भद्राद्रिरामशतकम् सुब्रह्मण्यशास्त्रिरचितं | BhadradriRama Shatakam by Subrahmanya Shastri
भद्राद्रिरामशतकम् | Bhadradrirama Shatakam
श्रीरामाय नमः।
(कविमणि सुब्रह्मण्यशास्त्रिरचितं)
भद्रं भद्राद्रिवासी दिशतु रघुपतिर्भावितो मानसेन
ध्यातो बुद्ध्या च शीर्ष्णा पदनलिननतः किञ्च वाचा स्तुतश्च ।
यस्याङ्घ्रौ वन्दमानानमरपतिमुखान्वीक्ष्य नन्तुं गतानां
स्मेरास्याब्जेक्षणेन प्रतिदिशति मुदं मानवानां विलम्बः ॥ १॥
वाचः सर्वा निवृत्ता इति सह मनसा बुध्यते वेदवाक्यैः
ब्रह्माद्या अप्यशक्तास्तव महिमगुणप्रस्तुतावित्यवैमि ।
इत्थं भूतेऽपि वस्तुन्यतिमलिनमतिः स्तोतुमिच्छामि यत्त्वां
चापल्यं तत्र हेतुर्भव सहनपरो राम भद्राद्रिनाथ ॥ २॥
धानुष्काग्रेसरत्वं धरणिपतिशतासेव्य पादाम्बुजत्वं
विस्तीर्णैश्वर्यकत्वं विपुलतरयशः श्वेत लोकावलित्वम् ।
भासन्तां ते किमेतैर्मम धरणिसुताराम कश्चिद्गुणो मां
कारुण्याब्धित्वरूपः कलयति विवशं भद्रशैलेश दासम् ॥ ३॥
दृश्या कोदण्डलीला दशमुखशिरसां खण्डनेऽनेककृत्वः
काकस्यैन्द्रेश्च मन्तौ निरवधिकृपाऽलुब्धता राज्यदाने ।
यात्रादाने च वादान्यकं, अनिलसुते भृत्यवात्सल्यमग्र्यं
निर्व्याजः प्रेमभारो मयि च, तव विभो राम भद्राद्रिनाथ ॥ ४॥
यः कृत्वा तोयराशिं निजचुलकगतं प्रार्थितोऽपात्सुरौघैः
यस्याज्ञां पालयन् सन् न भयभृतमना वर्धते विन्ध्यशैलः ।
यद्वाचा सर्पताऽभून्नहुषसुरपतेः सोऽप्यगस्त्यो मुनीन्द्रः
प्रावोचत्पावनं त्वां मम हर दुरितं भद्रशैलेश तस्मात् ॥ ५॥
कारायां द्वादशाब्दान् जननि जनकजे यातनामाप्तवन्तं
निर्माप्यालयं वो मणिगणखचितैर्भूषणैः सार्धमेव ।
भक्तं श्रीरामदासं तव मृदुलगिरा रक्षति स्म प्रियस्ते
भद्राद्रीशप्रिये मां कथमवतु विना त्वद्गिरा राघवः सः ॥ ६॥
कुर्वाणः क्रूरकर्माण्यपि समुपगतस्त्वां तु दैवाद्यदि स्यात्
त्वद्दत्तां प्राप्य शिक्षां प्रथममथ नरः प्राप्नुयादीप्सितानि ।
दुष्टौ दुष्कर्मनिष्ठौ किल विपिनचरौ यत्कबन्धो विराधः
हस्तच्छेदं त्वदाप्तौ स्वपदमथ गतौ भद्रशैलाधिनेतः ॥ ७॥
त्वत्प्राप्तिं भेदशून्यां श्रुतिशिखरगिरो मुक्तिशब्दार्थमाहुः
निःसीमानन्दरूपामहमिह न वृणे तां तु भद्राद्रिनाथ ।
दूर्वाश्यामावभासं स्मितलसितमुखं सानुजं सीतयेतं
बिभ्राणं चापबाणौ नयनपथि दधज्जन्मकोटीर्नये त्वाम् ॥ ८॥
लब्ध्वा पुण्यैरगण्यैरिह मनुजजनिं दुर्लभां भङ्गहीनां
नाधस्ताद्गन्तुमीहे यदपि कुशलता नास्ति चोर्ध्वं प्रयातुम् ।
कुर्वे कर्माणि किन्तु प्रसभमभिपतेत्पूरुषो यैरधस्तात्
ऊर्ध्वं त्वं प्रापयेर्मां तव पदमतुलं देव भद्राद्रिनाथ ॥ ९॥
बाणस्ते पूजितो मे दलयतु षडरीन् बाधमानानजस्रं
चापस्ते नाशयेन्मे सकलमपि महापातकानां समूहम् ।
