપિ મારા। સો સુનિ રાવન ભયઉ દુખારા ॥
જાતુધાન અઙ્ગદ પન દેખી। ભય બ્યાકુલ સબ ભએ બિસેષી ॥

દો. રિપુ બલ ધરષિ હરષિ કપિ બાલિતનય બલ પુઞ્જ।
પુલક સરીર નયન જલ ગહે રામ પદ કઞ્જ ॥ ૩૫(ક) ॥

સાઁઝ જાનિ દસકન્ધર ભવન ગયઉ બિલખાઇ।
મન્દોદરી રાવનહિ બહુરિ કહા સમુઝાઇ ॥ (ખ) ॥
કન્ત સમુઝિ મન તજહુ કુમતિહી। સોહ ન સમર તુમ્હહિ રઘુપતિહી ॥
રામાનુજ લઘુ રેખ ખચાઈ। સોઉ નહિં નાઘેહુ અસિ મનુસાઈ ॥
પિય તુમ્હ તાહિ જિતબ સઙ્ગ્રામા। જાકે દૂત કેર યહ કામા ॥
કૌતુક સિન્ધુ નાઘી તવ લઙ્કા। આયઉ કપિ કેહરી અસઙ્કા ॥
રખવારે હતિ બિપિન ઉજારા। દેખત તોહિ અચ્છ તેહિં મારા ॥
જારિ સકલ પુર કીન્હેસિ છારા। કહાઁ રહા બલ ગર્બ તુમ્હારા ॥
અબ પતિ મૃષા ગાલ જનિ મારહુ। મોર કહા કછુ હૃદયઁ બિચારહુ ॥
પતિ રઘુપતિહિ નૃપતિ જનિ માનહુ। અગ જગ નાથ અતુલ બલ જાનહુ ॥
બાન પ્રતાપ જાન મારીચા। તાસુ કહા નહિં માનેહિ નીચા ॥
જનક સભાઁ અગનિત ભૂપાલા। રહે તુમ્હઉ બલ અતુલ બિસાલા ॥
ભઞ્જિ ધનુષ જાનકી બિઆહી। તબ સઙ્ગ્રામ જિતેહુ કિન તાહી ॥
સુરપતિ સુત જાનઇ બલ થોરા। રાખા જિઅત આઁખિ ગહિ ફોરા ॥
સૂપનખા કૈ ગતિ તુમ્હ દેખી। તદપિ હૃદયઁ નહિં લાજ બિષેષી ॥

દો. બધિ બિરાધ ખર દૂષનહિ લીઁલાઁ હત્યો કબન્ધ।
બાલિ એક સર મારયો તેહિ જાનહુ દસકન્ધ ॥ ૩૬ ॥

જેહિં જલનાથ બઁધાયઉ હેલા। ઉતરે પ્રભુ દલ સહિત સુબેલા ॥
કારુનીક દિનકર કુલ કેતૂ। દૂત પઠાયઉ તવ હિત હેતૂ ॥
સભા માઝ જેહિં તવ બલ મથા। કરિ બરૂથ મહુઁ મૃગપતિ જથા ॥
અઙ્ગદ હનુમત અનુચર જાકે। રન બાઁકુરે બીર અતિ બાઁકે ॥
તેહિ કહઁ પિય પુનિ પુનિ નર કહહૂ। મુધા માન મમતા મદ બહહૂ ॥
અહહ કન્ત કૃત રામ બિરોધા। કાલ બિબસ મન ઉપજ ન બોધા ॥
કાલ દણ્ડ ગહિ કાહુ ન મારા। હરઇ ધર્મ બલ બુદ્ધિ બિચારા ॥
નિકટ કાલ જેહિ આવત સાઈં। તેહિ ભ્રમ હોઇ તુમ્હારિહિ નાઈં ॥

દો. દુઇ સુત મરે દહેઉ પુર અજહુઁ પૂર પિય દેહુ।
કૃપાસિન્ધુ રઘુનાથ ભજિ નાથ બિમલ જસુ લેહુ ॥ ૩૭ ॥

નારિ બચન સુનિ બિસિખ સમાના। સભાઁ ગયઉ ઉઠિ હોત બિહાના ॥
બૈઠ જાઇ સિઙ્ઘાસન ફૂલી। અતિ અભિમાન ત્રાસ સબ ભૂલી ॥
ઇહાઁ રામ અઙ્ગદહિ બોલાવા। આઇ ચરન પઙ્કજ સિરુ નાવા ॥
અતિ આદર સપીપ બૈઠારી। બોલે બિહઁસિ કૃપાલ ખરારી ॥
બાલિતનય કૌતુક અતિ મોહી। તાત સત્ય કહુ પૂછઉઁ તોહી ॥ ।
રાવનુ જાતુધાન કુલ ટીકા। ભુજ બલ અતુલ જાસુ જગ લીકા ॥
તાસુ મુકુટ તુમ્હ ચારિ ચલાએ। કહહુ તાત કવની બિધિ પાએ ॥
સુનુ સર્બગ્ય પ્રનત સુખકારી। મુકુટ ન હોહિં ભૂપ ગુન ચારી ॥
સામ દાન અરુ દણ્ડ બિભેદા। નૃપ ઉર બસહિં નાથ કહ બેદા ॥
નીતિ ધર્મ કે ચરન સુહાએ। અસ જિયઁ જાનિ નાથ પહિં આએ ॥

દો. ધર્મહીન પ્રભુ પદ બિમુખ કાલ બિબસ દસસીસ।
તેહિ પરિહરિ ગુન આએ સુનહુ કોસલાધીસ ॥ ૩૮(((ક) ॥

પરમ ચતુરતા શ્રવન સુનિ બિહઁસે રામુ ઉદાર।
સમાચાર પુનિ સબ કહે ગઢ़ કે બાલિકુમાર ॥ ૩૮(ખ) ॥

રિપુ કે સમાચાર જબ પાએ। રામ સચિવ સબ નિકટ બોલાએ ॥
લઙ્કા બાઁકે ચારિ દુઆરા। કેહિ બિધિ લાગિઅ કરહુ બિચારા ॥
તબ કપીસ રિચ્છેસ બિભીષન। સુમિરિ હૃદયઁ દિનકર કુલ ભૂષન ॥
કરિ બિચાર તિન્હ મન્ત્ર દૃઢ़ાવા। ચારિ અની કપિ કટકુ બનાવા ॥
જથાજોગ સેનાપતિ કીન્હે। જૂથપ સકલ બોલિ તબ લીન્હે ॥
પ્રભુ પ્રતાપ કહિ સબ સમુઝાએ। સુનિ કપિ સિઙ્ઘનાદ કરિ ધાએ ॥
હરષિત રામ ચરન સિર નાવહિં। ગહિ ગિરિ સિખર બીર સબ ધાવહિં ॥
ગર્જહિં તર્જહિં ભાલુ કપીસા। જય રઘુબીર કોસલાધીસા ॥
જાનત પરમ દુર્ગ અતિ લઙ્કા। પ્રભુ પ્રતાપ કપિ ચલે અસઙ્કા ॥
ઘટાટોપ કરિ ચહુઁ દિસિ ઘેરી। મુખહિં નિસાન બજાવહીં ભેરી ॥

દો. જયતિ રામ જય લછિમન જય કપીસ સુગ્રીવ।
ગર્જહિં સિઙ્ઘનાદ કપિ ભાલુ મહા બલ સીંવ ॥ ૩૯ ॥

લઙ્કાઁ ભયઉ કોલાહલ ભારી। સુના દસાનન અતિ અહઁકારી ॥
દેખહુ બનરન્હ કેરિ ઢિઠાઈ। બિહઁસિ નિસાચર સેન બોલાઈ ॥
આએ કીસ કાલ કે પ્રેરે। છુધાવન્ત સબ નિસિચર મેરે ॥
અસ કહિ અટ્ટહાસ સઠ કીન્હા। ગૃહ બૈઠે અહાર બિધિ દીન્હા ॥
સુભટ સકલ ચારિહુઁ દિસિ જાહૂ। ધરિ ધરિ ભાલુ કીસ સબ ખાહૂ ॥
ઉમા રાવનહિ અસ અભિમાના। જિમિ ટિટ્ટિભ ખગ સૂત ઉતાના ॥
ચલે નિસાચર આયસુ માગી। ગહિ કર ભિણ્ડિપાલ બર સાઁગી ॥
તોમર મુગ્દર પરસુ પ્રચણ્ડા। સુલ કૃપાન પરિઘ ગિરિખણ્ડા ॥
જિમિ અરુનોપલ નિકર નિહારી। ધાવહિં સઠ ખગ માંસ અહારી ॥
ચોઞ્ચ ભઙ્ગ દુખ તિન્હહિ ન સૂઝા। તિમિ ધાએ મનુજાદ અબૂઝા ॥

દો. નાનાયુધ સર ચાપ ધર જાતુધાન બલ બીર।
કોટ કઁગૂરન્હિ ચઢ़િ ગએ કોટિ કોટિ રનધીર ॥ ૪૦ ॥

કોટ કઁગૂરન્હિ સોહહિં કૈસે। મેરુ કે સૃઙ્ગનિ જનુ ઘન બૈસે ॥
બાજહિં ઢોલ નિસાન જુઝાઊ। સુનિ ધુનિ હોઇ ભટન્હિ મન ચાઊ ॥
બાજહિં ભેરિ નફીરિ અપારા। સુનિ કાદર ઉર જાહિં દરારા ॥
દેખિન્હ જાઇ કપિન્હ કે ઠટ્ટા। અતિ બિસાલ તનુ ભાલુ સુભટ્ટા ॥
ધાવહિં ગનહિં ન અવઘટ ઘાટા। પર્બત ફોરિ કરહિં ગહિ બાટા ॥
કટકટાહિં કોટિન્હ ભટ ગર્જહિં। દસન ઓઠ કાટહિં અતિ તર્જહિં ॥
ઉત રાવન ઇત રામ દોહાઈ। જયતિ જયતિ જય પરી લરાઈ ॥
નિસિચર સિખર સમૂહ ઢહાવહિં। કૂદિ ધરહિં કપિ ફેરિ ચલાવહિં ॥

દો. ધરિ કુધર ખણ્ડ પ્રચણ્ડ કર્કટ ભાલુ ગઢ़ પર ડારહીં।
ઝપટહિં ચરન ગહિ પટકિ મહિ ભજિ ચલત બહુરિ પચારહીં ॥
અતિ તરલ તરુન પ્રતાપ તરપહિં તમકિ ગઢ़ ચઢ़િ ચઢ़િ ગએ।
કપિ ભાલુ ચઢ़િ મન્દિરન્હ જહઁ તહઁ રામ જસુ ગાવત ભએ ॥

દો. એકુ એકુ નિસિચર ગહિ પુનિ કપિ ચલે પરાઇ।
ઊપર આપુ હેઠ ભટ ગિરહિં ધરનિ પર આઇ ॥ ૪૧ ॥

રામ પ્રતાપ પ્રબલ કપિજૂથા। મર્દહિં નિસિચર સુભટ બરૂથા ॥
ચઢ़ે દુર્ગ પુનિ જહઁ તહઁ બાનર। જય રઘુબીર પ્રતાપ દિવાકર ॥
ચલે નિસાચર નિકર પરાઈ। પ્રબલ પવન જિમિ ઘન સમુદાઈ ॥
હાહાકાર ભયઉ પુર ભારી। રોવહિં બાલક આતુર નારી ॥
સબ મિલિ દેહિં રાવનહિ ગારી। રાજ કરત એહિં મૃત્યુ હઁકારી ॥
નિજ દલ બિચલ સુની તેહિં કાના। ફેરિ સુભટ લઙ્કેસ રિસાના ॥
જો રન બિમુખ સુના મૈં કાના। સો મૈં હતબ કરાલ કૃપાના ॥
સર્બસુ ખાઇ ભોગ કરિ નાના। સમર ભૂમિ ભએ બલ્લભ પ્રાના ॥
ઉગ્ર બચન સુનિ સકલ ડેરાને। ચલે ક્રોધ કરિ સુભટ લજાને ॥
સન્મુખ મરન બીર કૈ સોભા। તબ તિન્હ તજા પ્રાન કર લોભા ॥

દો. બહુ આયુધ ધર સુભટ સબ ભિરહિં પચારિ પચારિ।
બ્યાકુલ કિએ ભાલુ કપિ પરિઘ ત્રિસૂલન્હિ મારી ॥ ૪૨ ॥

ભય આતુર કપિ ભાગન લાગે। જદ્યપિ ઉમા જીતિહહિં આગે ॥
કોઉ કહ કહઁ અઙ્ગદ હનુમન્તા। કહઁ નલ નીલ દુબિદ બલવન્તા ॥
નિજ દલ બિકલ સુના હનુમાના। પચ્છિમ દ્વાર રહા બલવાના ॥
મેઘનાદ તહઁ કરઇ લરાઈ। ટૂટ ન દ્વાર પરમ કઠિનાઈ ॥
પવનતનય મન ભા અતિ ક્રોધા। ગર્જેઉ પ્રબલ કાલ સમ જોધા ॥
કૂદિ લઙ્ક ગઢ़ ઊપર આવા। ગહિ ગિરિ મેઘનાદ કહુઁ ધાવા ॥
ભઞ્જેઉ રથ સારથી નિપાતા। તાહિ હૃદય મહુઁ મારેસિ લાતા ॥
દુસરેં સૂત બિકલ તેહિ જાના। સ્યન્દન ઘાલિ તુરત ગૃહ આના ॥

દો. અઙ્ગદ સુના પવનસુત ગઢ़ પર ગયઉ અકેલ।
રન બાઁકુરા બાલિસુત તરકિ ચઢ़ેઉ કપિ ખેલ ॥ ૪૩ ॥

જુદ્ધ બિરુદ્ધ ક્રુદ્ધ દ્વૌ બન્દર। રામ પ્રતાપ સુમિરિ ઉર અન્તર ॥
રાવન ભવન ચઢ़ે દ્વૌ ધાઈ। કરહિ કોસલાધીસ દોહાઈ ॥
કલસ સહિત ગહિ ભવનુ ઢહાવા। દેખિ નિસાચરપતિ ભય પાવા ॥
નારિ બૃન્દ કર પીટહિં છાતી। અબ દુઇ કપિ આએ ઉતપાતી ॥
કપિલીલા કરિ તિન્હહિ ડેરાવહિં। રામચન્દ્ર કર સુજસુ સુનાવહિં ॥
પુનિ કર ગહિ કઞ્ચન કે ખમ્ભા। કહેન્હિ કરિઅ ઉતપાત અરમ્ભા ॥
ગર્જિ પરે રિપુ કટક મઝારી। લાગે મર્દૈ ભુજ બલ ભારી ॥
કાહુહિ લાત ચપેટન્હિ કેહૂ। ભજહુ ન રામહિ સો ફલ લેહૂ ॥

દો. એક એક સોં મર્દહિં તોરિ ચલાવહિં મુણ્ડ।
રાવન આગેં પરહિં તે જનુ ફૂટહિં દધિ કુણ્ડ ॥ ૪૪ ॥

મહા મહા મુખિઆ જે પાવહિં। તે પદ ગહિ પ્રભુ પાસ ચલાવહિં ॥
કહઇ બિભીષનુ તિન્હ કે નામા। દેહિં રામ તિન્હહૂ નિજ ધામા ॥
ખલ મનુજાદ દ્વિજામિષ ભોગી। પાવહિં ગતિ જો જાચત જોગી ॥
ઉમા રામ મૃદુચિત કરુનાકર। બયર ભાવ સુમિરત મોહિ નિસિચર ॥
દેહિં પરમ ગતિ સો જિયઁ જાની। અસ કૃપાલ કો કહહુ ભવાની ॥
અસ પ્રભુ સુનિ ન ભજહિં ભ્રમ ત્યાગી। નર મતિમન્દ તે પરમ અભાગી ॥
અઙ્ગદ અરુ હનુમન્ત પ્રબેસા। કીન્હ દુર્ગ અસ કહ અવધેસા ॥
લઙ્કાઁ દ્વૌ કપિ સોહહિં કૈસેં। મથહિ સિન્ધુ દુઇ મન્દર જૈસેં ॥

દો. ભુજ બલ રિપુ દલ દલમલિ દેખિ દિવસ કર અન્ત।
કૂદે જુગલ બિગત શ્રમ આએ જહઁ ભગવન્ત ॥ ૪૫ ॥

પ્રભુ પદ કમલ સીસ તિન્હ નાએ। દેખિ સુભટ રઘુપતિ મન ભાએ ॥
રામ કૃપા કરિ જુગલ નિહારે। ભએ બિગતશ્રમ પરમ સુખારે ॥
ગએ જાનિ અઙ્ગદ હનુમાના। ફિરે ભાલુ મર્કટ ભટ નાના ॥
જાતુધાન પ્રદોષ બલ પાઈ। ધાએ કરિ દસસીસ દોહાઈ ॥
નિસિચર અની દેખિ કપિ ફિરે। જહઁ તહઁ કટકટાઇ ભટ ભિરે ॥
દ્વૌ દલ પ્રબલ પચારિ પચારી। લરત સુભટ નહિં માનહિં હારી ॥
મહાબીર નિસિચર સબ કારે। નાના બરન બલીમુખ ભારે ॥
સબલ જુગલ દલ સમબલ જોધા। કૌતુક કરત લરત કરિ ક્રોધા ॥
પ્રાબિટ સરદ પયોદ ઘનેરે। લરત મનહુઁ મારુત કે પ્રેરે ॥
અનિપ અકમ્પન અરુ અતિકાયા। બિચલત સેન કીન્હિ ઇન્હ માયા ॥
ભયઉ નિમિષ મહઁ અતિ અઁધિયારા। બૃષ્ટિ હોઇ રુધિરોપલ છારા ॥

દો. દેખિ નિબિડ़ તમ દસહુઁ દિસિ કપિદલ ભયઉ ખભાર।
એકહિ એક ન દેખઈ જહઁ તહઁ કરહિં પુકાર ॥ ૪૬ ॥

સકલ મરમુ રઘુનાયક જાના। લિએ બોલિ અઙ્ગદ હનુમાના ॥
સમાચાર સબ કહિ સમુઝાએ। સુનત કોપિ કપિકુઞ્જર ધાએ ॥
પુનિ કૃપાલ હઁસિ ચાપ ચઢ़ાવા। પાવક સાયક સપદિ ચલાવા ॥
ભયઉ પ્રકાસ કતહુઁ તમ નાહીં। ગ્યાન ઉદયઁ જિમિ સંસય જાહીં ॥
ભાલુ બલીમુખ પાઇ પ્રકાસા। ધાએ હરષ બિગત શ્રમ ત્રાસા ॥
હનૂમાન અઙ્ગદ રન ગાજે। હાઁક સુનત રજનીચર ભાજે ॥
ભાગત પટ પટકહિં ધરિ ધરની। કરહિં ભાલુ કપિ અદ્ભુત કરની ॥
ગહિ પદ ડારહિં સાગર માહીં। મકર ઉરગ ઝષ ધરિ ધરિ ખાહીં ॥

દો. કછુ મારે કછુ ઘાયલ કછુ ગઢ़ ચઢ़ે પરાઇ।
ગર્જહિં ભાલુ બલીમુખ રિપુ દલ બલ બિચલાઇ ॥ ૪૭ ॥

નિસા જાનિ કપિ ચારિઉ અની। આએ જહાઁ કોસલા ધની ॥
રામ કૃપા કરિ ચિતવા સબહી। ભએ બિગતશ્રમ બાનર તબહી ॥
ઉહાઁ દસાનન સચિવ હઁકારે। સબ સન કહેસિ સુભટ જે મારે ॥
આધા કટકુ કપિન્હ સઙ્ઘારા। કહહુ બેગિ કા કરિઅ બિચારા ॥
માલ્યવન્ત અતિ જરઠ નિસાચર। રાવન માતુ પિતા મન્ત્રી બર ॥
બોલા બચન નીતિ અતિ પાવન। સુનહુ તાત કછુ મોર સિખાવન ॥
જબ તે તુમ્હ સીતા હરિ આની। અસગુન હોહિં ન જાહિં બખાની ॥
બેદ પુરાન જાસુ જસુ ગાયો। રામ બિમુખ કાહુઁ ન સુખ પાયો ॥