पादस्ते पादुकाया इव महिततरं स्थानमीशार्पयेन्मे
कायस्ते कामदोग्धा नयनपथगतो भातु भद्राद्रिनाथ ॥ १०॥
लावण्यानां निधानं सुरनरजनता तापनिर्मोक्षहेतुः
कल्पागो मार्गणानां कलिकलुषदृशां स्वर्गमार्गप्रदीपः ।
भद्राद्रौ नेत्रभाजां अमृतरसलसच्छुद्धसिद्धाञ्जनश्रीः
आस्ते सीतादृगीक्षाद्विगुणित विलसत्कालिमा कालमेघः ॥ ११॥
उच्छेत्ता संशयानां श्रुतिशिखरगिरामर्थनिर्णायकत्वे
शा(श)स्त्राभ्यासस्य कालेऽप्यभिगत विनुवद्वृद्धलोकस्य नित्यम् ।
शास्त्राणामर्थजातप्रवचनपटुधीर्जन्मभूमिः कलानां
भद्राद्रौ भाति कश्चिद्भवगहनचर श्रान्तविश्रान्ति वृक्षः ॥ १२॥
सत्वोद्रेकप्रकाशः शरणमभियतां प्राणिनां तामसानां
आर्द्रागस्कारिणां नो हृदयगतमहानुग्रहावेदकोऽयम् ।
चेतःकल्हारचञ्चद्विकसनकरणे चन्द्रिका भूसुतायाः
भद्राद्रीशस्य हार्दं व्यपनयतु तमः सुन्दरो मन्दहासः ॥ १३॥
सीतानेत्रान्तवीक्षाऽसितरुचिशबलश्चौष्ठरागानुविद्धः
केयूर स्वर्णकान्तिव्यतिकर सुभगो राम ते मन्दहासः ।
ऐन्द्रेष्वासस्य शङ्कां वितरति सततं पश्यतां लोचनानां
युक्तं भद्राद्रिनाथ त्वमपि जलधरभ्रान्तिदायी विभासि ॥ १४॥
नेत्राह्लाद प्रवीणो निजतनुमहसा सन्ततं लक्ष्मणेतो
नित्यं सन्मार्गगामी सकलमपि हरंस्तापमत्यन्तशुद्धः ।
आलोकेनैव दूरादपि दृढतमसां छेदने सम्प्रवृत्तो
भद्राद्रौ किन्नु रात्रिञ्चरनिधनपरो भासते रामचन्द्रः ॥ १५॥
चित्रं भद्राचलेन्दो तव किल चरितं वर्ण्यतां कैर्वचोभिः
सीताया विप्रयोगे करुणकरणता प्रस्फुटा ते विलापैः ।
त्यक्त्वा तामेव देवीं पुरजनवचसा गर्भिणीं काननान्ते
धीरोऽभूः पालयन्क्ष्मां मखकरणपरो वत्सराणां सहस्रम् ॥ १६॥
क्वाहं मान्द्यैकभूमिः क्वच रघुतिलको विद्वदीड्याङ्घ्रिपद्मः
स्तोत्रायाथापि तस्य प्रसरति हृदयं वार्यमाणं मयापि ।
मोदेनाथापि नूनं रघुकुलवृषभो भद्रशैलाग्रवासी
स्तम्भारोहप्रयत्नं हसति किल शिशुं वीक्ष्य नन्दन्पिता हि ॥ १७॥
शृण्वन्तो वा पठन्तस्तव चरितवरं हन्त वाल्मीकिबद्धं
भक्ता आनन्दबाष्पाकुलनयन युगाः किञ्च रोमाञ्चवन्तः ।
यत्रासीरंस्ततो मामपि नय भगवन्भद्र भद्राचलेश
प्राप्स्याम्युत्तीर्य मोहाम्बुधिमथ भवतस्तेजसेद्धं पदं तत् ॥ १८॥
ऐश्वर्यं धनलाभमप्यधिकतां स्वेषु प्रशंसावहां
अर्थिभ्योऽर्पणमन्न वस्त्रधन सद्विद्यादिकानामपि ।
ये वाञ्छन्ति त एकदापि मनुजा गोदावरीमज्जनाः
भद्राद्रीश्वरपादपद्मयुगलीनम्रा भवन्तु क्षणम् ॥ १९॥
भो लोकाः शृणुतेदमल्पधिषणेनाप्युक्तमल्पं वचो
वैदुष्यं कवितां धनं निपुणतां यच्चेतरत्कीर्तिकृत् ।
रामः स्वेषु परीक्षते न कुहचिद्भक्तिं परं पश्यति
क्षेमार्थं तदुपेत भद्रधरणीभृन्नाथदृष्टेः पदम् ॥ २०॥
रामो राम इतीव सर्वजनतासङ्घुष्यमाणे विभौ
अज्ञानादिव ते कथां सुरमुनिं पप्रच्छ वल्मीकभूः ।
तेन ज्ञातमिदं तवोत्तमकथा वक्त्राद्गृहीता गुरोः
मुक्त्यै स्यादपि भुक्तये तनुभृतां भद्राद्रिनाथ प्रभो ॥ २१॥
हंसं त्वामवयन्ति शास्त्रनिपुणाः सन्मानसे सञ्चर-
स्येवं चेत्तव पक्षपातमुचितं मन्ये महीपेश्वर ।
तस्य स्थानममुं जनं कलयितुं क्वाक्षेपकर्ताऽस्ति ते
भद्राद्रीश्वर भावयास्य समयं सज्जोऽस्म्यहं सर्वदा ॥ २२॥
यद्ब्रह्माहुरपाणिपादं अमनो निष्कर्णचक्षुर्महत्
तद्द्रष्टुं कथमीश्महे कथमहो नन्तुं समीहामहे ।
इत्यालोच्य विषीदतां तनुमतां क्षेमाय रामात्मना
तद्भद्राचल सीम्नि राजतितरां सर्वान्पुमर्थान् ददत् ॥ २३॥
वाङ्मे निर्गुण मानुषस्तुतिहता चेतो हतं चिन्तया
हस्तोऽयं मम दुर्जनार्पितधनादानेन नित्यं हतः ।
पुष्टं दुष्टपरान्नतश्च जठरं स त्वं प्रसीदेः कथं
निर्व्याजां प्रतिपालये तव कृपां भद्राद्रिनाथ प्रभो ॥ २४॥
माया त्वां जनयत्यजं विदधती नामानि ते सादरं
ब्रह्मा विष्णुरुमापती रघुपतिः कृष्णश्च कल्कीति च ।
मत्त्राणाय नियोजयेद्यदि तदा कुर्याश्च मद्रक्षणं
श्रीभद्राद्रिविभो मदीयदुरितैः सा नैवमाधाद् ध्रुवम् ॥ २५॥
कल्याणं कमलापतेः कलयतात्कम्रोऽवतारः स नो
यः कङ्काय च योगिनामसुलभं स्थानं स्वयं प्राददात् ।
गत्वाऽन्यं पुरुषं धिया मुनिवधूं भ्रष्टां पुनाति स्म यो
यो वा दक्षिणदेशजान्सुखयितुं भद्राचले तिष्ठति ॥ २६॥
कल्पद्रुः कविताजुषां कुलगुरुर्विद्येप्सया श्राम्यतां
भारूपः प्रणतान्तरस्थतमसां भोग्यं परं योगिनाम् ।
कालः कौणपसन्ततेश्च करुणा मूर्ता महागस्विनां
भद्रं दातुमनर्गलं विजयते भद्राचले कोऽपि नः ॥ २७॥
यस्याङ्घ्रेः सकृदर्पणाद्रघुकुलक्ष्मपाल सिंहासनं
प्राप्तं पादुकयाऽपि राक्षसपतिः कीशाधिपश्च स्वयम् ।
आस्तां प्रेमभरेण नुन्नमनसौ सच्चामरग्राहिणौ
यस्यासौ मम सेव्यतामधिगतो भद्राचलस्योपरि ॥ २८॥
चापो यस्य तनोति पातकततेः सेतौ कृताग्रः क्षतिं
बाणो यस्य कपीशभावमददात्पुत्राय भासां निधेः ।
वीक्षा यस्य च पापिनोऽपि भवति स्वर्लोकनिःश्रेणिका
सोऽयं वाङ्मनसातिगामि महिमा जागर्ति भद्राचले ॥ २९॥
यद्वीक्षा शरभङ्गनामकमुनेः वैधात्पदात् ज्यायसी
यत्सेवा युवराजताख्यपदतः श्लाघ्या सुमित्राभुवः ।
यच्चारित्रकथाश्रुतिर्हनुमतो वैकुण्ठवासाधिका
तास्तिस्रोऽपि च भद्रशैल शिखरे लभ्याः स्वतो देहिनाम् ॥ ३०॥
यं वक्षःस्थलमास्थिताऽपि कमला नो तत्वतो जानती
तस्यानुग्रहमीप्सतीव पदयोः सेवां सदा कुर्वती ।
सोऽयं रामवपुः प्रकाशितमहातत्त्वः स्वयं ब्रह्मणा
मूढानुग्रहकाङ्क्षया विलसति श्रीभद्रशैलोपरि ॥ ३१॥
अङ्गाभाजित तोयदाय भजतां भङ्गावहाय द्विषां
गङ्गापावनताप्रदाय महिजासङ्गाधिकानन्दिने ।