દો. હિરન્યાચ્છ ભ્રાતા સહિત મધુ કૈટભ બલવાન।
જેહિ મારે સોઇ અવતરેઉ કૃપાસિન્ધુ ભગવાન ॥ ૪૮(ક) ॥

માસપારાયણ, પચીસવાઁ વિશ્રામ
કાલરૂપ ખલ બન દહન ગુનાગાર ઘનબોધ।
સિવ બિરઞ્ચિ જેહિ સેવહિં તાસોં કવન બિરોધ ॥ ૪૮(ખ) ॥

પરિહરિ બયરુ દેહુ બૈદેહી। ભજહુ કૃપાનિધિ પરમ સનેહી ॥
તાકે બચન બાન સમ લાગે। કરિઆ મુહ કરિ જાહિ અભાગે ॥
બૂઢ़ ભએસિ ન ત મરતેઉઁ તોહી। અબ જનિ નયન દેખાવસિ મોહી ॥
તેહિ અપને મન અસ અનુમાના। બધ્યો ચહત એહિ કૃપાનિધાના ॥
સો ઉઠિ ગયઉ કહત દુર્બાદા। તબ સકોપ બોલેઉ ઘનનાદા ॥
કૌતુક પ્રાત દેખિઅહુ મોરા। કરિહઉઁ બહુત કહૌં કા થોરા ॥
સુનિ સુત બચન ભરોસા આવા। પ્રીતિ સમેત અઙ્ક બૈઠાવા ॥
કરત બિચાર ભયઉ ભિનુસારા। લાગે કપિ પુનિ ચહૂઁ દુઆરા ॥
કોપિ કપિન્હ દુર્ઘટ ગઢ़ુ ઘેરા। નગર કોલાહલુ ભયઉ ઘનેરા ॥
બિબિધાયુધ ધર નિસિચર ધાએ। ગઢ़ તે પર્બત સિખર ઢહાએ ॥

છં. ઢાહે મહીધર સિખર કોટિન્હ બિબિધ બિધિ ગોલા ચલે।
ઘહરાત જિમિ પબિપાત ગર્જત જનુ પ્રલય કે બાદલે ॥
મર્કટ બિકટ ભટ જુટત કટત ન લટત તન જર્જર ભએ।
ગહિ સૈલ તેહિ ગઢ़ પર ચલાવહિં જહઁ સો તહઁ નિસિચર હએ ॥

દો. મેઘનાદ સુનિ શ્રવન અસ ગઢ़ુ પુનિ છેઙ્કા આઇ।
ઉતર્યો બીર દુર્ગ તેં સન્મુખ ચલ્યો બજાઇ ॥ ૪૯ ॥

કહઁ કોસલાધીસ દ્વૌ ભ્રાતા। ધન્વી સકલ લોક બિખ્યાતા ॥
કહઁ નલ નીલ દુબિદ સુગ્રીવા। અઙ્ગદ હનૂમન્ત બલ સીંવા ॥
કહાઁ બિભીષનુ ભ્રાતાદ્રોહી। આજુ સબહિ હઠિ મારઉઁ ઓહી ॥
અસ કહિ કઠિન બાન સન્ધાને। અતિસય ક્રોધ શ્રવન લગિ તાને ॥
સર સમુહ સો છાડ़ૈ લાગા। જનુ સપચ્છ ધાવહિં બહુ નાગા ॥
જહઁ તહઁ પરત દેખિઅહિં બાનર। સન્મુખ હોઇ ન સકે તેહિ અવસર ॥
જહઁ તહઁ ભાગિ ચલે કપિ રીછા। બિસરી સબહિ જુદ્ધ કૈ ઈછા ॥
સો કપિ ભાલુ ન રન મહઁ દેખા। કીન્હેસિ જેહિ ન પ્રાન અવસેષા ॥

દો. દસ દસ સર સબ મારેસિ પરે ભૂમિ કપિ બીર।
સિંહનાદ કરિ ગર્જા મેઘનાદ બલ ધીર ॥ ૫૦ ॥

દેખિ પવનસુત કટક બિહાલા। ક્રોધવન્ત જનુ ધાયઉ કાલા ॥
મહાસૈલ એક તુરત ઉપારા। અતિ રિસ મેઘનાદ પર ડારા ॥
આવત દેખિ ગયઉ નભ સોઈ। રથ સારથી તુરગ સબ ખોઈ ॥
બાર બાર પચાર હનુમાના। નિકટ ન આવ મરમુ સો જાના ॥
રઘુપતિ નિકટ ગયઉ ઘનનાદા। નાના ભાઁતિ કરેસિ દુર્બાદા ॥
અસ્ત્ર સસ્ત્ર આયુધ સબ ડારે। કૌતુકહીં પ્રભુ કાટિ નિવારે ॥
દેખિ પ્રતાપ મૂઢ़ ખિસિઆના। કરૈ લાગ માયા બિધિ નાના ॥
જિમિ કોઉ કરૈ ગરુડ़ સૈં ખેલા। ડરપાવૈ ગહિ સ્વલ્પ સપેલા ॥

દો. જાસુ પ્રબલ માયા બલ સિવ બિરઞ્ચિ બડ़ છોટ।
તાહિ દિખાવઇ નિસિચર નિજ માયા મતિ ખોટ ॥ ૫૧ ॥

નભ ચઢ़િ બરષ બિપુલ અઙ્ગારા। મહિ તે પ્રગટ હોહિં જલધારા ॥
નાના ભાઁતિ પિસાચ પિસાચી। મારુ કાટુ ધુનિ બોલહિં નાચી ॥
બિષ્ટા પૂય રુધિર કચ હાડ़ા। બરષઇ કબહુઁ ઉપલ બહુ છાડ़ા ॥
બરષિ ધૂરિ કીન્હેસિ અઁધિઆરા। સૂઝ ન આપન હાથ પસારા ॥
કપિ અકુલાને માયા દેખેં। સબ કર મરન બના એહિ લેખેં ॥
કૌતુક દેખિ રામ મુસુકાને। ભએ સભીત સકલ કપિ જાને ॥
એક બાન કાટી સબ માયા। જિમિ દિનકર હર તિમિર નિકાયા ॥
કૃપાદૃષ્ટિ કપિ ભાલુ બિલોકે। ભએ પ્રબલ રન રહહિં ન રોકે ॥

દો. આયસુ માગિ રામ પહિં અઙ્ગદાદિ કપિ સાથ।
લછિમન ચલે ક્રુદ્ધ હોઇ બાન સરાસન હાથ ॥ ૫૨ ॥

છતજ નયન ઉર બાહુ બિસાલા। હિમગિરિ નિભ તનુ કછુ એક લાલા ॥
ઇહાઁ દસાનન સુભટ પઠાએ। નાના અસ્ત્ર સસ્ત્ર ગહિ ધાએ ॥
ભૂધર નખ બિટપાયુધ ધારી। ધાએ કપિ જય રામ પુકારી ॥
ભિરે સકલ જોરિહિ સન જોરી। ઇત ઉત જય ઇચ્છા નહિં થોરી ॥
મુઠિકન્હ લાતન્હ દાતન્હ કાટહિં। કપિ જયસીલ મારિ પુનિ ડાટહિં ॥
મારુ મારુ ધરુ ધરુ ધરુ મારૂ। સીસ તોરિ ગહિ ભુજા ઉપારૂ ॥
અસિ રવ પૂરિ રહી નવ ખણ્ડા। ધાવહિં જહઁ તહઁ રુણ્ડ પ્રચણ્ડા ॥
દેખહિં કૌતુક નભ સુર બૃન્દા। કબહુઁક બિસમય કબહુઁ અનન્દા ॥

દો. રુધિર ગાડ़ ભરિ ભરિ જમ્યો ઊપર ધૂરિ ઉડ़ાઇ।
જનુ અઁગાર રાસિન્હ પર મૃતક ધૂમ રહ્યો છાઇ ॥ ૫૩ ॥

ઘાયલ બીર બિરાજહિં કૈસે। કુસુમિત કિંસુક કે તરુ જૈસે ॥
લછિમન મેઘનાદ દ્વૌ જોધા। ભિરહિં પરસપર કરિ અતિ ક્રોધા ॥
એકહિ એક સકઇ નહિં જીતી। નિસિચર છલ બલ કરઇ અનીતી ॥
ક્રોધવન્ત તબ ભયઉ અનન્તા। ભઞ્જેઉ રથ સારથી તુરન્તા ॥
નાના બિધિ પ્રહાર કર સેષા। રાચ્છસ ભયઉ પ્રાન અવસેષા ॥
રાવન સુત નિજ મન અનુમાના। સઙ્કઠ ભયઉ હરિહિ મમ પ્રાના ॥
બીરઘાતિની છાડ़િસિ સાઁગી। તેજ પુઞ્જ લછિમન ઉર લાગી ॥
મુરુછા ભઈ સક્તિ કે લાગેં। તબ ચલિ ગયઉ નિકટ ભય ત્યાગેં ॥

દો. મેઘનાદ સમ કોટિ સત જોધા રહે ઉઠાઇ।
જગદાધાર સેષ કિમિ ઉઠૈ ચલે ખિસિઆઇ ॥ ૫૪ ॥

સુનુ ગિરિજા ક્રોધાનલ જાસૂ। જારઇ ભુવન ચારિદસ આસૂ ॥
સક સઙ્ગ્રામ જીતિ કો તાહી। સેવહિં સુર નર અગ જગ જાહી ॥
યહ કૌતૂહલ જાનઇ સોઈ। જા પર કૃપા રામ કૈ હોઈ ॥
સન્ધ્યા ભઇ ફિરિ દ્વૌ બાહની। લગે સઁભારન નિજ નિજ અની ॥
બ્યાપક બ્રહ્મ અજિત ભુવનેસ્વર। લછિમન કહાઁ બૂઝ કરુનાકર ॥
તબ લગિ લૈ આયઉ હનુમાના। અનુજ દેખિ પ્રભુ અતિ દુખ માના ॥
જામવન્ત કહ બૈદ સુષેના। લઙ્કાઁ રહઇ કો પઠઈ લેના ॥
ધરિ લઘુ રૂપ ગયઉ હનુમન્તા। આનેઉ ભવન સમેત તુરન્તા ॥

દો. રામ પદારબિન્દ સિર નાયઉ આઇ સુષેન।
કહા નામ ગિરિ ઔષધી જાહુ પવનસુત લેન ॥ ૫૫ ॥

રામ ચરન સરસિજ ઉર રાખી। ચલા પ્રભઞ્જન સુત બલ ભાષી ॥
ઉહાઁ દૂત એક મરમુ જનાવા। રાવન કાલનેમિ ગૃહ આવા ॥
દસમુખ કહા મરમુ તેહિં સુના। પુનિ પુનિ કાલનેમિ સિરુ ધુના ॥
દેખત તુમ્હહિ નગરુ જેહિં જારા। તાસુ પન્થ કો રોકન પારા ॥
ભજિ રઘુપતિ કરુ હિત આપના। છાઁડ़હુ નાથ મૃષા જલ્પના ॥
નીલ કઞ્જ તનુ સુન્દર સ્યામા। હૃદયઁ રાખુ લોચનાભિરામા ॥
મૈં તૈં મોર મૂઢ़તા ત્યાગૂ। મહા મોહ નિસિ સૂતત જાગૂ ॥
કાલ બ્યાલ કર ભચ્છક જોઈ। સપનેહુઁ સમર કિ જીતિઅ સોઈ ॥

દો. સુનિ દસકણ્ઠ રિસાન અતિ તેહિં મન કીન્હ બિચાર।
રામ દૂત કર મરૌં બરુ યહ ખલ રત મલ ભાર ॥ ૫૬ ॥

અસ કહિ ચલા રચિસિ મગ માયા। સર મન્દિર બર બાગ બનાયા ॥
મારુતસુત દેખા સુભ આશ્રમ। મુનિહિ બૂઝિ જલ પિયૌં જાઇ શ્રમ ॥
રાચ્છસ કપટ બેષ તહઁ સોહા। માયાપતિ દૂતહિ ચહ મોહા ॥
જાઇ પવનસુત નાયઉ માથા। લાગ સો કહૈ રામ ગુન ગાથા ॥
હોત મહા રન રાવન રામહિં। જિતહહિં રામ ન સંસય યા મહિં ॥
ઇહાઁ ભએઁ મૈં દેખેઉઁ ભાઈ। ગ્યાન દૃષ્ટિ બલ મોહિ અધિકાઈ ॥
માગા જલ તેહિં દીન્હ કમણ્ડલ। કહ કપિ નહિં અઘાઉઁ થોરેં જલ ॥
સર મજ્જન કરિ આતુર આવહુ। દિચ્છા દેઉઁ ગ્યાન જેહિં પાવહુ ॥

દો. સર પૈઠત કપિ પદ ગહા મકરીં તબ અકુલાન।
મારી સો ધરિ દિવ્ય તનુ ચલી ગગન ચઢ़િ જાન ॥ ૫૭ ॥

કપિ તવ દરસ ભઇઉઁ નિષ્પાપા। મિટા તાત મુનિબર કર સાપા ॥
મુનિ ન હોઇ યહ નિસિચર ઘોરા। માનહુ સત્ય બચન કપિ મોરા ॥
અસ કહિ ગઈ અપછરા જબહીં। નિસિચર નિકટ ગયઉ કપિ તબહીં ॥
કહ કપિ મુનિ ગુરદછિના લેહૂ। પાછેં હમહિ મન્ત્ર તુમ્હ દેહૂ ॥
સિર લઙ્ગૂર લપેટિ પછારા। નિજ તનુ પ્રગટેસિ મરતી બારા ॥
રામ રામ કહિ છાડ़ેસિ પ્રાના। સુનિ મન હરષિ ચલેઉ હનુમાના ॥
દેખા સૈલ ન ઔષધ ચીન્હા। સહસા કપિ ઉપારિ ગિરિ લીન્હા ॥
ગહિ ગિરિ નિસિ નભ ધાવત ભયઊ। અવધપુરી ઉપર કપિ ગયઊ ॥

દો. દેખા ભરત બિસાલ અતિ નિસિચર મન અનુમાનિ।
બિનુ ફર સાયક મારેઉ ચાપ શ્રવન લગિ તાનિ ॥ ૫૮ ॥

પરેઉ મુરુછિ મહિ લાગત સાયક। સુમિરત રામ રામ રઘુનાયક ॥
સુનિ પ્રિય બચન ભરત તબ ધાએ। કપિ સમીપ અતિ આતુર આએ ॥
બિકલ બિલોકિ કીસ ઉર લાવા। જાગત નહિં બહુ ભાઁતિ જગાવા ॥
મુખ મલીન મન ભએ દુખારી। કહત બચન ભરિ લોચન બારી ॥
જેહિં બિધિ રામ બિમુખ મોહિ કીન્હા। તેહિં પુનિ યહ દારુન દુખ દીન્હા ॥
જૌં મોરેં મન બચ અરુ કાયા। પ્રીતિ રામ પદ કમલ અમાયા ॥
તૌ કપિ હોઉ બિગત શ્રમ સૂલા। જૌં મો પર રઘુપતિ અનુકૂલા ॥
સુનત બચન ઉઠિ બૈઠ કપીસા। કહિ જય જયતિ કોસલાધીસા ॥

સો. લીન્હ કપિહિ ઉર લાઇ પુલકિત તનુ લોચન સજલ।
પ્રીતિ ન હૃદયઁ સમાઇ સુમિરિ રામ રઘુકુલ તિલક ॥ ૫૯ ॥

તાત કુસલ કહુ સુખનિધાન કી। સહિત અનુજ અરુ માતુ જાનકી ॥
કપિ સબ ચરિત સમાસ બખાને। ભએ દુખી મન મહુઁ પછિતાને ॥
અહહ દૈવ મૈં કત જગ જાયઉઁ। પ્રભુ કે એકહુ કાજ ન આયઉઁ ॥
જાનિ કુઅવસરુ મન ધરિ ધીરા। પુનિ કપિ સન બોલે બલબીરા ॥
તાત ગહરુ હોઇહિ તોહિ જાતા। કાજુ નસાઇહિ હોત પ્રભાતા ॥
ચઢ़ુ મમ સાયક સૈલ સમેતા। પઠવૌં તોહિ જહઁ કૃપાનિકેતા ॥
સુનિ કપિ મન ઉપજા અભિમાના। મોરેં ભાર ચલિહિ કિમિ બાના ॥
રામ પ્રભાવ બિચારિ બહોરી। બન્દિ ચરન કહ કપિ કર જોરી ॥

દો. તવ પ્રતાપ ઉર રાખિ પ્રભુ જેહઉઁ નાથ તુરન્ત।
અસ કહિ આયસુ પાઇ પદ બન્દિ ચલેઉ હનુમન્ત ॥ ૬૦(ક) ॥

ભરત બાહુ બલ સીલ ગુન પ્રભુ પદ પ્રીતિ અપાર।
મન મહુઁ જાત સરાહત પુનિ પુનિ પવનકુમાર ॥ ૬૦(ખ) ॥

ઉહાઁ રામ લછિમનહિં નિહારી। બોલે બચન મનુજ અનુસારી ॥
અર્ધ રાતિ ગઇ કપિ નહિં આયઉ। રામ ઉઠાઇ અનુજ ઉર લાયઉ ॥
સકહુ ન દુખિત દેખિ મોહિ કાઊ। બન્ધુ સદા તવ મૃદુલ સુભાઊ ॥
મમ હિત લાગિ તજેહુ પિતુ માતા। સહેહુ બિપિન હિમ આતપ બાતા ॥
સો અનુરાગ કહાઁ અબ ભાઈ। ઉઠહુ ન સુનિ મમ બચ બિકલાઈ ॥
જૌં જનતેઉઁ બન બન્ધુ બિછોહૂ। પિતા બચન મનતેઉઁ નહિં ઓહૂ ॥
સુત બિત નારિ ભવન પરિવારા। હોહિં જાહિં જગ બારહિં બારા ॥
અસ બિચારિ જિયઁ જાગહુ તાતા। મિલઇ ન જગત સહોદર ભ્રાતા ॥
જથા પઙ્ખ બિનુ ખગ અતિ દીના। મનિ બિનુ ફનિ કરિબર કર હીના ॥
અસ મમ જિવન બન્ધુ બિનુ તોહી। જૌં જડ़ દૈવ જિઆવૈ મોહી ॥
જૈહઉઁ અવધ કવન મુહુ લાઈ। નારિ હેતુ પ્રિય ભાઇ ગઁવાઈ ॥
બરુ અપજસ સહતેઉઁ જગ માહીં। નારિ હાનિ બિસેષ છતિ નાહીં ॥
અબ અપલોકુ સોકુ સુત તોરા। સહિહિ નિઠુર કઠોર ઉર મોરા ॥
નિજ જનની કે એક કુમારા। તાત તાસુ તુમ્હ પ્રાન અધારા ॥
સૌમ્પેસિ મોહિ તુમ્હહિ ગહિ પાની। સબ બિધિ સુખદ પરમ હિત જાની ॥
ઉતરુ કાહ દૈહઉઁ તેહિ જાઈ। ઉઠિ કિન મોહિ સિખાવહુ ભાઈ ॥
બહુ બિધિ સિચત સોચ બિમોચન। સ્ત્રવત સલિલ રાજિવ દલ લોચન ॥
ઉમા એક અખણ્ડ રઘુરાઈ। નર ગતિ ભગત કૃપાલ દેખાઈ ॥