पिङ्गाक्षेशसखाय मे नतिशतं रङ्गाधिराजार्चिने
तुङ्गात्युज्ज्वलभद्रशैलविलसच्छृङ्गाग्रभूवासिने ॥ ३२॥
याचे त्वां रघुनाथ किञ्चन न ते दत्तेन तेन क्षतिः
सारथ्यं ददते त्वदर्थमयते भक्तिं सुमन्त्राय ते ।
यद्रूपं समदर्शयः करुणया प्रस्थास्यमानो वनं
तत्तेजोमयमीक्षितुं मम मनो भद्राचलेशेच्छति ॥ ३३॥
कारुण्यामृतवर्षुको जनकजाविद्युल्लतासङ्गवान्
सन्तापं शमयन् स्वमाश्रितवतां श्यामाभिरामाकृतिः ।
नित्यं सत्पथमाश्रितो जनतया सम्प्रार्थ्यसन्दर्शनः
भद्रोर्वीधरमाश्रितो विजयते रामाभिधानो घनः ॥ ३४॥
चेतो मे विषयेषु सञ्चरति न प्रह्वोऽस्मि ते पादयोः
सद्भिः साधु समागमो न कुहचित् श्रद्धा च नो कर्मणि ।
संसाराम्बुनिधिं तरीतुमनसः किं वाऽस्ति मे साधनं
भद्राद्रीश्वर ते विनाऽद्य शबरीमोक्षप्रदातः कृपाम् ॥ ३५॥
श्रेयः पक्ष्मलयन्ति सूक्तिषु सुधां सिञ्चन्ति राज्ञां सभा-
स्वातन्वन्ति जयं समं बुधगणैर्विद्याविवादेष्वपि ।
आकिञ्चन्यमपानुदन्ति हृदयं कुर्वन्त्यहो निर्मलं
भद्राद्रीश्वर रामभद्र करुणाफुल्लत्कटाक्षाङ्कुराः ॥ ३६॥
चाञ्चल्यं परिहर्तुमब्धिपयसो नाथेशिषे स्वेच्छया
चेतो मे चपलं विधातुमचलं शक्ते न किं त्वत्पदे ।
ईशस्त्वं वरभद्रशैलनिलय स्थाणोर्धनुर्भञ्जने
मत्कर्माङ्कुरमीश्वरो दलयितुं किं नेति विज्ञापये ॥ ३७॥
सेव्यस्त्वं श्रुतिशीर्षवार्धितलगैर्नित्यं मुनीनां गणैः
मूढेषु प्रथमासनं प्रथयता सेव्यो मयाऽपि स्वयम् ।
नानानन्दमयं स्वधाम नयसे मामप्यसन्देहतो
युक्तं किं नु बुधाबुधौ समतया भद्राद्रिनाथेक्षसे ॥ ३८॥
कीर्त्यर्थं न तु भक्तितो रघुपते गुम्भन्ति ये त्वत्कथां
वाचा माक्षिकधुर्यया तव कृपापात्रत्वमायान्ति ते ।
जिह्वाचापलतो रसायनवरं ये भुञ्जते तेऽपि किं
नारोग्यं महदाप्नुवन्ति भुवने भद्राचलेश प्रभो ॥ ३९॥
त्वद्बाणेन निमज्जितो जलनिधौ मारीचनामाऽशरः
पश्यन् राममयं जगन्मुनिततीर्भीतेर्भरादत्यगात् ।
पापोऽमूं गतिमानशे यदि तवाधायापराधं परं
किं वाच्यं वरभद्रशैलनिलय त्वत्पादपद्मार्चिषु ॥ ४०॥
राम त्वत्पदपद्मयोर्नखरुचिर्हार्दं तमो मे हरेत्
उद्भूता चरणाम्बुजात्तव पुरा स्रोतस्विनी द्योसदाम् ।
सोढ्वा ते जलधिप्रयुक्त शरसंसक्ताग्नितापं परं
पत्यर्थं शरणागतेव लसति श्रीभद्रशैलेश या ॥ ४१॥
कृत्वाऽऽगांसि बहून्यपि प्रतिदिनं त्वत्तो भयं नाप्नुयां
कृत्वाऽऽगो वधदण्डनं स बलिभुक् किं न त्वया रक्षितः ।
त्वां यातः शरणं तथाऽहमपि किं त्वां रक्षकं नाप्तवान्
भद्राद्रीश्वर वर्ष मय्यपि कृपापूर्णान् कटाक्षाङ्कुरान् ॥ ४२॥
कुर्वन्कर्म मदर्थमेष्यति ततः सिद्धिं भवानित्यमुं
पार्थायार्थमुपादिशो न खलु तद्वाक्यं मृषाऽवोचथाः ।
धुत्वा रावणमाहरन्तमवनीपुत्रीं रथात्पातयन्
पक्षच्छेदमवाप्य भद्रगिरिराट् ! गृध्रः पदं तेऽगमत् ॥ ४३॥
माहात्म्यं तव वेदितुं रघुपते नालं विरिञ्चादयो
वाल्मीकिस्तदवेत्तवैव कृपया लेशस्य लेशात्मना ।
सत्येवं तव वैभवं भुवि कविः को वर्णयेत्कृत्स्नशः
त्वद्दत्तां कवितां तवैव पदयोर्भद्राचलेशार्पये ॥ ४४॥
वीक्षा ते रघुनाथ हन्त शबरीमोक्षाय सङ्कल्पते
वीर्यं शङ्करचापभञ्जनकृते प्रौढिं समालम्बते ।
क्रोधो राक्षसराट्शिरोदशशतीं भूमौ क्षिपत्यञ्जसा
श्रीभद्राचलनाथ ते स्तुतिविधौ के वा वराका वयम् ॥ ४५॥
किं ते मे वरिवस्यया विहितया नूनं न मामीक्षसे
रक्षोवानरनायकावभवतां ते चामरग्राहिणौ ।
दासस्ते नयने गिरेरपि महादक्षो हनूमानभूत्
सर्वोर्वीपतितां स्वयं च वहसे भद्राद्रिनाथ प्रभो ॥ ४६॥
भद्राद्रीश तवेडितानि चरितान्यत्यद्भुतानि प्रभो
पाषाणप्लवनं तृणस्य च तथा ब्रह्मास्त्रतापादनम् ।
स्त्रीत्वप्रापणमश्मनश्च धनुषः शम्भोस्तथा भञ्जनं
दृश्यन्ते क्व नु नाम कङ्कशबरीमोक्षप्रदानं तथा ॥ ४७॥
कोपस्ते विशदः पयोधिपयसां क्वाथक्रियादानतः
शक्तिस्ते परमेशबाहुविधृतेष्वासद्विधाभञ्जनात् ।
प्रीतिस्ते च रजस्तमोतिगपदादेशात्तिरश्चस्तथा
वात्सल्यं मम भद्रभूधरपते निर्हेतुकं रक्षणात् ॥ ४८॥
गाधाभिः स्वकपोलकल्पित पदोन्निष्यन्दि माध्वीरसा-
स्वादानन्दित सज्जनाभिरनिशं गायन्ति हि त्वां बुधाः ।
जीवन्मुक्ततया स्थिता अपि च ते यद्येवमर्हत्तमाः
जोषं भावमवाप्नुयां कथमहं भद्राद्रिनाथ प्रभो ॥ ४९॥
कल्याणं कलयस्व मे कलिमलं संसक्तमुन्मूलय
भ्रान्तिं वारय भोगजालजसुखे कामादिकान्संहर ।
चित्तं निर्मलय प्रमोहभरितं स्वात्मानमादर्शय
क्लान्तं मां भवदावतः शिशिरय श्रीभद्रशैलेश्वर ॥ ५०॥
चन्द्रोऽभून्मनसस्तवेति वचनं वक्ति श्रुतिः सोऽप्यसौ
आह्लादं वितनोति शीतलरुचिः सन्मार्गगामी सदा ।
कार्यं कारणतो गुणान् लभत इत्याहुर्मनस्ते तथा
भद्राद्रीश्वर तान्गुणांस्तव समान् सङ्क्रामयास्मास्वपि ॥ ५१॥
दुष्टस्यापि विनिन्दतोऽपि दयसे त्वं वालिनः स्म स्फुटं
भार्याहर्तरि रावणे युधि जिते न घ्नन्गृहं प्रैषयः ।
सीतावक्षसि दारणं कृतवतः काकस्य रक्षामधाः
भद्राद्रीश्वर मां परं दुरितिनं त्वं शिक्षसे प्रत्यहम् ॥ ५२॥
वन्दित्वा तव पादपद्मयुगलं वन्देय नान्यं क्वचित्
प्रार्थ्य त्वं स्वमभीप्सितं न च परं तत्प्रार्थयेयं पुनः ।
एवं चेत्क्रियते यशोऽकलुषितं स्यात्ते ममैतत्प्रियं
भावं तं मम पालयस्व दयया भद्राचलाधीश्वर ॥ ५३॥
गङ्गाया अपि चोत्तरे जनपदे जन्माप्तवान् स्वेच्छया
पातुं दक्षिणदेशजानपि जनान् सन्दर्शनानुग्रहैः ।
नुन्नस्त्वं दययाऽतिपुण्यतटिनी गोदावरीरोधसि
प्राप्तो भद्रगिरिं रघूत्तम विभो रक्षञ्जनान् मादृशान् ॥ ५४॥
कल्पद्रुर्मधुपाश्रितस्तृणमुखी सा कामधेनुः श्रुता