સો. પ્રભુ પ્રલાપ સુનિ કાન બિકલ ભએ બાનર નિકર।
આઇ ગયઉ હનુમાન જિમિ કરુના મહઁ બીર રસ ॥ ૬૧ ॥

હરષિ રામ ભેણ્ટેઉ હનુમાના। અતિ કૃતગ્ય પ્રભુ પરમ સુજાના ॥
તુરત બૈદ તબ કીન્હ ઉપાઈ। ઉઠિ બૈઠે લછિમન હરષાઈ ॥
હૃદયઁ લાઇ પ્રભુ ભેણ્ટેઉ ભ્રાતા। હરષે સકલ ભાલુ કપિ બ્રાતા ॥
કપિ પુનિ બૈદ તહાઁ પહુઁચાવા। જેહિ બિધિ તબહિં તાહિ લઇ આવા ॥
યહ બૃત્તાન્ત દસાનન સુનેઊ। અતિ બિષાદ પુનિ પુનિ સિર ધુનેઊ ॥
બ્યાકુલ કુમ્ભકરન પહિં આવા। બિબિધ જતન કરિ તાહિ જગાવા ॥
જાગા નિસિચર દેખિઅ કૈસા। માનહુઁ કાલુ દેહ ધરિ બૈસા ॥
કુમ્ભકરન બૂઝા કહુ ભાઈ। કાહે તવ મુખ રહે સુખાઈ ॥
કથા કહી સબ તેહિં અભિમાની। જેહિ પ્રકાર સીતા હરિ આની ॥
તાત કપિન્હ સબ નિસિચર મારે। મહામહા જોધા સઙ્ઘારે ॥
દુર્મુખ સુરરિપુ મનુજ અહારી। ભટ અતિકાય અકમ્પન ભારી ॥
અપર મહોદર આદિક બીરા। પરે સમર મહિ સબ રનધીરા ॥

દો. સુનિ દસકન્ધર બચન તબ કુમ્ભકરન બિલખાન।
જગદમ્બા હરિ આનિ અબ સઠ ચાહત કલ્યાન ॥ ૬૨ ॥

ભલ ન કીન્હ તૈં નિસિચર નાહા। અબ મોહિ આઇ જગાએહિ કાહા ॥
અજહૂઁ તાત ત્યાગિ અભિમાના। ભજહુ રામ હોઇહિ કલ્યાના ॥
હૈં દસસીસ મનુજ રઘુનાયક। જાકે હનૂમાન સે પાયક ॥
અહહ બન્ધુ તૈં કીન્હિ ખોટાઈ। પ્રથમહિં મોહિ ન સુનાએહિ આઈ ॥
કીન્હેહુ પ્રભૂ બિરોધ તેહિ દેવક। સિવ બિરઞ્ચિ સુર જાકે સેવક ॥
નારદ મુનિ મોહિ ગ્યાન જો કહા। કહતેઉઁ તોહિ સમય નિરબહા ॥
અબ ભરિ અઙ્ક ભેણ્ટુ મોહિ ભાઈ। લોચન સૂફલ કરૌ મૈં જાઈ ॥
સ્યામ ગાત સરસીરુહ લોચન। દેખૌં જાઇ તાપ ત્રય મોચન ॥

દો. રામ રૂપ ગુન સુમિરત મગન ભયઉ છન એક।
રાવન માગેઉ કોટિ ઘટ મદ અરુ મહિષ અનેક ॥ ૬૩ ॥

મહિષ ખાઇ કરિ મદિરા પાના। ગર્જા બજ્રાઘાત સમાના ॥
કુમ્ભકરન દુર્મદ રન રઙ્ગા। ચલા દુર્ગ તજિ સેન ન સઙ્ગા ॥
દેખિ બિભીષનુ આગેં આયઉ। પરેઉ ચરન નિજ નામ સુનાયઉ ॥
અનુજ ઉઠાઇ હૃદયઁ તેહિ લાયો। રઘુપતિ ભક્ત જાનિ મન ભાયો ॥
તાત લાત રાવન મોહિ મારા। કહત પરમ હિત મન્ત્ર બિચારા ॥
તેહિં ગલાનિ રઘુપતિ પહિં આયઉઁ। દેખિ દીન પ્રભુ કે મન ભાયઉઁ ॥
સુનુ સુત ભયઉ કાલબસ રાવન। સો કિ માન અબ પરમ સિખાવન ॥
ધન્ય ધન્ય તૈં ધન્ય બિભીષન। ભયહુ તાત નિસિચર કુલ ભૂષન ॥
બન્ધુ બંસ તૈં કીન્હ ઉજાગર। ભજેહુ રામ સોભા સુખ સાગર ॥

દો. બચન કર્મ મન કપટ તજિ ભજેહુ રામ રનધીર।
જાહુ ન નિજ પર સૂઝ મોહિ ભયઉઁ કાલબસ બીર। ૬૪ ॥

બન્ધુ બચન સુનિ ચલા બિભીષન। આયઉ જહઁ ત્રૈલોક બિભૂષન ॥
નાથ ભૂધરાકાર સરીરા। કુમ્ભકરન આવત રનધીરા ॥
એતના કપિન્હ સુના જબ કાના। કિલકિલાઇ ધાએ બલવાના ॥
લિએ ઉઠાઇ બિટપ અરુ ભૂધર। કટકટાઇ ડારહિં તા ઊપર ॥
કોટિ કોટિ ગિરિ સિખર પ્રહારા। કરહિં ભાલુ કપિ એક એક બારા ॥
મુર્ યો ન મન તનુ ટર્ યો ન ટાર્ યો। જિમિ ગજ અર્ક ફલનિ કો માર્યો ॥
તબ મારુતસુત મુઠિકા હન્યો। પર્ યો ધરનિ બ્યાકુલ સિર ધુન્યો ॥
પુનિ ઉઠિ તેહિં મારેઉ હનુમન્તા। ઘુર્મિત ભૂતલ પરેઉ તુરન્તા ॥
પુનિ નલ નીલહિ અવનિ પછારેસિ। જહઁ તહઁ પટકિ પટકિ ભટ ડારેસિ ॥
ચલી બલીમુખ સેન પરાઈ। અતિ ભય ત્રસિત ન કોઉ સમુહાઈ ॥

દો. અઙ્ગદાદિ કપિ મુરુછિત કરિ સમેત સુગ્રીવ।
કાઁખ દાબિ કપિરાજ કહુઁ ચલા અમિત બલ સીંવ ॥ ૬૫ ॥

ઉમા કરત રઘુપતિ નરલીલા। ખેલત ગરુડ़ જિમિ અહિગન મીલા ॥
ભૃકુટિ ભઙ્ગ જો કાલહિ ખાઈ। તાહિ કિ સોહઇ ઐસિ લરાઈ ॥
જગ પાવનિ કીરતિ બિસ્તરિહહિં। ગાઇ ગાઇ ભવનિધિ નર તરિહહિં ॥
મુરુછા ગઇ મારુતસુત જાગા। સુગ્રીવહિ તબ ખોજન લાગા ॥
સુગ્રીવહુ કૈ મુરુછા બીતી। નિબુક ગયઉ તેહિ મૃતક પ્રતીતી ॥
કાટેસિ દસન નાસિકા કાના। ગરજિ અકાસ ચલઉ તેહિં જાના ॥
ગહેઉ ચરન ગહિ ભૂમિ પછારા। અતિ લાઘવઁ ઉઠિ પુનિ તેહિ મારા ॥
પુનિ આયસુ પ્રભુ પહિં બલવાના। જયતિ જયતિ જય કૃપાનિધાના ॥
નાક કાન કાટે જિયઁ જાની। ફિરા ક્રોધ કરિ ભઇ મન ગ્લાની ॥
સહજ ભીમ પુનિ બિનુ શ્રુતિ નાસા। દેખત કપિ દલ ઉપજી ત્રાસા ॥

દો. જય જય જય રઘુબંસ મનિ ધાએ કપિ દૈ હૂહ।
એકહિ બાર તાસુ પર છાડ़ેન્હિ ગિરિ તરુ જૂહ ॥ ૬૬ ॥

કુમ્ભકરન રન રઙ્ગ બિરુદ્ધા। સન્મુખ ચલા કાલ જનુ ક્રુદ્ધા ॥
કોટિ કોટિ કપિ ધરિ ધરિ ખાઈ। જનુ ટીડ़ી ગિરિ ગુહાઁ સમાઈ ॥
કોટિન્હ ગહિ સરીર સન મર્દા। કોટિન્હ મીજિ મિલવ મહિ ગર્દા ॥
મુખ નાસા શ્રવનન્હિ કીં બાટા। નિસરિ પરાહિં ભાલુ કપિ ઠાટા ॥
રન મદ મત્ત નિસાચર દર્પા। બિસ્વ ગ્રસિહિ જનુ એહિ બિધિ અર્પા ॥
મુરે સુભટ સબ ફિરહિં ન ફેરે। સૂઝ ન નયન સુનહિં નહિં ટેરે ॥
કુમ્ભકરન કપિ ફૌજ બિડારી। સુનિ ધાઈ રજનીચર ધારી ॥
દેખિ રામ બિકલ કટકાઈ। રિપુ અનીક નાના બિધિ આઈ ॥

દો. સુનુ સુગ્રીવ બિભીષન અનુજ સઁભારેહુ સૈન।
મૈં દેખઉઁ ખલ બલ દલહિ બોલે રાજિવનૈન ॥ ૬૭ ॥

કર સારઙ્ગ સાજિ કટિ ભાથા। અરિ દલ દલન ચલે રઘુનાથા ॥
પ્રથમ કીન્હ પ્રભુ ધનુષ ટઁકોરા। રિપુ દલ બધિર ભયઉ સુનિ સોરા ॥
સત્યસન્ધ છાઁડ़ે સર લચ્છા। કાલસર્પ જનુ ચલે સપચ્છા ॥
જહઁ તહઁ ચલે બિપુલ નારાચા। લગે કટન ભટ બિકટ પિસાચા ॥
કટહિં ચરન ઉર સિર ભુજદણ્ડા। બહુતક બીર હોહિં સત ખણ્ડા ॥
ઘુર્મિ ઘુર્મિ ઘાયલ મહિ પરહીં। ઉઠિ સમ્ભારિ સુભટ પુનિ લરહીં ॥
લાગત બાન જલદ જિમિ ગાજહીં। બહુતક દેખી કઠિન સર ભાજહિં ॥
રુણ્ડ પ્રચણ્ડ મુણ્ડ બિનુ ધાવહિં। ધરુ ધરુ મારૂ મારુ ધુનિ ગાવહિં ॥

દો. છન મહુઁ પ્રભુ કે સાયકન્હિ કાટે બિકટ પિસાચ।
પુનિ રઘુબીર નિષઙ્ગ મહુઁ પ્રબિસે સબ નારાચ ॥ ૬૮ ॥

કુમ્ભકરન મન દીખ બિચારી। હતિ ધન માઝ નિસાચર ધારી ॥
ભા અતિ ક્રુદ્ધ મહાબલ બીરા। કિયો મૃગનાયક નાદ ગઁભીરા ॥
કોપિ મહીધર લેઇ ઉપારી। ડારઇ જહઁ મર્કટ ભટ ભારી ॥
આવત દેખિ સૈલ પ્રભૂ ભારે। સરન્હિ કાટિ રજ સમ કરિ ડારે ॥ ।
પુનિ ધનુ તાનિ કોપિ રઘુનાયક। છાઁડ़ે અતિ કરાલ બહુ સાયક ॥
તનુ મહુઁ પ્રબિસિ નિસરિ સર જાહીં। જિમિ દામિનિ ઘન માઝ સમાહીં ॥
સોનિત સ્ત્રવત સોહ તન કારે। જનુ કજ્જલ ગિરિ ગેરુ પનારે ॥
બિકલ બિલોકિ ભાલુ કપિ ધાએ। બિહઁસા જબહિં નિકટ કપિ આએ ॥

દો. મહાનાદ કરિ ગર્જા કોટિ કોટિ ગહિ કીસ।
મહિ પટકઇ ગજરાજ ઇવ સપથ કરઇ દસસીસ ॥ ૬૯ ॥

ભાગે ભાલુ બલીમુખ જૂથા। બૃકુ બિલોકિ જિમિ મેષ બરૂથા ॥
ચલે ભાગિ કપિ ભાલુ ભવાની। બિકલ પુકારત આરત બાની ॥
યહ નિસિચર દુકાલ સમ અહઈ। કપિકુલ દેસ પરન અબ ચહઈ ॥
કૃપા બારિધર રામ ખરારી। પાહિ પાહિ પ્રનતારતિ હારી ॥
સકરુન બચન સુનત ભગવાના। ચલે સુધારિ સરાસન બાના ॥
રામ સેન નિજ પાછૈં ઘાલી। ચલે સકોપ મહા બલસાલી ॥
ખૈઞ્ચિ ધનુષ સર સત સન્ધાને। છૂટે તીર સરીર સમાને ॥
લાગત સર ધાવા રિસ ભરા। કુધર ડગમગત ડોલતિ ધરા ॥
લીન્હ એક તેહિં સૈલ ઉપાટી। રઘુકુલ તિલક ભુજા સોઇ કાટી ॥
ધાવા બામ બાહુ ગિરિ ધારી। પ્રભુ સોઉ ભુજા કાટિ મહિ પારી ॥
કાટેં ભુજા સોહ ખલ કૈસા। પચ્છહીન મન્દર ગિરિ જૈસા ॥
ઉગ્ર બિલોકનિ પ્રભુહિ બિલોકા। ગ્રસન ચહત માનહુઁ ત્રેલોકા ॥

દો. કરિ ચિક્કાર ઘોર અતિ ધાવા બદનુ પસારિ।
ગગન સિદ્ધ સુર ત્રાસિત હા હા હેતિ પુકારિ ॥ ૭૦ ॥

સભય દેવ કરુનાનિધિ જાન્યો। શ્રવન પ્રજન્ત સરાસનુ તાન્યો ॥
બિસિખ નિકર નિસિચર મુખ ભરેઊ। તદપિ મહાબલ ભૂમિ ન પરેઊ ॥
સરન્હિ ભરા મુખ સન્મુખ ધાવા। કાલ ત્રોન સજીવ જનુ આવા ॥
તબ પ્રભુ કોપિ તીબ્ર સર લીન્હા। ધર તે ભિન્ન તાસુ સિર કીન્હા ॥
સો સિર પરેઉ દસાનન આગેં। બિકલ ભયઉ જિમિ ફનિ મનિ ત્યાગેં ॥
ધરનિ ધસઇ ધર ધાવ પ્રચણ્ડા। તબ પ્રભુ કાટિ કીન્હ દુઇ ખણ્ડા ॥
પરે ભૂમિ જિમિ નભ તેં ભૂધર। હેઠ દાબિ કપિ ભાલુ નિસાચર ॥
તાસુ તેજ પ્રભુ બદન સમાના। સુર મુનિ સબહિં અચમ્ભવ માના ॥
સુર દુન્દુભીં બજાવહિં હરષહિં। અસ્તુતિ કરહિં સુમન બહુ બરષહિં ॥
કરિ બિનતી સુર સકલ સિધાએ। તેહી સમય દેવરિષિ આએ ॥
ગગનોપરિ હરિ ગુન ગન ગાએ। રુચિર બીરરસ પ્રભુ મન ભાએ ॥
બેગિ હતહુ ખલ કહિ મુનિ ગએ। રામ સમર મહિ સોભત ભએ ॥

છં. સઙ્ગ્રામ ભૂમિ બિરાજ રઘુપતિ અતુલ બલ કોસલ ધની।
શ્રમ બિન્દુ મુખ રાજીવ લોચન અરુન તન સોનિત કની ॥
ભુજ જુગલ ફેરત સર સરાસન ભાલુ કપિ ચહુ દિસિ બને।
કહ દાસ તુલસી કહિ ન સક છબિ સેષ જેહિ આનન ઘને ॥

દો. નિસિચર અધમ મલાકર તાહિ દીન્હ નિજ ધામ।
ગિરિજા તે નર મન્દમતિ જે ન ભજહિં શ્રીરામ ॥ ૭૧ ॥

દિન કેં અન્ત ફિરીં દોઉ અની। સમર ભઈ સુભટન્હ શ્રમ ઘની ॥
રામ કૃપાઁ કપિ દલ બલ બાઢ़ા। જિમિ તૃન પાઇ લાગ અતિ ડાઢ़ા ॥
છીજહિં નિસિચર દિનુ અરુ રાતી। નિજ મુખ કહેં સુકૃત જેહિ ભાઁતી ॥
બહુ બિલાપ દસકન્ધર કરઈ। બન્ધુ સીસ પુનિ પુનિ ઉર ધરઈ ॥
રોવહિં નારિ હૃદય હતિ પાની। તાસુ તેજ બલ બિપુલ બખાની ॥
મેઘનાદ તેહિ અવસર આયઉ। કહિ બહુ કથા પિતા સમુઝાયઉ ॥
દેખેહુ કાલિ મોરિ મનુસાઈ। અબહિં બહુત કા કરૌં બડ़ાઈ ॥
ઇષ્ટદેવ સૈં બલ રથ પાયઉઁ। સો બલ તાત ન તોહિ દેખાયઉઁ ॥
એહિ બિધિ જલ્પત ભયઉ બિહાના। ચહુઁ દુઆર લાગે કપિ નાના ॥
ઇત કપિ ભાલુ કાલ સમ બીરા। ઉત રજનીચર અતિ રનધીરા ॥
લરહિં સુભટ નિજ નિજ જય હેતૂ। બરનિ ન જાઇ સમર ખગકેતૂ ॥

દો. મેઘનાદ માયામય રથ ચઢ़િ ગયઉ અકાસ ॥
ગર્જેઉ અટ્ટહાસ કરિ ભઇ કપિ કટકહિ ત્રાસ ॥ ૭૨ ॥

સક્તિ સૂલ તરવારિ કૃપાના। અસ્ત્ર સસ્ત્ર કુલિસાયુધ નાના ॥
ડારહ પરસુ પરિઘ પાષાના। લાગેઉ બૃષ્ટિ કરૈ બહુ બાના ॥
દસ દિસિ રહે બાન નભ છાઈ। માનહુઁ મઘા મેઘ ઝરિ લાઈ ॥
ધરુ ધરુ મારુ સુનિઅ ધુનિ કાના। જો મારઇ તેહિ કોઉ ન જાના ॥
ગહિ ગિરિ તરુ અકાસ કપિ ધાવહિં। દેખહિ તેહિ ન દુખિત ફિરિ આવહિં ॥
અવઘટ ઘાટ બાટ ગિરિ કન્દર। માયા બલ કીન્હેસિ સર પઞ્જર ॥
જાહિં કહાઁ બ્યાકુલ ભએ બન્દર। સુરપતિ બન્દિ પરે જનુ મન્દર ॥
મારુતસુત અઙ્ગદ નલ નીલા। કીન્હેસિ બિકલ સકલ બલસીલા ॥
પુનિ લછિમન સુગ્રીવ બિભીષન। સરન્હિ મારિ કીન્હેસિ જર્જર તન ॥
પુનિ રઘુપતિ સૈં જૂઝે લાગા। સર છાઁડ़ઇ હોઇ લાગહિં નાગા ॥
બ્યાલ પાસ બસ ભએ ખરારી। સ્વબસ અનન્ત એક અબિકારી ॥
નટ ઇવ કપટ ચરિત કર નાના। સદા સ્વતન્ત્ર એક ભગવાના ॥
રન સોભા લગિ પ્રભુહિં બઁધાયો। નાગપાસ દેવન્હ ભય પાયો ॥