चिन्तामण्यभिधो मणिश्च कठिनः किञ्च स्थितास्ते दिवि ।
सत्सेव्यो विजयी रणे सदयहृद्भद्राचले भूतले
निर्दोषो रघुनन्दनो विजयते देवो वदान्योत्तमः ॥ ५५॥
कयाऽद्य विधया ब्रुवे कलियुगस्य दोषं जनाः
क्षिपन्ति बहु वत्सरान् क्षणमिवारसैर्भाषणैः ।
अरुन्तुदनरस्तुतीर्विदधते सदा पण्डिताः
स्मरन्ति न कदाचन स्वपनतोऽपि भद्राचलम् ॥ ५६॥
विचित्रतरवेदिकं विमलहेमतः कल्पितं
विमानवरमग्रतोऽस्य च सुदर्शनं काञ्चनम् ।
प्रदक्षिणपथं बुधैः पठितदिव्यरामायणं
प्रपश्यत वरालये रघुवरस्य भद्राचले ॥ ५७॥
करीन्द्रकरबाहवे करधृताशुगासेषवे
प्रशस्तगुण सिन्धवे प्रणतजन्मिनां बन्धवे ।
कलीरिततमोमुषे कलितपुण्यहृज्जग्मुषे
नमांसि च समर्पये नगरितोरुभद्राद्रये ॥ ५८॥
मुनीन्द्रवरमोहने मुषितचक्षुषीक्षावतां
विदेहतनयादृशोर्विरचितामृताग्र्याञ्जने ।
स्वसुर्निशिचरप्रभोः स्मरशरार्तिसन्दायके
शरीरमहसि प्रभोर्विशति हृत्तु भद्राचले ॥ ५९॥
चराचरविधायिनीं चरणनम्रधीदायिनीं
कविस्तुतिरसादिनीं करुणयाऽऽर्तसंरक्षिणीम् ।
दिलीपकुलनन्दिनीं दिविषदार्तिसंहारिणीं
भजामि परदेवतां भवनितोरुभद्राचलाम् ॥ ६०॥
अतीतभवसञ्चितैरगणितैश्च पुण्यव्रजैः
अवाप्य रघुनायकेऽभ्यधिकभक्तिमद्वैतिनीम् ।
तया जिगमिषेत्पदं सुखमयं जनश्चेत्तदा
प्रयातु बुधसङ्कुलं प्रभुसनाथभद्राचलम् ॥ ६१॥
कलिः कलयते बलात्कलुषचित्तसंवासनं
प्रभो षडरयो मनः प्राचयन्ति वासोगृहम् ।
बिभेमि च यमादहं बत तवापि दासो भवन्
अतोऽत्र तव दृष्टये वसतिमेमि भद्राचले ॥ ६२॥
यस्यैवाख्या मरणसमये मुक्तये देहभाजां
वाराणस्यां मदनरिपुणा प्रोच्यते कर्णमूले ।
यस्यैवाज्ञा जलनिधिजलस्तम्भनप्रौढिरासीत्
सोऽयं भद्राचलशिखरगः शोषयेच्छोकमोहौ ॥ ६३॥
आशापाशाभिहतमनसामामयैः पीडितानां
ज्ञातुं शक्त्या विरहितधियां ब्रह्म वेदान्तवेद्यम् ।
प्राप्तुं यावत्तनु सुखमलं काङ्क्षतां मुक्तिमन्ते
का वाऽस्त्यन्या गतिरिह विना भद्रशैलाधिनाथम् ॥ ६४॥
जन्म प्राप्तं धनपतिगृहे लोकमान्ये ततः किं
विद्या लब्धा विनयमहिता विश्वहृद्या ततः किम् ।
वीर्योद्रेको भवति विजयप्राप्तिहेतुस्ततः किं
सौख्यं लभ्यं त्विह च परतो भद्रशैलाधिनेतुः ॥ ६५॥
मृत्योर्मृत्युं सततमयतां जातितो ज्ञानतो वा-
ऽजानानां निजमवरतादोषमप्युत्सुकानाम् ।
प्राप्तुं लोकानथ च पुनरावृत्तिशून्यान्सुखार्थं
भद्रोर्वीध्रे लसति शबरीमोक्षदः कोऽपि देवः ॥ ६६॥
सद्वाऽसद्वा कवयति कविः किञ्चिदाधाय चित्ते
क्षुद्रैरर्थैः सफलयति तां वाचमल्पैरबुद्धिः ।
वाल्मीकिस्ते चरितमभिधायैव वैधेषु लोके-
ष्वद्याप्यास्ते सुखमनुभवन् राम भद्राद्रिनाथ ॥ ६७॥
यस्या लाभाज्जनकनृपतेर्वृद्धिरासीदनल्पा
यस्याः क्रोधो न भवति महामन्तुकृद्राक्षसीषु ।