દો. ગિરિજા જાસુ નામ જપિ મુનિ કાટહિં ભવ પાસ।
સો કિ બન્ધ તર આવઇ બ્યાપક બિસ્વ નિવાસ ॥ ૭૩ ॥

ચરિત રામ કે સગુન ભવાની। તર્કિ ન જાહિં બુદ્ધિ બલ બાની ॥
અસ બિચારિ જે તગ્ય બિરાગી। રામહિ ભજહિં તર્ક સબ ત્યાગી ॥
બ્યાકુલ કટકુ કીન્હ ઘનનાદા। પુનિ ભા પ્રગટ કહઇ દુર્બાદા ॥
જામવન્ત કહ ખલ રહુ ઠાઢ़ા। સુનિ કરિ તાહિ ક્રોધ અતિ બાઢ़ા ॥
બૂઢ़ જાનિ સઠ છાઁડ़ેઉઁ તોહી। લાગેસિ અધમ પચારૈ મોહી ॥
અસ કહિ તરલ ત્રિસૂલ ચલાયો। જામવન્ત કર ગહિ સોઇ ધાયો ॥
મારિસિ મેઘનાદ કૈ છાતી। પરા ભૂમિ ઘુર્મિત સુરઘાતી ॥
પુનિ રિસાન ગહિ ચરન ફિરાયૌ। મહિ પછારિ નિજ બલ દેખરાયો ॥
બર પ્રસાદ સો મરઇ ન મારા। તબ ગહિ પદ લઙ્કા પર ડારા ॥
ઇહાઁ દેવરિષિ ગરુડ़ પઠાયો। રામ સમીપ સપદિ સો આયો ॥

દો. ખગપતિ સબ ધરિ ખાએ માયા નાગ બરૂથ।
માયા બિગત ભએ સબ હરષે બાનર જૂથ। ૭૪(ક) ॥

ગહિ ગિરિ પાદપ ઉપલ નખ ધાએ કીસ રિસાઇ।
ચલે તમીચર બિકલતર ગઢ़ પર ચઢ़ે પરાઇ ॥ ૭૪(ખ) ॥

મેઘનાદ કે મુરછા જાગી। પિતહિ બિલોકિ લાજ અતિ લાગી ॥
તુરત ગયઉ ગિરિબર કન્દરા। કરૌં અજય મખ અસ મન ધરા ॥
ઇહાઁ બિભીષન મન્ત્ર બિચારા। સુનહુ નાથ બલ અતુલ ઉદારા ॥
મેઘનાદ મખ કરઇ અપાવન। ખલ માયાવી દેવ સતાવન ॥
જૌં પ્રભુ સિદ્ધ હોઇ સો પાઇહિ। નાથ બેગિ પુનિ જીતિ ન જાઇહિ ॥
સુનિ રઘુપતિ અતિસય સુખ માના। બોલે અઙ્ગદાદિ કપિ નાના ॥
લછિમન સઙ્ગ જાહુ સબ ભાઈ। કરહુ બિધંસ જગ્ય કર જાઈ ॥
તુમ્હ લછિમન મારેહુ રન ઓહી। દેખિ સભય સુર દુખ અતિ મોહી ॥
મારેહુ તેહિ બલ બુદ્ધિ ઉપાઈ। જેહિં છીજૈ નિસિચર સુનુ ભાઈ ॥
જામવન્ત સુગ્રીવ બિભીષન। સેન સમેત રહેહુ તીનિઉ જન ॥
જબ રઘુબીર દીન્હિ અનુસાસન। કટિ નિષઙ્ગ કસિ સાજિ સરાસન ॥
પ્રભુ પ્રતાપ ઉર ધરિ રનધીરા। બોલે ઘન ઇવ ગિરા ગઁભીરા ॥
જૌં તેહિ આજુ બધેં બિનુ આવૌં। તૌ રઘુપતિ સેવક ન કહાવૌં ॥
જૌં સત સઙ્કર કરહિં સહાઈ। તદપિ હતઉઁ રઘુબીર દોહાઈ ॥

દો. રઘુપતિ ચરન નાઇ સિરુ ચલેઉ તુરન્ત અનન્ત।
અઙ્ગદ નીલ મયન્દ નલ સઙ્ગ સુભટ હનુમન્ત ॥ ૭૫ ॥

જાઇ કપિન્હ સો દેખા બૈસા। આહુતિ દેત રુધિર અરુ ભૈંસા ॥
કીન્હ કપિન્હ સબ જગ્ય બિધંસા। જબ ન ઉઠઇ તબ કરહિં પ્રસંસા ॥
તદપિ ન ઉઠઇ ધરેન્હિ કચ જાઈ। લાતન્હિ હતિ હતિ ચલે પરાઈ ॥
લૈ ત્રિસુલ ધાવા કપિ ભાગે। આએ જહઁ રામાનુજ આગે ॥
આવા પરમ ક્રોધ કર મારા। ગર્જ ઘોર રવ બારહિં બારા ॥
કોપિ મરુતસુત અઙ્ગદ ધાએ। હતિ ત્રિસૂલ ઉર ધરનિ ગિરાએ ॥
પ્રભુ કહઁ છાઁડ़ેસિ સૂલ પ્રચણ્ડા। સર હતિ કૃત અનન્ત જુગ ખણ્ડા ॥
ઉઠિ બહોરિ મારુતિ જુબરાજા। હતહિં કોપિ તેહિ ઘાઉ ન બાજા ॥
ફિરે બીર રિપુ મરઇ ન મારા। તબ ધાવા કરિ ઘોર ચિકારા ॥
આવત દેખિ ક્રુદ્ધ જનુ કાલા। લછિમન છાડ़ે બિસિખ કરાલા ॥
દેખેસિ આવત પબિ સમ બાના। તુરત ભયઉ ખલ અન્તરધાના ॥
બિબિધ બેષ ધરિ કરઇ લરાઈ। કબહુઁક પ્રગટ કબહુઁ દુરિ જાઈ ॥
દેખિ અજય રિપુ ડરપે કીસા। પરમ ક્રુદ્ધ તબ ભયઉ અહીસા ॥
લછિમન મન અસ મન્ત્ર દૃઢ़ાવા। એહિ પાપિહિ મૈં બહુત ખેલાવા ॥
સુમિરિ કોસલાધીસ પ્રતાપા। સર સન્ધાન કીન્હ કરિ દાપા ॥
છાડ़ા બાન માઝ ઉર લાગા। મરતી બાર કપટુ સબ ત્યાગા ॥

દો. રામાનુજ કહઁ રામુ કહઁ અસ કહિ છાઁડ़ેસિ પ્રાન।
ધન્ય ધન્ય તવ જનની કહ અઙ્ગદ હનુમાન ॥ ૭૬ ॥

બિનુ પ્રયાસ હનુમાન ઉઠાયો। લઙ્કા દ્વાર રાખિ પુનિ આયો ॥
તાસુ મરન સુનિ સુર ગન્ધર્બા। ચઢ़િ બિમાન આએ નભ સર્બા ॥
બરષિ સુમન દુન્દુભીં બજાવહિં। શ્રીરઘુનાથ બિમલ જસુ ગાવહિં ॥
જય અનન્ત જય જગદાધારા। તુમ્હ પ્રભુ સબ દેવન્હિ નિસ્તારા ॥
અસ્તુતિ કરિ સુર સિદ્ધ સિધાએ। લછિમન કૃપાસિન્ધુ પહિં આએ ॥
સુત બધ સુના દસાનન જબહીં। મુરુછિત ભયઉ પરેઉ મહિ તબહીં ॥
મન્દોદરી રુદન કર ભારી। ઉર તાડ़ન બહુ ભાઁતિ પુકારી ॥
નગર લોગ સબ બ્યાકુલ સોચા। સકલ કહહિં દસકન્ધર પોચા ॥

દો. તબ દસકણ્ઠ બિબિધ બિધિ સમુઝાઈં સબ નારિ।
નસ્વર રૂપ જગત સબ દેખહુ હૃદયઁ બિચારિ ॥ ૭૭ ॥

તિન્હહિ ગ્યાન ઉપદેસા રાવન। આપુન મન્દ કથા સુભ પાવન ॥
પર ઉપદેસ કુસલ બહુતેરે। જે આચરહિં તે નર ન ઘનેરે ॥
નિસા સિરાનિ ભયઉ ભિનુસારા। લગે ભાલુ કપિ ચારિહુઁ દ્વારા ॥
સુભટ બોલાઇ દસાનન બોલા। રન સન્મુખ જા કર મન ડોલા ॥
સો અબહીં બરુ જાઉ પરાઈ। સઞ્જુગ બિમુખ ભએઁ ન ભલાઈ ॥
નિજ ભુજ બલ મૈં બયરુ બઢ़ાવા। દેહઉઁ ઉતરુ જો રિપુ ચઢ़િ આવા ॥
અસ કહિ મરુત બેગ રથ સાજા। બાજે સકલ જુઝાઊ બાજા ॥
ચલે બીર સબ અતુલિત બલી। જનુ કજ્જલ કૈ આઁધી ચલી ॥
અસગુન અમિત હોહિં તેહિ કાલા। ગનઇ ન ભુજબલ ગર્બ બિસાલા ॥

છં. અતિ ગર્બ ગનઇ ન સગુન અસગુન સ્ત્રવહિં આયુધ હાથ તે।
ભટ ગિરત રથ તે બાજિ ગજ ચિક્કરત ભાજહિં સાથ તે ॥
ગોમાય ગીધ કરાલ ખર રવ સ્વાન બોલહિં અતિ ઘને।
જનુ કાલદૂત ઉલૂક બોલહિં બચન પરમ ભયાવને ॥

દો. તાહિ કિ સમ્પતિ સગુન સુભ સપનેહુઁ મન બિશ્રામ।
ભૂત દ્રોહ રત મોહબસ રામ બિમુખ રતિ કામ ॥ ૭૮ ॥

ચલેઉ નિસાચર કટકુ અપારા। ચતુરઙ્ગિની અની બહુ ધારા ॥
બિબિધ ભાઁતિ બાહન રથ જાના। બિપુલ બરન પતાક ધ્વજ નાના ॥
ચલે મત્ત ગજ જૂથ ઘનેરે। પ્રાબિટ જલદ મરુત જનુ પ્રેરે ॥
બરન બરદ બિરદૈત નિકાયા। સમર સૂર જાનહિં બહુ માયા ॥
અતિ બિચિત્ર બાહિની બિરાજી। બીર બસન્ત સેન જનુ સાજી ॥
ચલત કટક દિગસિધુંર ડગહીં। છુભિત પયોધિ કુધર ડગમગહીં ॥
ઉઠી રેનુ રબિ ગયઉ છપાઈ। મરુત થકિત બસુધા અકુલાઈ ॥
પનવ નિસાન ઘોર રવ બાજહિં। પ્રલય સમય કે ઘન જનુ ગાજહિં ॥
ભેરિ નફીરિ બાજ સહનાઈ। મારૂ રાગ સુભટ સુખદાઈ ॥
કેહરિ નાદ બીર સબ કરહીં। નિજ નિજ બલ પૌરુષ ઉચ્ચરહીં ॥
કહઇ દસાનન સુનહુ સુભટ્ટા। મર્દહુ ભાલુ કપિન્હ કે ઠટ્ટા ॥
હૌં મારિહઉઁ ભૂપ દ્વૌ ભાઈ। અસ કહિ સન્મુખ ફૌજ રેઙ્ગાઈ ॥
યહ સુધિ સકલ કપિન્હ જબ પાઈ। ધાએ કરિ રઘુબીર દોહાઈ ॥

છં. ધાએ બિસાલ કરાલ મર્કટ ભાલુ કાલ સમાન તે।
માનહુઁ સપચ્છ ઉડ़ાહિં ભૂધર બૃન્દ નાના બાન તે ॥
નખ દસન સૈલ મહાદ્રુમાયુધ સબલ સઙ્ક ન માનહીં।
જય રામ રાવન મત્ત ગજ મૃગરાજ સુજસુ બખાનહીં ॥

દો. દુહુ દિસિ જય જયકાર કરિ નિજ નિજ જોરી જાનિ।
ભિરે બીર ઇત રામહિ ઉત રાવનહિ બખાનિ ॥ ૭૯ ॥

રાવનુ રથી બિરથ રઘુબીરા। દેખિ બિભીષન ભયઉ અધીરા ॥
અધિક પ્રીતિ મન ભા સન્દેહા। બન્દિ ચરન કહ સહિત સનેહા ॥
નાથ ન રથ નહિં તન પદ ત્રાના। કેહિ બિધિ જિતબ બીર બલવાના ॥
સુનહુ સખા કહ કૃપાનિધાના। જેહિં જય હોઇ સો સ્યન્દન આના ॥
સૌરજ ધીરજ તેહિ રથ ચાકા। સત્ય સીલ દૃઢ़ ધ્વજા પતાકા ॥
બલ બિબેક દમ પરહિત ઘોરે। છમા કૃપા સમતા રજુ જોરે ॥
ઈસ ભજનુ સારથી સુજાના। બિરતિ ચર્મ સન્તોષ કૃપાના ॥
દાન પરસુ બુધિ સક્તિ પ્રચંડ़ા। બર બિગ્યાન કઠિન કોદણ્ડા ॥
અમલ અચલ મન ત્રોન સમાના। સમ જમ નિયમ સિલીમુખ નાના ॥
કવચ અભેદ બિપ્ર ગુર પૂજા। એહિ સમ બિજય ઉપાય ન દૂજા ॥
સખા ધર્મમય અસ રથ જાકેં। જીતન કહઁ ન કતહુઁ રિપુ તાકેં ॥

દો. મહા અજય સંસાર રિપુ જીતિ સકઇ સો બીર।
જાકેં અસ રથ હોઇ દૃઢ़ સુનહુ સખા મતિધીર ॥ ૮૦(ક) ॥

સુનિ પ્રભુ બચન બિભીષન હરષિ ગહે પદ કઞ્જ।
એહિ મિસ મોહિ ઉપદેસેહુ રામ કૃપા સુખ પુઞ્જ ॥ ૮૦(ખ) ॥

ઉત પચાર દસકન્ધર ઇત અઙ્ગદ હનુમાન।
લરત નિસાચર ભાલુ કપિ કરિ નિજ નિજ પ્રભુ આન ॥ ૮૦(ગ) ॥

સુર બ્રહ્માદિ સિદ્ધ મુનિ નાના। દેખત રન નભ ચઢ़ે બિમાના ॥
હમહૂ ઉમા રહે તેહિ સઙ્ગા। દેખત રામ ચરિત રન રઙ્ગા ॥
સુભટ સમર રસ દુહુ દિસિ માતે। કપિ જયસીલ રામ બલ તાતે ॥
એક એક સન ભિરહિં પચારહિં। એકન્હ એક મર્દિ મહિ પારહિં ॥
મારહિં કાટહિં ધરહિં પછારહિં। સીસ તોરિ સીસન્હ સન મારહિં ॥
ઉદર બિદારહિં ભુજા ઉપારહિં। ગહિ પદ અવનિ પટકિ ભટ ડારહિં ॥
નિસિચર ભટ મહિ ગાડ़હિ ભાલૂ। ઊપર ઢારિ દેહિં બહુ બાલૂ ॥
બીર બલિમુખ જુદ્ધ બિરુદ્ધે। દેખિઅત બિપુલ કાલ જનુ ક્રુદ્ધે ॥

છં. ક્રુદ્ધે કૃતાન્ત સમાન કપિ તન સ્ત્રવત સોનિત રાજહીં।
મર્દહિં નિસાચર કટક ભટ બલવન્ત ઘન જિમિ ગાજહીં ॥
મારહિં ચપેટન્હિ ડાટિ દાતન્હ કાટિ લાતન્હ મીજહીં।
ચિક્કરહિં મર્કટ ભાલુ છલ બલ કરહિં જેહિં ખલ છીજહીં ॥
ધરિ ગાલ ફારહિં ઉર બિદારહિં ગલ અઁતાવરિ મેલહીં।
પ્રહલાદપતિ જનુ બિબિધ તનુ ધરિ સમર અઙ્ગન ખેલહીં ॥
ધરુ મારુ કાટુ પછારુ ઘોર ગિરા ગગન મહિ ભરિ રહી।
જય રામ જો તૃન તે કુલિસ કર કુલિસ તે કર તૃન સહી ॥

દો. નિજ દલ બિચલત દેખેસિ બીસ ભુજાઁ દસ ચાપ।
રથ ચઢ़િ ચલેઉ દસાનન ફિરહુ ફિરહુ કરિ દાપ ॥ ૮૧ ॥

ધાયઉ પરમ ક્રુદ્ધ દસકન્ધર। સન્મુખ ચલે હૂહ દૈ બન્દર ॥
ગહિ કર પાદપ ઉપલ પહારા। ડારેન્હિ તા પર એકહિં બારા ॥
લાગહિં સૈલ બજ્ર તન તાસૂ। ખણ્ડ ખણ્ડ હોઇ ફૂટહિં આસૂ ॥
ચલા ન અચલ રહા રથ રોપી। રન દુર્મદ રાવન અતિ કોપી ॥
ઇત ઉત ઝપટિ દપટિ કપિ જોધા। મર્દૈ લાગ ભયઉ અતિ ક્રોધા ॥
ચલે પરાઇ ભાલુ કપિ નાના। ત્રાહિ ત્રાહિ અઙ્ગદ હનુમાના ॥
પાહિ પાહિ રઘુબીર ગોસાઈ। યહ ખલ ખાઇ કાલ કી નાઈ ॥
તેહિ દેખે કપિ સકલ પરાને। દસહુઁ ચાપ સાયક સન્ધાને ॥

છં. સન્ધાનિ ધનુ સર નિકર છાડ़ેસિ ઉરગ જિમિ ઉડ़િ લાગહીં।
રહે પૂરિ સર ધરની ગગન દિસિ બિદસિ કહઁ કપિ ભાગહીં ॥
ભયો અતિ કોલાહલ બિકલ કપિ દલ ભાલુ બોલહિં આતુરે।
રઘુબીર કરુના સિન્ધુ આરત બન્ધુ જન રચ્છક હરે ॥

દો. નિજ દલ બિકલ દેખિ કટિ કસિ નિષઙ્ગ ધનુ હાથ।
લછિમન ચલે ક્રુદ્ધ હોઇ નાઇ રામ પદ માથ ॥ ૮૨ ॥

રે ખલ કા મારસિ કપિ ભાલૂ। મોહિ બિલોકુ તોર મૈં કાલૂ ॥
ખોજત રહેઉઁ તોહિ સુતઘાતી। આજુ નિપાતિ જુડ़ાવઉઁ છાતી ॥
અસ કહિ છાડ़ેસિ બાન પ્રચણ્ડા। લછિમન કિએ સકલ સત ખણ્ડા ॥
કોટિન્હ આયુધ રાવન ડારે। તિલ પ્રવાન કરિ કાટિ નિવારે ॥
પુનિ નિજ બાનન્હ કીન્હ પ્રહારા। સ્યન્દનુ ભઞ્જિ સારથી મારા ॥
સત સત સર મારે દસ ભાલા। ગિરિ સૃઙ્ગન્હ જનુ પ્રબિસહિં બ્યાલા ॥
પુનિ સત સર મારા ઉર માહીં। પરેઉ ધરનિ તલ સુધિ કછુ નાહીં ॥
ઉઠા પ્રબલ પુનિ મુરુછા જાગી। છાડ़િસિ બ્રહ્મ દીન્હિ જો સાઁગી ॥

છં. સો બ્રહ્મ દત્ત પ્રચણ્ડ સક્તિ અનન્ત ઉર લાગી સહી।
પર્યો બીર બિકલ ઉઠાવ દસમુખ અતુલ બલ મહિમા રહી ॥
બ્રહ્માણ્ડ ભવન બિરાજ જાકેં એક સિર જિમિ રજ કની।
તેહિ ચહ ઉઠાવન મૂઢ़ રાવન જાન નહિં ત્રિભુઅન ધની ॥

દો. દેખિ પવનસુત ધાયઉ બોલત બચન કઠોર।
આવત કપિહિ હન્યો તેહિં મુષ્ટિ પ્રહાર પ્રઘોર ॥ ૮૩ ॥

જાનુ ટેકિ કપિ ભૂમિ ન ગિરા। ઉઠા સઁભારિ બહુત રિસ ભરા ॥
મુઠિકા એક તાહિ કપિ મારા। પરેઉ સૈલ જનુ બજ્ર પ્રહારા ॥
મુરુછા ગૈ બહોરિ સો જાગા। કપિ બલ બિપુલ સરાહન લાગા ॥
ધિગ ધિગ મમ પૌરુષ ધિગ મોહી। જૌં તૈં જિઅત રહેસિ સુરદ્રોહી ॥
અસ કહિ લછિમન કહુઁ કપિ લ્યાયો। દેખિ દસાનન બિસમય પાયો ॥
કહ રઘુબીર સમુઝુ જિયઁ ભ્રાતા। તુમ્હ કૃતાન્ત ભચ્છક સુર ત્રાતા ॥
સુનત બચન ઉઠિ બૈઠ કૃપાલા। ગઈ ગગન સો સકતિ કરાલા ॥
પુનિ કોદણ્ડ બાન ગહિ ધાએ। રિપુ સન્મુખ અતિ આતુર આએ ॥

છં. આતુર બહોરિ બિભઞ્જિ સ્યન્દન સૂત હતિ બ્યાકુલ કિયો।
ગિર્ યો ધરનિ દસકન્ધર બિકલતર બાન સત બેધ્યો હિયો ॥
સારથી દૂસર ઘાલિ રથ તેહિ તુરત લઙ્કા લૈ ગયો।
રઘુબીર બન્ધુ પ્રતાપ પુઞ્જ બહોરિ પ્રભુ ચરનન્હિ નયો ॥

દો. ઉહાઁ દસાનન જાગિ કરિ કરૈ લાગ કછુ જગ્ય।
રામ બિરોધ બિજય ચહ સઠ હઠ બસ અતિ અગ્ય ॥ ૮૪ ॥

ઇહાઁ બિભીષન સબ સુધિ પાઈ। સપદિ જાઇ રઘુપતિહિ સુનાઈ ॥
નાથ કરઇ રાવન એક જાગા। સિદ્ધ ભએઁ નહિં મરિહિ અભાગા ॥
પઠવહુ નાથ બેગિ ભટ બન્દર। કરહિં બિધંસ આવ દસકન્ધર ॥
પ્રાત હોત પ્રભુ સુભટ પઠાએ। હનુમદાદિ અઙ્ગદ સબ ધાએ ॥
કૌતુક કૂદિ ચઢ़ે કપિ લઙ્કા। પૈઠે રાવન ભવન અસઙ્કા ॥
જગ્ય કરત જબહીં સો દેખા। સકલ કપિન્હ ભા ક્રોધ બિસેષા ॥
રન તે નિલજ ભાજિ ગૃહ આવા। ઇહાઁ આઇ બક ધ્યાન લગાવા ॥
અસ કહિ અઙ્ગદ મારા લાતા। ચિતવ ન સઠ સ્વારથ મન રાતા ॥

છં. નહિં ચિતવ જબ કરિ કોપ કપિ ગહિ દસન લાતન્હ મારહીં।
ધરિ કેસ નારિ નિકારિ બાહેર તેઽતિદીન પુકારહીં ॥
તબ ઉઠેઉ ક્રુદ્ધ કૃતાન્ત સમ ગહિ ચરન બાનર ડારઈ।
એહિ બીચ કપિન્હ બિધંસ કૃત મખ દેખિ મન મહુઁ હારઈ ॥

દો. જગ્ય બિધંસિ કુસલ કપિ આએ રઘુપતિ પાસ।
ચલેઉ નિસાચર ક્રુર્દ્ધ હોઇ ત્યાગિ જિવન કૈ આસ ॥ ૮૫ ॥

ચલત હોહિં અતિ અસુભ ભયઙ્કર। બૈઠહિં ગીધ ઉડ़ાઇ સિરન્હ પર ॥
ભયઉ કાલબસ કાહુ ન માના। કહેસિ બજાવહુ જુદ્ધ નિસાના ॥
ચલી તમીચર અની અપારા। બહુ ગજ રથ પદાતિ અસવારા ॥
પ્રભુ સન્મુખ ધાએ ખલ કૈંસેં। સલભ સમૂહ અનલ કહઁ જૈંસેં ॥
ઇહાઁ દેવતન્હ અસ્તુતિ કીન્હી। દારુન બિપતિ હમહિ એહિં દીન્હી ॥
અબ જનિ રામ ખેલાવહુ એહી। અતિસય દુખિત હોતિ બૈદેહી ॥
દેવ બચન સુનિ પ્રભુ મુસકાના। ઉઠિ રઘુબીર સુધારે બાના।
જટા જૂટ દૃઢ़ બાઁધૈ માથે। સોહહિં સુમન બીચ બિચ ગાથે ॥
અરુન નયન બારિદ તનુ સ્યામા। અખિલ લોક લોચનાભિરામા ॥
કટિતટ પરિકર કસ્યો નિષઙ્ગા। કર કોદણ્ડ કઠિન સારઙ્ગા ॥

છં. સારઙ્ગ કર સુન્દર નિષઙ્ગ સિલીમુખાકર કટિ કસ્યો।
ભુજદણ્ડ પીન મનોહરાયત ઉર ધરાસુર પદ લસ્યો ॥
કહ દાસ તુલસી જબહિં પ્રભુ સર ચાપ કર ફેરન લગે।
બ્રહ્માણ્ડ દિગ્ગજ કમઠ અહિ મહિ સિન્ધુ ભૂધર ડગમગે ॥

દો. સોભા દેખિ હરષિ સુર બરષહિં સુમન અપાર।
જય જય જય કરુનાનિધિ છબિ બલ ગુન આગાર ॥ ૮૬ ॥

એહીં બીચ નિસાચર અની। કસમસાત આઈ અતિ ઘની।
દેખિ ચલે સન્મુખ કપિ ભટ્ટા। પ્રલયકાલ કે જનુ ઘન ઘટ્ટા ॥
બહુ કૃપાન તરવારિ ચમઙ્કહિં। જનુ દહઁ દિસિ દામિનીં દમઙ્કહિં ॥
ગજ રથ તુરગ ચિકાર કઠોરા। ગર્જહિં મનહુઁ બલાહક ઘોરા ॥
કપિ લઙ્ગૂર બિપુલ નભ છાએ। મનહુઁ ઇન્દ્રધનુ ઉએ સુહાએ ॥
ઉઠઇ ધૂરિ માનહુઁ જલધારા। બાન બુન્દ ભૈ બૃષ્ટિ અપારા ॥
દુહુઁ દિસિ પર્બત કરહિં પ્રહારા। બજ્રપાત જનુ બારહિં બારા ॥
રઘુપતિ કોપિ બાન ઝરિ લાઈ। ઘાયલ ભૈ નિસિચર સમુદાઈ ॥
લાગત બાન બીર ચિક્કરહીં। ઘુર્મિ ઘુર્મિ જહઁ તહઁ મહિ પરહીં ॥
સ્ત્રવહિં સૈલ જનુ નિર્ઝર ભારી। સોનિત સરિ કાદર ભયકારી ॥

છં. કાદર ભયઙ્કર રુધિર સરિતા ચલી પરમ અપાવની।
દોઉ કૂલ દલ રથ રેત ચક્ર અબર્ત બહતિ ભયાવની ॥
જલ જન્તુગજ પદચર તુરગ ખર બિબિધ બાહન કો ગને।
સર સક્તિ તોમર સર્પ ચાપ તરઙ્ગ ચર્મ કમઠ ઘને ॥

દો. બીર પરહિં જનુ તીર તરુ મજ્જા બહુ બહ ફેન।
કાદર દેખિ ડરહિં તહઁ સુભટન્હ કે મન ચેન ॥ ૮૭ ॥

મજ્જહિ ભૂત પિસાચ બેતાલા। પ્રમથ મહા ઝોટિઙ્ગ કરાલા ॥
કાક કઙ્ક લૈ ભુજા ઉડ़ાહીં। એક તે છીનિ એક લૈ ખાહીં ॥
એક કહહિં ઐસિઉ સૌઙ્ઘાઈ। સઠહુ તુમ્હાર દરિદ્ર ન જાઈ ॥
કહઁરત ભટ ઘાયલ તટ ગિરે। જહઁ તહઁ મનહુઁ અર્ધજલ પરે ॥
ખૈઞ્ચહિં ગીધ આઁત તટ ભએ। જનુ બંસી ખેલત ચિત દએ ॥
બહુ ભટ બહહિં ચઢ़ે ખગ જાહીં। જનુ નાવરિ ખેલહિં સરિ માહીં ॥
જોગિનિ ભરિ ભરિ ખપ્પર સઞ્ચહિં। ભૂત પિસાચ બધૂ નભ નઞ્ચહિં ॥
ભટ કપાલ કરતાલ બજાવહિં। ચામુણ્ડા નાના બિધિ ગાવહિં ॥
જમ્બુક નિકર કટક્કટ કટ્ટહિં। ખાહિં હુઆહિં અઘાહિં દપટ્ટહિં ॥
કોટિન્હ રુણ્ડ મુણ્ડ બિનુ ડોલ્લહિં। સીસ પરે મહિ જય જય બોલ્લહિં ॥

છં. બોલ્લહિં જો જય જય મુણ્ડ રુણ્ડ પ્રચણ્ડ સિર બિનુ ધાવહીં।
ખપ્પરિન્હ ખગ્ગ અલુજ્ઝિ જુજ્ઝહિં સુભટ ભટન્હ ઢહાવહીં ॥
બાનર નિસાચર નિકર મર્દહિં રામ બલ દર્પિત ભએ।
સઙ્ગ્રામ અઙ્ગન સુભટ સોવહિં રામ સર નિકરન્હિ હએ ॥

દો. રાવન હૃદયઁ બિચારા ભા નિસિચર સઙ્ઘાર।
મૈં અકેલ કપિ ભાલુ બહુ માયા કરૌં અપાર ॥ ૮૮ ॥

દેવન્હ પ્રભુહિ પયાદેં દેખા। ઉપજા ઉર અતિ છોભ બિસેષા ॥
સુરપતિ નિજ રથ તુરત પઠાવા। હરષ સહિત માતલિ લૈ આવા ॥
તેજ પુઞ્જ રથ દિબ્ય અનૂપા। હરષિ ચઢ़ે કોસલપુર ભૂપા ॥
ચઞ્ચલ તુરગ મનોહર ચારી। અજર અમર મન સમ ગતિકારી ॥
રથારૂઢ़ રઘુનાથહિ દેખી। ધાએ કપિ બલુ પાઇ બિસેષી ॥
સહી ન જાઇ કપિન્હ કૈ મારી। તબ રાવન માયા બિસ્તારી ॥
સો માયા રઘુબીરહિ બાઁચી। લછિમન કપિન્હ સો માની સાઁચી ॥
દેખી કપિન્હ નિસાચર અની। અનુજ સહિત બહુ કોસલધની ॥

છં. બહુ રામ લછિમન દેખિ મર્કટ ભાલુ મન અતિ અપડરે।
જનુ ચિત્ર લિખિત સમેત લછિમન જહઁ સો તહઁ ચિતવહિં ખરે ॥
નિજ સેન ચકિત બિલોકિ હઁસિ સર ચાપ સજિ કોસલ ધની।
માયા હરી હરિ નિમિષ મહુઁ હરષી સકલ મર્કટ અની ॥

દો. બહુરિ રામ સબ તન ચિતઇ બોલે બચન ગઁભીર।
દ્વન્દજુદ્ધ દેખહુ સકલ શ્રમિત ભએ અતિ બીર ॥ ૮૯ ॥

અસ કહિ રથ રઘુનાથ ચલાવા। બિપ્ર ચરન પઙ્કજ સિરુ નાવા ॥
તબ લઙ્કેસ ક્રોધ ઉર છાવા। ગર્જત તર્જત સન્મુખ ધાવા ॥
જીતેહુ જે ભટ સઞ્જુગ માહીં। સુનુ તાપસ મૈં તિન્હ સમ નાહીં ॥
રાવન નામ જગત જસ જાના। લોકપ જાકેં બન્દીખાના ॥
ખર દૂષન બિરાધ તુમ્હ મારા। બધેહુ બ્યાધ ઇવ બાલિ બિચારા ॥
નિસિચર નિકર સુભટ સઙ્ઘારેહુ। કુમ્ભકરન ઘનનાદહિ મારેહુ ॥
આજુ બયરુ સબુ લેઉઁ નિબાહી। જૌં રન ભૂપ ભાજિ નહિં જાહીં ॥
આજુ કરઉઁ ખલુ કાલ હવાલે। પરેહુ કઠિન રાવન કે પાલે ॥
સુનિ દુર્બચન કાલબસ જાના। બિહઁસિ બચન કહ કૃપાનિધાના ॥
સત્ય સત્ય સબ તવ પ્રભુતાઈ। જલ્પસિ જનિ દેખાઉ મનુસાઈ ॥

છં. જનિ જલ્પના કરિ સુજસુ નાસહિ નીતિ સુનહિ કરહિ છમા।
સંસાર મહઁ પૂરુષ ત્રિબિધ પાટલ રસાલ પનસ સમા ॥
એક સુમનપ્રદ એક સુમન ફલ એક ફલઇ કેવલ લાગહીં।
એક કહહિં કહહિં કરહિં અપર એક કરહિં કહત ન બાગહીં ॥

દો. રામ બચન સુનિ બિહઁસા મોહિ સિખાવત ગ્યાન।
બયરુ કરત નહિં તબ ડરે અબ લાગે પ્રિય પ્રાન ॥ ૯૦ ॥

કહિ દુર્બચન ક્રુદ્ધ દસકન્ધર। કુલિસ સમાન લાગ છાઁડ़ૈ સર ॥
નાનાકાર સિલીમુખ ધાએ। દિસિ અરુ બિદિસ ગગન મહિ છાએ ॥
પાવક સર છાઁડ़ેઉ રઘુબીરા। છન મહુઁ જરે નિસાચર તીરા ॥
છાડ़િસિ તીબ્ર સક્તિ ખિસિઆઈ। બાન સઙ્ગ પ્રભુ ફેરિ ચલાઈ ॥
કોટિક ચક્ર ત્રિસૂલ પબારૈ। બિનુ પ્રયાસ પ્રભુ કાટિ નિવારૈ ॥
નિફલ હોહિં રાવન સર કૈસેં। ખલ કે સકલ મનોરથ જૈસેં ॥
તબ સત બાન સારથી મારેસિ। પરેઉ ભૂમિ જય રામ પુકારેસિ ॥
રામ કૃપા કરિ સૂત ઉઠાવા। તબ પ્રભુ પરમ ક્રોધ કહુઁ પાવા ॥

છં. ભએ ક્રુદ્ધ જુદ્ધ બિરુદ્ધ રઘુપતિ ત્રોન સાયક કસમસે।
કોદણ્ડ ધુનિ અતિ ચણ્ડ સુનિ મનુજાદ સબ મારુત ગ્રસે ॥
મઁદોદરી ઉર કમ્પ કમ્પતિ કમઠ ભૂ ભૂધર ત્રસે।
ચિક્કરહિં દિગ્ગજ દસન ગહિ મહિ દેખિ કૌતુક સુર હઁસે ॥

દો. તાનેઉ ચાપ શ્રવન લગિ છાઁડ़ે બિસિખ કરાલ।
રામ મારગન ગન ચલે લહલહાત જનુ બ્યાલ ॥ ૯૧ ॥

ચલે બાન સપચ્છ જનુ ઉરગા। પ્રથમહિં હતેઉ સારથી તુરગા ॥
રથ બિભઞ્જિ હતિ કેતુ પતાકા। ગર્જા અતિ અન્તર બલ થાકા ॥
તુરત આન રથ ચઢ़િ ખિસિઆના। અસ્ત્ર સસ્ત્ર છાઁડ़ેસિ બિધિ નાના ॥
બિફલ હોહિં સબ ઉદ્યમ તાકે। જિમિ પરદ્રોહ નિરત મનસા કે ॥
તબ રાવન દસ સૂલ ચલાવા। બાજિ ચારિ મહિ મારિ ગિરાવા ॥
તુરગ ઉઠાઇ કોપિ રઘુનાયક। ખૈઞ્ચિ સરાસન છાઁડ़ે સાયક ॥
રાવન સિર સરોજ બનચારી। ચલિ રઘુબીર સિલીમુખ ધારી ॥
દસ દસ બાન ભાલ દસ મારે। નિસરિ ગએ ચલે રુધિર પનારે ॥
સ્ત્રવત રુધિર ધાયઉ બલવાના। પ્રભુ પુનિ કૃત ધનુ સર સન્ધાના ॥
તીસ તીર રઘુબીર પબારે। ભુજન્હિ સમેત સીસ મહિ પારે ॥
કાટતહીં પુનિ ભએ નબીને। રામ બહોરિ ભુજા સિર છીને ॥
પ્રભુ બહુ બાર બાહુ સિર હએ। કટત ઝટિતિ પુનિ નૂતન ભએ ॥
પુનિ પુનિ પ્રભુ કાટત ભુજ સીસા। અતિ કૌતુકી કોસલાધીસા ॥
રહે છાઇ નભ સિર અરુ બાહૂ। માનહુઁ અમિત કેતુ અરુ રાહૂ ॥

છં. જનુ રાહુ કેતુ અનેક નભ પથ સ્ત્રવત સોનિત ધાવહીં।
રઘુબીર તીર પ્રચણ્ડ લાગહિં ભૂમિ ગિરન ન પાવહીં ॥
એક એક સર સિર નિકર છેદે નભ ઉડ़ત ઇમિ સોહહીં।
જનુ કોપિ દિનકર કર નિકર જહઁ તહઁ બિધુન્તુદ પોહહીં ॥

દો. જિમિ જિમિ પ્રભુ હર તાસુ સિર તિમિ તિમિ હોહિં અપાર।
સેવત બિષય બિબર્ધ જિમિ નિત નિત નૂતન માર ॥ ૯૨ ॥

દસમુખ દેખિ સિરન્હ કૈ બાઢ़ી। બિસરા મરન ભઈ રિસ ગાઢ़ી ॥
ગર્જેઉ મૂઢ़ મહા અભિમાની। ધાયઉ દસહુ સરાસન તાની ॥
સમર ભૂમિ દસકન્ધર કોપ્યો। બરષિ બાન રઘુપતિ રથ તોપ્યો ॥
દણ્ડ એક રથ દેખિ ન પરેઊ। જનુ નિહાર મહુઁ દિનકર દુરેઊ ॥
હાહાકાર સુરન્હ જબ કીન્હા। તબ પ્રભુ કોપિ કારમુક લીન્હા ॥
સર નિવારિ રિપુ કે સિર કાટે। તે દિસિ બિદિસ ગગન મહિ પાટે ॥
કાટે સિર નભ મારગ ધાવહિં। જય જય ધુનિ કરિ ભય ઉપજાવહિં ॥
કહઁ લછિમન સુગ્રીવ કપીસા। કહઁ રઘુબીર કોસલાધીસા ॥

છં. કહઁ રામુ કહિ સિર નિકર ધાએ દેખિ મર્કટ ભજિ ચલે।
સન્ધાનિ ધનુ રઘુબંસમનિ હઁસિ સરન્હિ સિર બેધે ભલે ॥
સિર માલિકા કર કાલિકા ગહિ બૃન્દ બૃન્દન્હિ બહુ મિલીં।
કરિ રુધિર સરિ મજ્જનુ મનહુઁ સઙ્ગ્રામ બટ પૂજન ચલીં ॥