सैवानन्या यदि जनकजारूपिणी पद्मगेहा
किं त्वां न स्यात्सुखमुपयतां तं च भद्राद्रिनाथ ॥ ६८॥
नष्टं किं ते भवति नयनानन्दिमूर्ते वदादौ
मग्नोन्मग्नं भवजलनिधौ भावनाशून्यबुद्धिम् ।
कामक्रोधाद्यभिधमकरैस्तुद्यमानं समन्तात्
मां मा भैषीरिति वदसि चेद्भद्रशैलेश वाचा ॥ ६९॥
देहो भास्वांस्तव सितरुची राम ते मन्दहासः
लोकार्तीनां शमकर विभो लोहितो लोचनान्तः ।
भावः सौम्यो गुरुरपि कृपा विद्वदर्च्यः कविस्त्वं
मन्दो रोषः शिरसि च तमो भासि भद्राद्रिकेतुः ॥ ७०॥
सारं वेदागमगतगिरां सारसासूयि नेत्रं
भारं पादप्रणतजनताभूतिरूपं वहन्तम् ।
पारं दूरं भवजलनिधेः प्रापयन्तं प्रपन्नान्
वारं वारं विरचितनतिर्नौमि भद्राचलेशम् ॥ ७१॥
गोदावर्याः सलिलशिशिरैः सेव्यमानं समीरैः
गोदानानामयुतजफलं सेविनां सन्दिशन्तम् ।
गोपायन्तं चरणपतितान् नारकाद् घोररूपात्
गोपत्युद्यत्सुकुलतिलकं नौमि भद्राचलेशम् ॥ ७२॥
कर्माराध्यं सकलजगतां साधकं काङ्क्षितानां
काव्यारम्भे कविपरिषदा स्वीकृतं नायकत्वे ।
उच्छेत्तारं सकलविपदामुन्मुखं श्रीप्रदाने
भद्राद्रीश श्रयतु कतमं त्वां विनाऽयं विवेकी ॥ ७३॥
प्रेमावेशस्त्वयि समभवद्धन्त वाल्मीकिवाक्यैः
नो शक्योऽयं व्यपगमयितुं वाङ्मुखैर्नास्तिकानाम् ।
दुःखं वा स्यात्सुखमपि च वा तेन सर्वं सहोऽहं
भद्राद्रीश त्वयि सुखमियां राम विन्यस्य भारम् ॥ ७४॥
भद्राद्रीश प्रभुवर न ते रक्षकः शिक्षको वा
पापिष्ठं मामपि यदि करोष्यात्मदासं क्षतिः का ।
भ्रातृद्रोहिद्वयमपि कृतं राज्यदानैकपात्रं
दुष्प्रापं यत्त्रिदशभुवनं तत्कबन्धेन जग्मे ॥ ७५॥
मरकतमणिश्यामा कामार्पणोद्यतमानसा
सततकरुणासार श्रीमत्कटाक्ष चमत्कृता ।
सुकृतिजनतासेव्या स्तव्या सुधामयवाग्झरी-
वितरणचणा भद्राद्रिस्था विभाति हि देवता ॥ ७६॥
अरुणचरणैराताम्राक्षैरपुण्यसुदुर्लभैः
विनतभरणैर्विश्वातीतैः वियत्समवैभवैः ।
दशरथतपःपुञैः दीनावनैकधुरन्धरैः
भरतविनतैर्भद्राद्रिस्थैः भजे परतन्त्रताम् ॥ ७७॥
मलिनमलिनं मन्दप्रज्ञं मदीयमनोऽधुना
विमलविमलां बुद्धिं प्राप्तैर्विमृश्य विमृश्य च ।
श्रुतिशिखरगं त्वत्कं तत्त्वं चिरेण च गृह्यते
कथमहमियां भद्राद्रीश त्वदीयकृपारसम् ॥ ७८॥
श्रुतिशिरसि मे नास्ति प्रज्ञा श्रये न सतः क्वचित्
विहितचरणं त्यक्त्वा नित्यं निषिद्धमुपाश्रये ।
तदपि धिषणा मुक्तेः प्राप्तावतीव समुत्सुका
सति मनसि मे भद्राद्रीशे किमस्ति हि दुर्लभम् ॥ ७९॥
नगरमटवीं कर्तुं नेतः पुरं च महावनं
तव वनगतौ पौरो लोकस्तदा यतते स्म हि ।
तदभिलषितं तैर्नो लब्धं तवैव हि वञ्चनात्
इति किल कृपानुन्नो भद्राचलं नगरं व्यधाः ॥ ८०॥
परिहरतु मे पाणिद्वन्द्वे शरासशराङ्किता
परमपुरुषाभिख्या पापं पुरातनदेवता ।