દો. પુનિ દસકણ્ઠ ક્રુદ્ધ હોઇ છાઁડ़ી સક્તિ પ્રચણ્ડ।
ચલી બિભીષન સન્મુખ મનહુઁ કાલ કર દણ્ડ ॥ ૯૩ ॥

આવત દેખિ સક્તિ અતિ ઘોરા। પ્રનતારતિ ભઞ્જન પન મોરા ॥
તુરત બિભીષન પાછેં મેલા। સન્મુખ રામ સહેઉ સોઇ સેલા ॥
લાગિ સક્તિ મુરુછા કછુ ભઈ। પ્રભુ કૃત ખેલ સુરન્હ બિકલઈ ॥
દેખિ બિભીષન પ્રભુ શ્રમ પાયો। ગહિ કર ગદા ક્રુદ્ધ હોઇ ધાયો ॥
રે કુભાગ્ય સઠ મન્દ કુબુદ્ધે। તૈં સુર નર મુનિ નાગ બિરુદ્ધે ॥
સાદર સિવ કહુઁ સીસ ચઢ़ાએ। એક એક કે કોટિન્હ પાએ ॥
તેહિ કારન ખલ અબ લગિ બાઁચ્યો। અબ તવ કાલુ સીસ પર નાચ્યો ॥
રામ બિમુખ સઠ ચહસિ સમ્પદા। અસ કહિ હનેસિ માઝ ઉર ગદા ॥

છં. ઉર માઝ ગદા પ્રહાર ઘોર કઠોર લાગત મહિ પર્ યો।
દસ બદન સોનિત સ્ત્રવત પુનિ સમ્ભારિ ધાયો રિસ ભર્ યો ॥
દ્વૌ ભિરે અતિબલ મલ્લજુદ્ધ બિરુદ્ધ એકુ એકહિ હનૈ।
રઘુબીર બલ દર્પિત બિભીષનુ ઘાલિ નહિં તા કહુઁ ગનૈ ॥

દો. ઉમા બિભીષનુ રાવનહિ સન્મુખ ચિતવ કિ કાઉ।
સો અબ ભિરત કાલ જ્યોં શ્રીરઘુબીર પ્રભાઉ ॥ ૯૪ ॥

દેખા શ્રમિત બિભીષનુ ભારી। ધાયઉ હનૂમાન ગિરિ ધારી ॥
રથ તુરઙ્ગ સારથી નિપાતા। હૃદય માઝ તેહિ મારેસિ લાતા ॥
ઠાઢ़ રહા અતિ કમ્પિત ગાતા। ગયઉ બિભીષનુ જહઁ જનત્રાતા ॥
પુનિ રાવન કપિ હતેઉ પચારી। ચલેઉ ગગન કપિ પૂઁછ પસારી ॥
ગહિસિ પૂઁછ કપિ સહિત ઉડ़ાના। પુનિ ફિરિ ભિરેઉ પ્રબલ હનુમાના ॥
લરત અકાસ જુગલ સમ જોધા। એકહિ એકુ હનત કરિ ક્રોધા ॥
સોહહિં નભ છલ બલ બહુ કરહીં। કજ્જલ ગિરિ સુમેરુ જનુ લરહીં ॥
બુધિ બલ નિસિચર પરઇ ન પાર્ યો। તબ મારુત સુત પ્રભુ સમ્ભાર્ યો ॥

છં. સમ્ભારિ શ્રીરઘુબીર ધીર પચારિ કપિ રાવનુ હન્યો।
મહિ પરત પુનિ ઉઠિ લરત દેવન્હ જુગલ કહુઁ જય જય ભન્યો ॥
હનુમન્ત સઙ્કટ દેખિ મર્કટ ભાલુ ક્રોધાતુર ચલે।
રન મત્ત રાવન સકલ સુભટ પ્રચણ્ડ ભુજ બલ દલમલે ॥

દો. તબ રઘુબીર પચારે ધાએ કીસ પ્રચણ્ડ।
કપિ બલ પ્રબલ દેખિ તેહિં કીન્હ પ્રગટ પાષણ્ડ ॥ ૯૫ ॥

અન્તરધાન ભયઉ છન એકા। પુનિ પ્રગટે ખલ રૂપ અનેકા ॥
રઘુપતિ કટક ભાલુ કપિ જેતે। જહઁ તહઁ પ્રગટ દસાનન તેતે ॥
દેખે કપિન્હ અમિત દસસીસા। જહઁ તહઁ ભજે ભાલુ અરુ કીસા ॥
ભાગે બાનર ધરહિં ન ધીરા। ત્રાહિ ત્રાહિ લછિમન રઘુબીરા ॥
દહઁ દિસિ ધાવહિં કોટિન્હ રાવન। ગર્જહિં ઘોર કઠોર ભયાવન ॥
ડરે સકલ સુર ચલે પરાઈ। જય કૈ આસ તજહુ અબ ભાઈ ॥
સબ સુર જિતે એક દસકન્ધર। અબ બહુ ભએ તકહુ ગિરિ કન્દર ॥
રહે બિરઞ્ચિ સમ્ભુ મુનિ ગ્યાની। જિન્હ જિન્હ પ્રભુ મહિમા કછુ જાની ॥

છં. જાના પ્રતાપ તે રહે નિર્ભય કપિન્હ રિપુ માને ફુરે।
ચલે બિચલિ મર્કટ ભાલુ સકલ કૃપાલ પાહિ ભયાતુરે ॥
હનુમન્ત અઙ્ગદ નીલ નલ અતિબલ લરત રન બાઁકુરે।
મર્દહિં દસાનન કોટિ કોટિન્હ કપટ ભૂ ભટ અઙ્કુરે ॥

દો. સુર બાનર દેખે બિકલ હઁસ્યો કોસલાધીસ।
સજિ સારઙ્ગ એક સર હતે સકલ દસસીસ ॥ ૯૬ ॥

પ્રભુ છન મહુઁ માયા સબ કાટી। જિમિ રબિ ઉએઁ જાહિં તમ ફાટી ॥
રાવનુ એકુ દેખિ સુર હરષે। ફિરે સુમન બહુ પ્રભુ પર બરષે ॥
ભુજ ઉઠાઇ રઘુપતિ કપિ ફેરે। ફિરે એક એકન્હ તબ ટેરે ॥
પ્રભુ બલુ પાઇ ભાલુ કપિ ધાએ। તરલ તમકિ સઞ્જુગ મહિ આએ ॥
અસ્તુતિ કરત દેવતન્હિ દેખેં। ભયઉઁ એક મૈં ઇન્હ કે લેખેં ॥
સઠહુ સદા તુમ્હ મોર મરાયલ। અસ કહિ કોપિ ગગન પર ધાયલ ॥
હાહાકાર કરત સુર ભાગે। ખલહુ જાહુ કહઁ મોરેં આગે ॥
દેખિ બિકલ સુર અઙ્ગદ ધાયો। કૂદિ ચરન ગહિ ભૂમિ ગિરાયો ॥

છં. ગહિ ભૂમિ પાર્ યો લાત માર્ યો બાલિસુત પ્રભુ પહિં ગયો।
સમ્ભારિ ઉઠિ દસકણ્ઠ ઘોર કઠોર રવ ગર્જત ભયો ॥
કરિ દાપ ચાપ ચઢ़ાઇ દસ સન્ધાનિ સર બહુ બરષઈ।
કિએ સકલ ભટ ઘાયલ ભયાકુલ દેખિ નિજ બલ હરષઈ ॥

દો. તબ રઘુપતિ રાવન કે સીસ ભુજા સર ચાપ।
કાટે બહુત બઢ़ે પુનિ જિમિ તીરથ કર પાપ। ૯૭ ॥

સિર ભુજ બાઢ़િ દેખિ રિપુ કેરી। ભાલુ કપિન્હ રિસ ભઈ ઘનેરી ॥
મરત ન મૂઢ़ કટેઉ ભુજ સીસા। ધાએ કોપિ ભાલુ ભટ કીસા ॥
બાલિતનય મારુતિ નલ નીલા। બાનરરાજ દુબિદ બલસીલા ॥
બિટપ મહીધર કરહિં પ્રહારા। સોઇ ગિરિ તરુ ગહિ કપિન્હ સો મારા ॥
એક નખન્હિ રિપુ બપુષ બિદારી। ભાગિ ચલહિં એક લાતન્હ મારી ॥
તબ નલ નીલ સિરન્હિ ચઢ़િ ગયઊ। નખન્હિ લિલાર બિદારત ભયઊ ॥
રુધિર દેખિ બિષાદ ઉર ભારી। તિન્હહિ ધરન કહુઁ ભુજા પસારી ॥
ગહે ન જાહિં કરન્હિ પર ફિરહીં। જનુ જુગ મધુપ કમલ બન ચરહીં ॥
કોપિ કૂદિ દ્વૌ ધરેસિ બહોરી। મહિ પટકત ભજે ભુજા મરોરી ॥
પુનિ સકોપ દસ ધનુ કર લીન્હે। સરન્હિ મારિ ઘાયલ કપિ કીન્હે ॥
હનુમદાદિ મુરુછિત કરિ બન્દર। પાઇ પ્રદોષ હરષ દસકન્ધર ॥
મુરુછિત દેખિ સકલ કપિ બીરા। જામવન્ત ધાયઉ રનધીરા ॥
સઙ્ગ ભાલુ ભૂધર તરુ ધારી। મારન લગે પચારિ પચારી ॥
ભયઉ ક્રુદ્ધ રાવન બલવાના। ગહિ પદ મહિ પટકઇ ભટ નાના ॥
દેખિ ભાલુપતિ નિજ દલ ઘાતા। કોપિ માઝ ઉર મારેસિ લાતા ॥

છં. ઉર લાત ઘાત પ્રચણ્ડ લાગત બિકલ રથ તે મહિ પરા।
ગહિ ભાલુ બીસહુઁ કર મનહુઁ કમલન્હિ બસે નિસિ મધુકરા ॥
મુરુછિત બિલોકિ બહોરિ પદ હતિ ભાલુપતિ પ્રભુ પહિં ગયૌ।
નિસિ જાનિ સ્યન્દન ઘાલિ તેહિ તબ સૂત જતનુ કરત ભયો ॥

દો. મુરુછા બિગત ભાલુ કપિ સબ આએ પ્રભુ પાસ।
નિસિચર સકલ રાવનહિ ઘેરિ રહે અતિ ત્રાસ ॥ ૯૮ ॥

માસપારાયણ, છબ્બીસવાઁ વિશ્રામ
તેહી નિસિ સીતા પહિં જાઈ। ત્રિજટા કહિ સબ કથા સુનાઈ ॥
સિર ભુજ બાઢ़િ સુનત રિપુ કેરી। સીતા ઉર ભઇ ત્રાસ ઘનેરી ॥
મુખ મલીન ઉપજી મન ચિન્તા। ત્રિજટા સન બોલી તબ સીતા ॥
હોઇહિ કહા કહસિ કિન માતા। કેહિ બિધિ મરિહિ બિસ્વ દુખદાતા ॥
રઘુપતિ સર સિર કટેહુઁ ન મરઈ। બિધિ બિપરીત ચરિત સબ કરઈ ॥
મોર અભાગ્ય જિઆવત ઓહી। જેહિં હૌ હરિ પદ કમલ બિછોહી ॥
જેહિં કૃત કપટ કનક મૃગ ઝૂઠા। અજહુઁ સો દૈવ મોહિ પર રૂઠા ॥
જેહિં બિધિ મોહિ દુખ દુસહ સહાએ। લછિમન કહુઁ કટુ બચન કહાએ ॥
રઘુપતિ બિરહ સબિષ સર ભારી। તકિ તકિ માર બાર બહુ મારી ॥
ઐસેહુઁ દુખ જો રાખ મમ પ્રાના। સોઇ બિધિ તાહિ જિઆવ ન આના ॥
બહુ બિધિ કર બિલાપ જાનકી। કરિ કરિ સુરતિ કૃપાનિધાન કી ॥
કહ ત્રિજટા સુનુ રાજકુમારી। ઉર સર લાગત મરઇ સુરારી ॥
પ્રભુ તાતે ઉર હતઇ ન તેહી। એહિ કે હૃદયઁ બસતિ બૈદેહી ॥

છં. એહિ કે હૃદયઁ બસ જાનકી જાનકી ઉર મમ બાસ હૈ।
મમ ઉદર ભુઅન અનેક લાગત બાન સબ કર નાસ હૈ ॥
સુનિ બચન હરષ બિષાદ મન અતિ દેખિ પુનિ ત્રિજટાઁ કહા।
અબ મરિહિ રિપુ એહિ બિધિ સુનહિ સુન્દરિ તજહિ સંસય મહા ॥

દો. કાટત સિર હોઇહિ બિકલ છુટિ જાઇહિ તવ ધ્યાન।
તબ રાવનહિ હૃદય મહુઁ મરિહહિં રામુ સુજાન ॥ ૯૯ ॥

અસ કહિ બહુત ભાઁતિ સમુઝાઈ। પુનિ ત્રિજટા નિજ ભવન સિધાઈ ॥
રામ સુભાઉ સુમિરિ બૈદેહી। ઉપજી બિરહ બિથા અતિ તેહી ॥
નિસિહિ સસિહિ નિન્દતિ બહુ ભાઁતી। જુગ સમ ભઈ સિરાતિ ન રાતી ॥
કરતિ બિલાપ મનહિં મન ભારી। રામ બિરહઁ જાનકી દુખારી ॥
જબ અતિ ભયઉ બિરહ ઉર દાહૂ। ફરકેઉ બામ નયન અરુ બાહૂ ॥
સગુન બિચારિ ધરી મન ધીરા। અબ મિલિહહિં કૃપાલ રઘુબીરા ॥
ઇહાઁ અર્ધનિસિ રાવનુ જાગા। નિજ સારથિ સન ખીઝન લાગા ॥
સઠ રનભૂમિ છડ़ાઇસિ મોહી। ધિગ ધિગ અધમ મન્દમતિ તોહી ॥
તેહિં પદ ગહિ બહુ બિધિ સમુઝાવા। ભૌરુ ભએઁ રથ ચઢ़િ પુનિ ધાવા ॥
સુનિ આગવનુ દસાનન કેરા। કપિ દલ ખરભર ભયઉ ઘનેરા ॥
જહઁ તહઁ ભૂધર બિટપ ઉપારી। ધાએ કટકટાઇ ભટ ભારી ॥

છં. ધાએ જો મર્કટ બિકટ ભાલુ કરાલ કર ભૂધર ધરા।
અતિ કોપ કરહિં પ્રહાર મારત ભજિ ચલે રજનીચરા ॥
બિચલાઇ દલ બલવન્ત કીસન્હ ઘેરિ પુનિ રાવનુ લિયો।
ચહુઁ દિસિ ચપેટન્હિ મારિ નખન્હિ બિદારિ તનુ બ્યાકુલ કિયો ॥

દો. દેખિ મહા મર્કટ પ્રબલ રાવન કીન્હ બિચાર।
અન્તરહિત હોઇ નિમિષ મહુઁ કૃત માયા બિસ્તાર ॥ ૧૦૦ ॥

છં. જબ કીન્હ તેહિં પાષણ્ડ। ભએ પ્રગટ જન્તુ પ્રચણ્ડ ॥
બેતાલ ભૂત પિસાચ। કર ધરેં ધનુ નારાચ ॥ ૧ ॥

જોગિનિ ગહેં કરબાલ। એક હાથ મનુજ કપાલ ॥
કરિ સદ્ય સોનિત પાન। નાચહિં કરહિં બહુ ગાન ॥ ૨ ॥

ધરુ મારુ બોલહિં ઘોર। રહિ પૂરિ ધુનિ ચહુઁ ઓર ॥
મુખ બાઇ ધાવહિં ખાન। તબ લગે કીસ પરાન ॥ ૩ ॥

જહઁ જાહિં મર્કટ ભાગિ। તહઁ બરત દેખહિં આગિ ॥
ભએ બિકલ બાનર ભાલુ। પુનિ લાગ બરષૈ બાલુ ॥ ૪ ॥

જહઁ તહઁ થકિત કરિ કીસ। ગર્જેઉ બહુરિ દસસીસ ॥
લછિમન કપીસ સમેત। ભએ સકલ બીર અચેત ॥ ૫ ॥

હા રામ હા રઘુનાથ। કહિ સુભટ મીજહિં હાથ ॥
એહિ બિધિ સકલ બલ તોરિ। તેહિં કીન્હ કપટ બહોરિ ॥ ૬ ॥

પ્રગટેસિ બિપુલ હનુમાન। ધાએ ગહે પાષાન ॥
તિન્હ રામુ ઘેરે જાઇ। ચહુઁ દિસિ બરૂથ બનાઇ ॥ ૭ ॥

મારહુ ધરહુ જનિ જાઇ। કટકટહિં પૂઁછ ઉઠાઇ ॥
દહઁ દિસિ લઁગૂર બિરાજ। તેહિં મધ્ય કોસલરાજ ॥ ૮ ॥

છં. તેહિં મધ્ય કોસલરાજ સુન્દર સ્યામ તન સોભા લહી।
જનુ ઇન્દ્રધનુષ અનેક કી બર બારિ તુઙ્ગ તમાલહી ॥
પ્રભુ દેખિ હરષ બિષાદ ઉર સુર બદત જય જય જય કરી।
રઘુબીર એકહિ તીર કોપિ નિમેષ મહુઁ માયા હરી ॥ ૧ ॥

માયા બિગત કપિ ભાલુ હરષે બિટપ ગિરિ ગહિ સબ ફિરે।
સર નિકર છાડ़ે રામ રાવન બાહુ સિર પુનિ મહિ ગિરે ॥
શ્રીરામ રાવન સમર ચરિત અનેક કલ્પ જો ગાવહીં।
સત સેષ સારદ નિગમ કબિ તેઉ તદપિ પાર ન પાવહીં ॥ ૨ ॥

દો. તાકે ગુન ગન કછુ કહે જડ़મતિ તુલસીદાસ।
જિમિ નિજ બલ અનુરૂપ તે માછી ઉડ़ઇ અકાસ ॥ ૧૦૧(ક) ॥

કાટે સિર ભુજ બાર બહુ મરત ન ભટ લઙ્કેસ।
પ્રભુ ક્રીડ़ત સુર સિદ્ધ મુનિ બ્યાકુલ દેખિ કલેસ ॥ ૧૦૧(ખ) ॥

કાટત બઢ़હિં સીસ સમુદાઈ। જિમિ પ્રતિ લાભ લોભ અધિકાઈ ॥
મરઇ ન રિપુ શ્રમ ભયઉ બિસેષા। રામ બિભીષન તન તબ દેખા ॥
ઉમા કાલ મર જાકીં ઈછા। સો પ્રભુ જન કર પ્રીતિ પરીછા ॥
સુનુ સરબગ્ય ચરાચર નાયક। પ્રનતપાલ સુર મુનિ સુખદાયક ॥
નાભિકુણ્ડ પિયૂષ બસ યાકેં। નાથ જિઅત રાવનુ બલ તાકેં ॥
સુનત બિભીષન બચન કૃપાલા। હરષિ ગહે કર બાન કરાલા ॥
અસુભ હોન લાગે તબ નાના। રોવહિં ખર સૃકાલ બહુ સ્વાના ॥
બોલહિ ખગ જગ આરતિ હેતૂ। પ્રગટ ભએ નભ જહઁ તહઁ કેતૂ ॥
દસ દિસિ દાહ હોન અતિ લાગા। ભયઉ પરબ બિનુ રબિ ઉપરાગા ॥
મન્દોદરિ ઉર કમ્પતિ ભારી। પ્રતિમા સ્ત્રવહિં નયન મગ બારી ॥

છં. પ્રતિમા રુદહિં પબિપાત નભ અતિ બાત બહ ડોલતિ મહી।
બરષહિં બલાહક રુધિર કચ રજ અસુભ અતિ સક કો કહી ॥
ઉતપાત અમિત બિલોકિ નભ સુર બિકલ બોલહિ જય જએ।
સુર સભય જાનિ કૃપાલ રઘુપતિ ચાપ સર જોરત ભએ ॥

દો. ખૈચિ સરાસન શ્રવન લગિ છાડ़ે સર એકતીસ।
રઘુનાયક સાયક ચલે માનહુઁ કાલ ફનીસ ॥ ૧૦૨ ॥

સાયક એક નાભિ સર સોષા। અપર લગે ભુજ સિર કરિ રોષા ॥
લૈ સિર બાહુ ચલે નારાચા। સિર ભુજ હીન રુણ્ડ મહિ નાચા ॥
ધરનિ ધસઇ ધર ધાવ પ્રચણ્ડા। તબ સર હતિ પ્રભુ કૃત દુઇ ખણ્ડા ॥
ગર્જેઉ મરત ઘોર રવ ભારી। કહાઁ રામુ રન હતૌં પચારી ॥
ડોલી ભૂમિ ગિરત દસકન્ધર। છુભિત સિન્ધુ સરિ દિગ્ગજ ભૂધર ॥
ધરનિ પરેઉ દ્વૌ ખણ્ડ બઢ़ાઈ। ચાપિ ભાલુ મર્કટ સમુદાઈ ॥
મન્દોદરિ આગેં ભુજ સીસા। ધરિ સર ચલે જહાઁ જગદીસા ॥
પ્રબિસે સબ નિષઙ્ગ મહુ જાઈ। દેખિ સુરન્હ દુન્દુભીં બજાઈ ॥
તાસુ તેજ સમાન પ્રભુ આનન। હરષે દેખિ સમ્ભુ ચતુરાનન ॥
જય જય ધુનિ પૂરી બ્રહ્મણ્ડા। જય રઘુબીર પ્રબલ ભુજદણ્ડા ॥
બરષહિ સુમન દેવ મુનિ બૃન્દા। જય કૃપાલ જય જયતિ મુકુન્દા ॥

છં. જય કૃપા કન્દ મુકન્દ દ્વન્દ હરન સરન સુખપ્રદ પ્રભો।
ખલ દલ બિદારન પરમ કારન કારુનીક સદા બિભો ॥
સુર સુમન બરષહિં હરષ સઙ્કુલ બાજ દુન્દુભિ ગહગહી।
સઙ્ગ્રામ અઙ્ગન રામ અઙ્ગ અનઙ્ગ બહુ સોભા લહી ॥
સિર જટા મુકુટ પ્રસૂન બિચ બિચ અતિ મનોહર રાજહીં।
જનુ નીલગિરિ પર તડ़િત પટલ સમેત ઉડ़ુગન ભ્રાજહીં ॥
ભુજદણ્ડ સર કોદણ્ડ ફેરત રુધિર કન તન અતિ બને।
જનુ રાયમુનીં તમાલ પર બૈઠીં બિપુલ સુખ આપને ॥

દો. કૃપાદૃષ્ટિ કરિ પ્રભુ અભય કિએ સુર બૃન્દ।
ભાલુ કીસ સબ હરષે જય સુખ ધામ મુકન્દ ॥ ૧૦૩ ॥

પતિ સિર દેખત મન્દોદરી। મુરુછિત બિકલ ધરનિ ખસિ પરી ॥
જુબતિ બૃન્દ રોવત ઉઠિ ધાઈં। તેહિ ઉઠાઇ રાવન પહિં આઈ ॥
પતિ ગતિ દેખિ તે કરહિં પુકારા। છૂટે કચ નહિં બપુષ સઁભારા ॥
ઉર તાડ़ના કરહિં બિધિ નાના। રોવત કરહિં પ્રતાપ બખાના ॥
તવ બલ નાથ ડોલ નિત ધરની। તેજ હીન પાવક સસિ તરની ॥
સેષ કમઠ સહિ સકહિં ન ભારા। સો તનુ ભૂમિ પરેઉ ભરિ છારા ॥
બરુન કુબેર સુરેસ સમીરા। રન સન્મુખ ધરિ કાહુઁ ન ધીરા ॥
ભુજબલ જિતેહુ કાલ જમ સાઈં। આજુ પરેહુ અનાથ કી નાઈં ॥
જગત બિદિત તુમ્હારી પ્રભુતાઈ। સુત પરિજન બલ બરનિ ન જાઈ ॥
રામ બિમુખ અસ હાલ તુમ્હારા। રહા ન કોઉ કુલ રોવનિહારા ॥
તવ બસ બિધિ પ્રપઞ્ચ સબ નાથા। સભય દિસિપ નિત નાવહિં માથા ॥
અબ તવ સિર ભુજ જમ્બુક ખાહીં। રામ બિમુખ યહ અનુચિત નાહીં ॥
કાલ બિબસ પતિ કહા ન માના। અગ જગ નાથુ મનુજ કરિ જાના ॥

છં. જાન્યો મનુજ કરિ દનુજ કાનન દહન પાવક હરિ સ્વયં।
જેહિ નમત સિવ બ્રહ્માદિ સુર પિય ભજેહુ નહિં કરુનામયં ॥
આજન્મ તે પરદ્રોહ રત પાપૌઘમય તવ તનુ અયં।
તુમ્હહૂ દિયો નિજ ધામ રામ નમામિ બ્રહ્મ નિરામયં ॥

દો. અહહ નાથ રઘુનાથ સમ કૃપાસિન્ધુ નહિં આન।
જોગિ બૃન્દ દુર્લભ ગતિ તોહિ દીન્હિ ભગવાન ॥ ૧૦૪ ॥

મન્દોદરી બચન સુનિ કાના। સુર મુનિ સિદ્ધ સબન્હિ સુખ માના ॥
અજ મહેસ નારદ સનકાદી। જે મુનિબર પરમારથબાદી ॥
ભરિ લોચન રઘુપતિહિ નિહારી। પ્રેમ મગન સબ ભએ સુખારી ॥
રુદન કરત દેખીં સબ નારી। ગયઉ બિભીષનુ મન દુખ ભારી ॥
બન્ધુ દસા બિલોકિ દુખ કીન્હા। તબ પ્રભુ અનુજહિ આયસુ દીન્હા ॥
લછિમન તેહિ બહુ બિધિ સમુઝાયો। બહુરિ બિભીષન પ્રભુ પહિં આયો ॥
કૃપાદૃષ્ટિ પ્રભુ તાહિ બિલોકા। કરહુ ક્રિયા પરિહરિ સબ સોકા ॥
કીન્હિ ક્રિયા પ્રભુ આયસુ માની। બિધિવત દેસ કાલ જિયઁ જાની ॥

દો. મન્દોદરી આદિ સબ દેઇ તિલાઞ્જલિ તાહિ।
ભવન ગઈ રઘુપતિ ગુન ગન બરનત મન માહિ ॥ ૧૦૫ ॥

આઇ બિભીષન પુનિ સિરુ નાયો। કૃપાસિન્ધુ તબ અનુજ બોલાયો ॥
તુમ્હ કપીસ અઙ્ગદ નલ નીલા। જામવન્ત મારુતિ નયસીલા ॥
સબ મિલિ જાહુ બિભીષન સાથા। સારેહુ તિલક કહેઉ રઘુનાથા ॥
પિતા બચન મૈં નગર ન આવઉઁ। આપુ સરિસ કપિ અનુજ પઠાવઉઁ ॥
તુરત ચલે કપિ સુનિ પ્રભુ બચના। કીન્હી જાઇ તિલક કી રચના ॥
સાદર સિંહાસન બૈઠારી। તિલક સારિ અસ્તુતિ અનુસારી ॥
જોરિ પાનિ સબહીં સિર નાએ। સહિત બિભીષન પ્રભુ પહિં આએ ॥
તબ રઘુબીર બોલિ કપિ લીન્હે। કહિ પ્રિય બચન સુખી સબ કીન્હે ॥

છં. કિએ સુખી કહિ બાની સુધા સમ બલ તુમ્હારેં રિપુ હયો।
પાયો બિભીષન રાજ તિહુઁ પુર જસુ તુમ્હારો નિત નયો ॥
મોહિ સહિત સુભ કીરતિ તુમ્હારી પરમ પ્રીતિ જો ગાઇહૈં।
સંસાર સિન્ધુ અપાર પાર પ્રયાસ બિનુ નર પાઇહૈં ॥

દો. પ્રભુ કે બચન શ્રવન સુનિ નહિં અઘાહિં કપિ પુઞ્જ।
બાર બાર સિર નાવહિં ગહહિં સકલ પદ કઞ્જ ॥ ૧૦૬ ॥

પુનિ પ્રભુ બોલિ લિયઉ હનુમાના। લઙ્કા જાહુ કહેઉ ભગવાના ॥
સમાચાર જાનકિહિ સુનાવહુ। તાસુ કુસલ લૈ તુમ્હ ચલિ આવહુ ॥
તબ હનુમન્ત નગર મહુઁ આએ। સુનિ નિસિચરી નિસાચર ધાએ ॥
બહુ પ્રકાર તિન્હ પૂજા કીન્હી। જનકસુતા દેખાઇ પુનિ દીન્હી ॥
દૂરહિ તે પ્રનામ કપિ કીન્હા। રઘુપતિ દૂત જાનકીં ચીન્હા ॥
કહહુ તાત પ્રભુ કૃપાનિકેતા। કુસલ અનુજ કપિ સેન સમેતા ॥
સબ બિધિ કુસલ કોસલાધીસા। માતુ સમર જીત્યો દસસીસા ॥
અબિચલ રાજુ બિભીષન પાયો। સુનિ કપિ બચન હરષ ઉર છાયો ॥

છં. અતિ હરષ મન તન પુલક લોચન સજલ કહ પુનિ પુનિ રમા।
કા દેઉઁ તોહિ ત્રેલોક મહુઁ કપિ કિમપિ નહિં બાની સમા ॥
સુનુ માતુ મૈં પાયો અખિલ જગ રાજુ આજુ ન સંસયં।
રન જીતિ રિપુદલ બન્ધુ જુત પસ્યામિ રામમનામયં ॥

દો. સુનુ સુત સદગુન સકલ તવ હૃદયઁ બસહુઁ હનુમન્ત।
સાનુકૂલ કોસલપતિ રહહુઁ સમેત અનન્ત ॥ ૧૦૭ ॥

અબ સોઇ જતન કરહુ તુમ્હ તાતા। દેખૌં નયન સ્યામ મૃદુ ગાતા ॥
તબ હનુમાન રામ પહિં જાઈ। જનકસુતા કૈ કુસલ સુનાઈ ॥
સુનિ સન્દેસુ ભાનુકુલભૂષન। બોલિ લિએ જુબરાજ બિભીષન ॥
મારુતસુત કે સઙ્ગ સિધાવહુ। સાદર જનકસુતહિ લૈ આવહુ ॥
તુરતહિં સકલ ગએ જહઁ સીતા। સેવહિં સબ નિસિચરીં બિનીતા ॥
બેગિ બિભીષન તિન્હહિ સિખાયો। તિન્હ બહુ બિધિ મજ્જન કરવાયો ॥
બહુ પ્રકાર ભૂષન પહિરાએ। સિબિકા રુચિર સાજિ પુનિ લ્યાએ ॥
તા પર હરષિ ચઢ़ી બૈદેહી। સુમિરિ રામ સુખધામ સનેહી ॥
બેતપાનિ રચ્છક ચહુઁ પાસા। ચલે સકલ મન પરમ હુલાસા ॥
દેખન ભાલુ કીસ સબ આએ। રચ્છક કોપિ નિવારન ધાએ ॥
કહ રઘુબીર કહા મમ માનહુ। સીતહિ સખા પયાદેં આનહુ ॥
દેખહુઁ કપિ જનની કી નાઈં। બિહસિ કહા રઘુનાથ ગોસાઈ ॥
સુનિ પ્રભુ બચન ભાલુ કપિ હરષે। નભ તે સુરન્હ સુમન બહુ બરષે ॥
સીતા પ્રથમ અનલ મહુઁ રાખી। પ્રગટ કીન્હિ ચહ અન્તર સાખી ॥

દો. તેહિ કારન કરુનાનિધિ કહે કછુક દુર્બાદ।
સુનત જાતુધાનીં સબ લાગીં કરૈ બિષાદ ॥ ૧૦૮ ॥

પ્રભુ કે બચન સીસ ધરિ સીતા। બોલી મન ક્રમ બચન પુનીતા ॥
લછિમન હોહુ ધરમ કે નેગી। પાવક પ્રગટ કરહુ તુમ્હ બેગી ॥
સુનિ લછિમન સીતા કૈ બાની। બિરહ બિબેક ધરમ નિતિ સાની ॥
લોચન સજલ જોરિ કર દોઊ। પ્રભુ સન કછુ કહિ સકત ન ઓઊ ॥
દેખિ રામ રુખ લછિમન ધાએ। પાવક પ્રગટિ કાઠ બહુ લાએ ॥
પાવક પ્રબલ દેખિ બૈદેહી। હૃદયઁ હરષ નહિં ભય કછુ તેહી ॥
જૌં મન બચ ક્રમ મમ ઉર માહીં। તજિ રઘુબીર આન ગતિ નાહીં ॥
તૌ કૃસાનુ સબ કૈ ગતિ જાના। મો કહુઁ હોઉ શ્રીખણ્ડ સમાના ॥

છં. શ્રીખણ્ડ સમ પાવક પ્રબેસ કિયો સુમિરિ પ્રભુ મૈથિલી।
જય કોસલેસ મહેસ બન્દિત ચરન રતિ અતિ નિર્મલી ॥
પ્રતિબિમ્બ અરુ લૌકિક કલઙ્ક પ્રચણ્ડ પાવક મહુઁ જરે।
પ્રભુ ચરિત કાહુઁ ન લખે નભ સુર સિદ્ધ મુનિ દેખહિં ખરે ॥ ૧ ॥

ધરિ રૂપ પાવક પાનિ ગહિ શ્રી સત્ય શ્રુતિ જગ બિદિત જો।
જિમિ છીરસાગર ઇન્દિરા રામહિ સમર્પી આનિ સો ॥
સો રામ બામ બિભાગ રાજતિ રુચિર અતિ સોભા ભલી।
નવ નીલ નીરજ નિકટ માનહુઁ કનક પઙ્કજ કી કલી ॥ ૨ ॥

દો. બરષહિં સુમન હરષિ સુન બાજહિં ગગન નિસાન।
ગાવહિં કિંનર સુરબધૂ નાચહિં ચઢ़ીં બિમાન ॥ ૧૦૯(ક) ॥

જનકસુતા સમેત પ્રભુ સોભા અમિત અપાર।
દેખિ ભાલુ કપિ હરષે જય રઘુપતિ સુખ સાર ॥ ૧૦૯(ખ) ॥

તબ રઘુપતિ અનુસાસન પાઈ। માતલિ ચલેઉ ચરન સિરુ નાઈ ॥
આએ દેવ સદા સ્વારથી। બચન કહહિં જનુ પરમારથી ॥
દીન બન્ધુ દયાલ રઘુરાયા। દેવ કીન્હિ દેવન્હ પર દાયા ॥
બિસ્વ દ્રોહ રત યહ ખલ કામી। નિજ અઘ ગયઉ કુમારગગામી ॥
તુમ્હ સમરૂપ બ્રહ્મ અબિનાસી। સદા એકરસ સહજ ઉદાસી ॥
અકલ અગુન અજ અનઘ અનામય। અજિત અમોઘસક્તિ કરુનામય ॥
મીન કમઠ સૂકર નરહરી। બામન પરસુરામ બપુ ધરી ॥
જબ જબ નાથ સુરન્હ દુખુ પાયો। નાના તનુ ધરિ તુમ્હઇઁ નસાયો ॥
યહ ખલ મલિન સદા સુરદ્રોહી। કામ લોભ મદ રત અતિ કોહી ॥
અધમ સિરોમનિ તવ પદ પાવા। યહ હમરે મન બિસમય આવા ॥
હમ દેવતા પરમ અધિકારી। સ્વારથ રત પ્રભુ ભગતિ બિસારી ॥
ભવ પ્રબાહઁ સન્તત હમ પરે। અબ પ્રભુ પાહિ સરન અનુસરે ॥

દો. કરિ બિનતી સુર સિદ્ધ સબ રહે જહઁ તહઁ કર જોરિ।
અતિ સપ્રેમ તન પુલકિ બિધિ અસ્તુતિ કરત બહોરિ ॥ ૧૧૦ ॥

છં. જય રામ સદા સુખધામ હરે। રઘુનાયક સાયક ચાપ ધરે ॥
ભવ બારન દારન સિંહ પ્રભો। ગુન સાગર નાગર નાથ બિભો ॥
તન કામ અનેક અનૂપ છબી। ગુન ગાવત સિદ્ધ મુનીન્દ્ર કબી ॥
જસુ પાવન રાવન નાગ મહા। ખગનાથ જથા કરિ કોપ ગહા ॥
જન રઞ્જન ભઞ્જન સોક ભયં। ગતક્રોધ સદા પ્રભુ બોધમયં ॥
અવતાર ઉદાર અપાર ગુનં। મહિ ભાર બિભઞ્જન ગ્યાનઘનં ॥
અજ બ્યાપકમેકમનાદિ સદા। કરુનાકર રામ નમામિ મુદા ॥
રઘુબંસ બિભૂષન દૂષન હા। કૃત ભૂપ બિભીષન દીન રહા ॥
ગુન ગ્યાન નિધાન અમાન અજં। નિત રામ નમામિ બિભું બિરજં ॥
ભુજદણ્ડ પ્રચણ્ડ પ્રતાપ બલં। ખલ બૃન્દ નિકન્દ મહા કુસલં ॥
બિનુ કારન દીન દયાલ હિતં। છબિ ધામ નમામિ રમા સહિતં ॥
ભવ તારન કારન કાજ પરં। મન સમ્ભવ દારુન દોષ હરં ॥
સર ચાપ મનોહર ત્રોન ધરં। જરજારુન લોચન ભૂપબરં ॥
સુખ મન્દિર સુન્દર શ્રીરમનં। મદ માર મુધા મમતા સમનં ॥
અનવદ્ય અખણ્ડ ન ગોચર ગો। સબરૂપ સદા સબ હોઇ ન ગો ॥
ઇતિ બેદ બદન્તિ ન દન્તકથા। રબિ આતપ ભિન્નમભિન્ન જથા ॥
કૃતકૃત્ય બિભો સબ બાનર એ। નિરખન્તિ તવાનન સાદર એ ॥
ધિગ જીવન દેવ સરીર હરે। તવ ભક્તિ બિના ભવ ભૂલિ પરે ॥
અબ દીન દયાલ દયા કરિઐ। મતિ મોરિ બિભેદકરી હરિઐ ॥
જેહિ તે બિપરીત ક્રિયા કરિઐ। દુખ સો સુખ માનિ સુખી ચરિઐ ॥
ખલ ખણ્ડન મણ્ડન રમ્ય છમા। પદ પઙ્કજ સેવિત સમ્ભુ ઉમા ॥
નૃપ નાયક દે બરદાનમિદં। ચરનામ્બુજ પ્રેમ સદા સુભદં ॥

દો. બિનય કીન્હિ ચતુરાનન પ્રેમ પુલક અતિ ગાત।
સોભાસિન્ધુ બિલોકત લોચન નહીં અઘાત ॥ ૧૧૧ ॥

તેહિ અવસર દસરથ તહઁ આએ। તનય બિલોકિ નયન જલ છાએ ॥
અનુજ સહિત પ્રભુ બન્દન કીન્હા। આસિરબાદ પિતાઁ તબ દીન્હા ॥
તાત સકલ તવ પુન્ય પ્રભાઊ। જીત્યોં અજય નિસાચર રાઊ ॥
સુનિ સુત બચન પ્રીતિ અતિ બાઢ़ી। નયન સલિલ રોમાવલિ ઠાઢ़ી ॥
રઘુપતિ પ્રથમ પ્રેમ અનુમાના। ચિતઇ પિતહિ દીન્હેઉ દૃઢ़ ગ્યાના ॥
તાતે ઉમા મોચ્છ નહિં પાયો। દસરથ ભેદ ભગતિ મન લાયો ॥
સગુનોપાસક મોચ્છ ન લેહીં। તિન્હ કહુઁ રામ ભગતિ નિજ દેહીં ॥
બાર બાર કરિ પ્રભુહિ પ્રનામા। દસરથ હરષિ ગએ સુરધામા ॥

દો. અનુજ જાનકી સહિત પ્રભુ કુસલ કોસલાધીસ।
સોભા દેખિ હરષિ મન અસ્તુતિ કર સુર ઈસ ॥ ૧૧૨ ॥

છં. જય રામ સોભા ધામ। દાયક પ્રનત બિશ્રામ ॥
ધૃત ત્રોન બર સર ચાપ। ભુજદણ્ડ પ્રબલ પ્રતાપ ॥ ૧ ॥

જય દૂષનારિ ખરારિ। મર્દન નિસાચર ધારિ ॥
યહ દુષ્ટ મારેઉ નાથ। ભએ દેવ સકલ સનાથ ॥ ૨ ॥

જય હરન ધરની ભાર। મહિમા ઉદાર અપાર ॥
જય રાવનારિ કૃપાલ। કિએ જાતુધાન બિહાલ ॥ ૩ ॥

લઙ્કેસ અતિ બલ ગર્બ। કિએ બસ્ય સુર ગન્ધર્બ ॥
મુનિ સિદ્ધ નર ખગ નાગ। હઠિ પન્થ સબ કેં લાગ ॥ ૪ ॥

પરદ્રોહ રત અતિ દુષ્ટ। પાયો સો ફલુ પાપિષ્ટ ॥
અબ સુનહુ દીન દયાલ। રાજીવ નયન બિસાલ ॥ ૫ ॥

મોહિ રહા અતિ અભિમાન। નહિં કોઉ મોહિ સમાન ॥
અબ દેખિ પ્રભુ પદ કઞ્જ। ગત માન પ્રદ દુખ પુઞ્જ ॥ ૬ ॥

કોઉ બ્રહ્મ નિર્ગુન ધ્યાવ। અબ્યક્ત જેહિ શ્રુતિ ગાવ ॥
મોહિ ભાવ કોસલ ભૂપ। શ્રીરામ સગુન સરૂપ ॥ ૭ ॥

બૈદેહિ અનુજ સમેત। મમ હૃદયઁ કરહુ નિકેત ॥
મોહિ જાનિએ નિજ દાસ। દે ભક્તિ રમાનિવાસ ॥ ૮ ॥

દે ભક્તિ રમાનિવાસ ત્રાસ હરન સરન સુખદાયકં।
સુખ ધામ રામ નમામિ કામ અનેક છબિ રઘુનાયકં ॥
સુર બૃન્દ રઞ્જન દ્વન્દ ભઞ્જન મનુજ તનુ અતુલિતબલં।
બ્રહ્માદિ સઙ્કર સેબ્ય રામ નમામિ કરુના કોમલં ॥

દો. અબ કરિ કૃપા બિલોકિ મોહિ આયસુ દેહુ કૃપાલ।
કાહ કરૌં સુનિ પ્રિય બચન બોલે દીનદયાલ ॥ ૧૧૩ ॥

સુનુ સુરપતિ કપિ ભાલુ હમારે। પરે ભૂમિ નિસચરન્હિ જે મારે ॥
મમ હિત લાગિ તજે ઇન્હ પ્રાના। સકલ જિઆઉ સુરેસ સુજાના ॥
સુનુ ખગેસ પ્રભુ કૈ યહ બાની। અતિ અગાધ જાનહિં મુનિ ગ્યાની ॥
પ્રભુ સક ત્રિભુઅન મારિ જિઆઈ। કેવલ સક્રહિ દીન્હિ બડ़ાઈ ॥
સુધા બરષિ કપિ ભાલુ જિઆએ। હરષિ ઉઠે સબ પ્રભુ પહિં આએ ॥
સુધાબૃષ્ટિ ભૈ દુહુ દલ ઊપર। જિએ ભાલુ કપિ નહિં રજનીચર ॥
રામાકાર ભએ તિન્હ કે મન। મુક્ત ભએ છૂટે ભવ બન્ધન ॥
સુર અંસિક સબ કપિ અરુ રીછા। જિએ સકલ રઘુપતિ કીં ઈછા ॥
રામ સરિસ કો દીન હિતકારી। કીન્હે મુકુત નિસાચર ઝારી ॥
ખલ મલ ધામ કામ રત રાવન। ગતિ પાઈ જો મુનિબર પાવ ન ॥

દો. સુમન બરષિ સબ સુર ચલે ચઢ़િ ચઢ़િ રુચિર બિમાન।
દેખિ સુઅવસરુ પ્રભુ પહિં આયઉ સમ્ભુ સુજાન ॥ ૧૧૪(ક) ॥

પરમ પ્રીતિ કર જોરિ જુગ નલિન નયન ભરિ બારિ।
પુલકિત તન ગદગદ ગિરાઁ બિનય કરત ત્રિપુરારિ ॥ ૧૧૪(ખ) ॥

છં. મામભિરક્ષય રઘુકુલ નાયક। ધૃત બર ચાપ રુચિર કર સાયક ॥
મોહ મહા ઘન પટલ પ્રભઞ્જન। સંસય બિપિન અનલ સુર રઞ્જન ॥ ૧ ॥

અગુન સગુન ગુન મન્દિર સુન્દર। ભ્રમ તમ પ્રબલ પ્રતાપ દિવાકર ॥
કામ ક્રોધ મદ ગજ પઞ્ચાનન। બસહુ નિરન્તર જન મન કાનન ॥ ૨ ॥

બિષય મનોરથ પુઞ્જ કઞ્જ બન। પ્રબલ તુષાર ઉદાર પાર મન ॥
ભવ બારિધિ મન્દર પરમં દર। બારય તારય સંસૃતિ દુસ્તર ॥ ૩ ॥

સ્યામ ગાત રાજીવ બિલોચન। દીન બન્ધુ પ્રનતારતિ મોચન ॥
અનુજ જાનકી સહિત નિરન્તર। બસહુ રામ નૃપ મમ ઉર અન્તર ॥ ૪ ॥

મુનિ રઞ્જન મહિ મણ્ડલ મણ્ડન। તુલસિદાસ પ્રભુ ત્રાસ બિખણ્ડન ॥ ૫ ॥

દો. નાથ જબહિં કોસલપુરીં હોઇહિ તિલક તુમ્હાર।
કૃપાસિન્ધુ મૈં આઉબ દેખન ચરિત ઉદાર ॥ ૧૧૫ ॥

કરિ બિનતી જબ સમ્ભુ સિધાએ। તબ પ્રભુ નિકટ બિભીષનુ આએ ॥
નાઇ ચરન સિરુ કહ મૃદુ બાની। બિનય સુનહુ પ્રભુ સારઁગપાની ॥
સકુલ સદલ પ્રભુ રાવન માર્ યો। પાવન જસ ત્રિભુવન બિસ્તાર્ યો ॥
દીન મલીન હીન મતિ જાતી। મો પર કૃપા કીન્હિ બહુ ભાઁતી ॥
અબ જન ગૃહ પુનીત પ્રભુ કીજે। મજ્જનુ કરિઅ સમર શ્રમ છીજે ॥
દેખિ કોસ મન્દિર સમ્પદા। દેહુ કૃપાલ કપિન્હ કહુઁ મુદા ॥
સબ બિધિ નાથ મોહિ અપનાઇઅ। પુનિ મોહિ સહિત અવધપુર જાઇઅ ॥
સુનત બચન મૃદુ દીનદયાલા। સજલ ભએ દ્વૌ નયન બિસાલા ॥

દો. તોર કોસ ગૃહ મોર સબ સત્ય બચન સુનુ ભ્રાત।
ભરત દસા સુમિરત મોહિ નિમિષ કલ્પ સમ જાત ॥ ૧૧૬(ક) ॥

તાપસ બેષ ગાત કૃસ જપત નિરન્તર મોહિ।
દેખૌં બેગિ સો જતનુ કરુ સખા નિહોરઉઁ તોહિ ॥ ૧૧૬(ખ) ॥

બીતેં અવધિ જાઉઁ જૌં જિઅત ન પાવઉઁ બીર।
સુમિરત અનુજ પ્રીતિ પ્રભુ પુનિ પુનિ પુલક સરીર ॥ ૧૧૬(ગ) ॥

કરેહુ કલ્પ ભરિ રાજુ તુમ્હ મોહિ સુમિરેહુ મન માહિં।
પુનિ મમ ધામ પાઇહહુ જહાઁ સન્ત સબ જાહિં ॥ ૧૧૬(ઘ) ॥

સુનત બિભીષન બચન રામ કે। હરષિ ગહે પદ કૃપાધામ કે ॥
બાનર ભાલુ સકલ હરષાને। ગહિ પ્રભુ પદ ગુન બિમલ બખાને ॥
બહુરિ બિભીષન ભવન સિધાયો। મનિ ગન બસન બિમાન ભરાયો ॥
લૈ પુષ્પક પ્રભુ આગેં રાખા। હઁસિ કરિ કૃપાસિન્ધુ તબ ભાષા ॥
ચઢ़િ બિમાન સુનુ સખા બિભીષન। ગગન જાઇ બરષહુ પટ ભૂષન ॥
નભ પર જાઇ બિભીષન તબહી। બરષિ દિએ મનિ અમ્બર સબહી ॥
જોઇ જોઇ મન ભાવઇ સોઇ લેહીં। મનિ મુખ મેલિ ડારિ કપિ દેહીં ॥
હઁસે રામુ શ્રી અનુજ સમેતા। પરમ કૌતુકી કૃપા નિકેતા ॥

દો. મુનિ જેહિ ધ્યાન ન પાવહિં નેતિ નેતિ કહ બેદ।
કૃપાસિન્ધુ સોઇ કપિન્હ સન કરત અનેક બિનોદ ॥ ૧૧૭(ક) ॥

ઉમા જોગ જપ દાન તપ નાના મખ બ્રત નેમ।
રામ કૃપા નહિ કરહિં તસિ જસિ નિષ્કેવલ પ્રેમ ॥ ૧૧૭(ખ) ॥

ભાલુ કપિન્હ પટ ભૂષન પાએ। પહિરિ પહિરિ રઘુપતિ પહિં આએ ॥
નાના જિનસ દેખિ સબ કીસા। પુનિ પુનિ હઁસત કોસલાધીસા ॥
ચિતઇ સબન્હિ પર કીન્હિ દાયા। બોલે મૃદુલ બચન રઘુરાયા ॥
તુમ્હરેં બલ મૈં રાવનુ માર્ યો। તિલક બિભીષન કહઁ પુનિ સાર્ યો ॥
નિજ નિજ ગૃહ અબ તુમ્હ સબ જાહૂ। સુમિરેહુ મોહિ ડરપહુ જનિ કાહૂ ॥
સુનત બચન પ્રેમાકુલ બાનર। જોરિ પાનિ બોલે સબ સાદર ॥
પ્રભુ જોઇ કહહુ તુમ્હહિ સબ સોહા। હમરે હોત બચન સુનિ મોહા ॥
દીન જાનિ કપિ કિએ સનાથા। તુમ્હ ત્રેલોક ઈસ રઘુનાથા ॥
સુનિ પ્રભુ બચન લાજ હમ મરહીં। મસક કહૂઁ ખગપતિ હિત કરહીં ॥
દેખિ રામ રુખ બાનર રીછા। પ્રેમ મગન નહિં ગૃહ કૈ ઈછા ॥

દો. પ્રભુ પ્રેરિત કપિ ભાલુ સબ રામ રૂપ ઉર રાખિ।
હરષ બિષાદ સહિત ચલે બિનય બિબિધ બિધિ ભાષિ ॥ ૧૧૮(ક) ॥

કપિપતિ નીલ રીછપતિ અઙ્ગદ નલ હનુમાન।
સહિત બિભીષન અપર જે જૂથપ કપિ બલવાન ॥ ૧૧૮(ખ) ॥

દો. કહિ ન સકહિં કછુ પ્રેમ બસ ભરિ ભરિ લોચન બારિ।
સન્મુખ ચિતવહિં રામ તન નયન નિમેષ નિવારિ ॥ ૧૧૮(ગ) ॥

ઽ
અતિસય પ્રીતિ દેખ રઘુરાઈ। લિન્હે સકલ બિમાન ચઢ़ાઈ ॥
મન મહુઁ બિપ્ર ચરન સિરુ નાયો। ઉત્તર દિસિહિ બિમાન ચલાયો ॥
ચલત બિમાન કોલાહલ હોઈ। જય રઘુબીર કહઇ સબુ કોઈ ॥
સિંહાસન અતિ ઉચ્ચ મનોહર। શ્રી સમેત પ્રભુ બૈઠૈ તા પર ॥
રાજત રામુ સહિત ભામિની। મેરુ સૃઙ્ગ જનુ ઘન દામિની ॥
રુચિર બિમાનુ ચલેઉ અતિ આતુર। કીન્હી સુમન બૃષ્ટિ હરષે સુર ॥
પરમ સુખદ ચલિ ત્રિબિધ બયારી। સાગર સર સરિ નિર્મલ બારી ॥
સગુન હોહિં સુન્દર ચહુઁ પાસા। મન પ્રસન્ન નિર્મલ નભ આસા ॥
કહ રઘુબીર દેખુ રન સીતા। લછિમન ઇહાઁ હત્યો ઇઁદ્રજીતા ॥
હનૂમાન અઙ્ગદ કે મારે। રન મહિ પરે નિસાચર ભારે ॥
કુમ્ભકરન રાવન દ્વૌ ભાઈ। ઇહાઁ હતે સુર મુનિ દુખદાઈ ॥

દો. ઇહાઁ સેતુ બાઁધ્યો અરુ થાપેઉઁ સિવ સુખ ધામ।
સીતા સહિત કૃપાનિધિ સમ્ભુહિ કીન્હ પ્રનામ ॥ ૧૧૯(ક) ॥

જહઁ જહઁ કૃપાસિન્ધુ બન કીન્હ બાસ બિશ્રામ।
સકલ દેખાએ જાનકિહિ કહે સબન્હિ કે નામ ॥ ૧૧૯(ખ) ॥

તુરત બિમાન તહાઁ ચલિ આવા। દણ્ડક બન જહઁ પરમ સુહાવા ॥
કુમ્ભજાદિ મુનિનાયક નાના। ગએ રામુ સબ કેં અસ્થાના ॥
સકલ રિષિન્હ સન પાઇ અસીસા। ચિત્રકૂટ આએ જગદીસા ॥
તહઁ કરિ મુનિન્હ કેર સન્તોષા। ચલા બિમાનુ તહાઁ તે ચોખા ॥
બહુરિ રામ જાનકિહિ દેખાઈ। જમુના કલિ મલ હરનિ સુહાઈ ॥
પુનિ દેખી સુરસરી પુનીતા। રામ કહા પ્રનામ કરુ સીતા ॥
તીરથપતિ પુનિ દેખુ પ્રયાગા। નિરખત જન્મ કોટિ અઘ ભાગા ॥
દેખુ પરમ પાવનિ પુનિ બેની। હરનિ સોક હરિ લોક નિસેની ॥
પુનિ દેખુ અવધપુરી અતિ પાવનિ। ત્રિબિધ તાપ ભવ રોગ નસાવનિ ॥ ।

દો. સીતા સહિત અવધ કહુઁ કીન્હ કૃપાલ પ્રનામ।
સજલ નયન તન પુલકિત પુનિ પુનિ હરષિત રામ ॥ ૧૨૦(ક) ॥

પુનિ પ્રભુ આઇ ત્રિબેનીં હરષિત મજ્જનુ કીન્હ।
કપિન્હ સહિત બિપ્રન્હ કહુઁ દાન બિબિધ બિધિ દીન્હ ॥ ૧૨૦(ખ) ॥

પ્રભુ હનુમન્તહિ કહા બુઝાઈ। ધરિ બટુ રૂપ અવધપુર જાઈ ॥
ભરતહિ કુસલ હમારિ સુનાએહુ। સમાચાર લૈ તુમ્હ ચલિ આએહુ ॥
તુરત પવનસુત ગવનત ભયઉ। તબ પ્રભુ ભરદ્વાજ પહિં ગયઊ ॥
નાના બિધિ મુનિ પૂજા કીન્હી। અસ્તુતી કરિ પુનિ આસિષ દીન્હી ॥
મુનિ પદ બન્દિ જુગલ કર જોરી। ચઢ़િ બિમાન પ્રભુ ચલે બહોરી ॥
ઇહાઁ નિષાદ સુના પ્રભુ આએ। નાવ નાવ કહઁ લોગ બોલાએ ॥
સુરસરિ નાઘિ જાન તબ આયો। ઉતરેઉ તટ પ્રભુ આયસુ પાયો ॥
તબ સીતાઁ પૂજી સુરસરી। બહુ પ્રકાર પુનિ ચરનન્હિ પરી ॥
દીન્હિ અસીસ હરષિ મન ગઙ્ગા। સુન્દરિ તવ અહિવાત અભઙ્ગા ॥
સુનત ગુહા ધાયઉ પ્રેમાકુલ। આયઉ નિકટ પરમ સુખ સઙ્કુલ ॥
પ્રભુહિ સહિત બિલોકિ બૈદેહી। પરેઉ અવનિ તન સુધિ નહિં તેહી ॥
પ્રીતિ પરમ બિલોકિ રઘુરાઈ। હરષિ ઉઠાઇ લિયો ઉર લાઈ ॥

છં. લિયો હૃદયઁ લાઇ કૃપા નિધાન સુજાન રાયઁ રમાપતી।
બૈઠારિ પરમ સમીપ બૂઝી કુસલ સો કર બીનતી।
અબ કુસલ પદ પઙ્કજ બિલોકિ બિરઞ્ચિ સઙ્કર સેબ્ય જે।
સુખ ધામ પૂરનકામ રામ નમામિ રામ નમામિ તે ॥ ૧ ॥

સબ ભાઁતિ અધમ નિષાદ સો હરિ ભરત જ્યોં ઉર લાઇયો।
મતિમન્દ તુલસીદાસ સો પ્રભુ મોહ બસ બિસરાઇયો ॥
યહ રાવનારિ ચરિત્ર પાવન રામ પદ રતિપ્રદ સદા।
કામાદિહર બિગ્યાનકર સુર સિદ્ધ મુનિ ગાવહિં મુદા ॥ ૨ ॥

દો. સમર બિજય રઘુબીર કે ચરિત જે સુનહિં સુજાન।
બિજય બિબેક બિભૂતિ નિત તિન્હહિ દેહિં ભગવાન ॥ ૧૨૧(ક) ॥

યહ કલિકાલ મલાયતન મન કરિ દેખુ બિચાર।
શ્રીરઘુનાથ નામ તજિ નાહિન આન અધાર ॥ ૧૨૧(ખ) ॥

માસપારાયણ, સત્તાઈસવાઁ વિશ્રામ
——————-
ઇતિ શ્રીમદ્રામચરિતમાનસે સકલકલિકલુષવિધ્વંસને
ષષ્ઠઃ સોપાનઃ સમાપ્તઃ।
(લઙ્કાકાણ્ડ સમાપ્ત)