मुनिविततयो नायोध्यायां न वा परमे पदे
विहितरतयो भद्राद्रौ यामुशन्ति निषेवितुम् ॥ ८१॥
कमलनयने कारुण्याब्धौ कपालिकृतादरे
विधिनुतपदे विश्वातीते विपत्तितमोरवौ ।
भवभयमहाभाराक्रान्ताशयस्य भृशाधिनो
भवतु हृदयं भद्राद्रीशे ममानिशमर्पितम् ॥ ८२॥
कलितभुवनैः कालावश्यैः करात्तशरासनैः
कविकुलगिरां भाग्यैर्भोग्यैः कदाप्यकृतैनसाम् ।
जनकतनयानेत्रानन्दैर्जगत्त्रयपावनैः
भवहरपदैर्भद्राद्रिस्थैर्भवानि सुरक्षितः ॥ ८३॥
अयोध्यां गत्वा त्वामवनितनयावल्लभ विभो
न सन्द्रष्टुं शक्ता इति किल वयं मानसतले ।
मतिं गोदावर्यां महितसरयूरित्यविकलां
प्रयामो भद्राद्रिं गृहमिति च साकेतनिलयम् ॥ ८४॥
कृतघ्नत्वादीनां स्वकृतदुरितानां फलतया
भवेऽस्मिन्दारिद्र्यं भरतनुतपादानुभवताम् ।
इदानीं त्वत्पादानतिपरधियां जन्ममरणे
विनिघ्नन् भद्राद्रौ वससि ददसे चाधिकधनम् ॥ ८५॥
कवीन्द्राणां वाचं मुकुलयति ते दानमहिमा
गृहीत्वा षड्लक्षीमितकनकनिष्काणि रजनौ ।
वितीर्य स्वं दासं यवननृपतेर्मोचितवतः
कृपासिन्धो भद्राचलकृतगृहप्रेमनिलय ॥ ८६॥
धुनानं भक्तानां दुरितनिकुरुम्बं शुभदृशा
क्रियाणां कर्तॄणां फलमुचितरूपं च ददतम् ।
कलानामास्थानं कलितसुकृतानां च सुलभं
भयं त्यक्त्वा चित्तं भजति मम भद्राचलपतिम् ॥ ८७॥
स्फुरन्त्यां शम्पायां सजलजलदं त्वां किल विदुः
लतायां सौवर्ण्यां मरकतमणिं प्राहुरपरे ।
वदन्त्यन्ये सन्तः कनककमलस्थं पृथुमलिं
महीजाश्लिष्टं त्वां मनुकुलज भद्राचलपते ॥ ८८॥
यदीयानां नाम्नां शतमधिकमष्टाभिरतुलं
महेशः शर्वाण्यै श्रुतिनिचयसारं किल पुरा ।
उपादिक्षद्यस्याप्युपनिषदि गूढं च चरितं
स भाति श्रीभद्राचलशिखरदीपो रघुपतिः ॥ ८९॥
शयानं शय्यायां तरुदलकृतायां रघुपते
विलोक्य त्वां विद्वानपि कुशिकजो ब्रह्मकृतधीः ।
प्रसूता कौसल्या सुतवरमिह प्राह मुनिराट्
नमस्तस्मै भद्राचलनिलय ते देहमहसे ॥ ९०॥
प्रसादस्ते प्राप्तुं न सुकर इति प्राहुरधियः
सुखं प्राप्तो यस्मादरिसहभुवाऽपि द्रुतमयम् ।
अहं तु त्वत्पादैकशरणमितोऽपि स्वदुरितैः
अलब्ध्वा तं सीदाम्यतिकरुण भद्राद्रिनिलय ॥ ९१॥
जटालस्त्वं पादे तव निपतितोऽभून्मकुटभृत्
वनेऽवात्सीर्नित्यं तव परिजनः सौधनिलयः ।
प्रियाहीनस्त्वं ते रमयति वधूः कोऽपि कृपया-
ऽप्यसक्तस्त्वं भोगान्दिशसि नमतां भद्रगिरिराट् ॥ ९२॥
तपोभिर्योगैर्वा तरणिकुलकेतो कतिचन
प्रसाद्य त्वच्चित्तं विधिभुवनमीप्सन्ति विबुधाः ।
अहं तु त्वद्वक्त्राम्बुजसततवीक्षासुखकृते
वसेयं भद्राद्रौ सतनुरतनुर्वा कुरु तथा ॥ ९३॥
विधीन्द्राद्यर्च्येभ्यो विविधसुखदेभ्यः प्रणमतां
पुनानेभ्यः पत्नीं पदनयनविप्रस्य पतिताम् ।
ददद्भ्यो दारुभ्यां धरणिपदसिंहासनपदं
नमः स्ताद्भद्राद्रीश्वरपदरजोभ्यः प्रतिदिनम् ॥ ९४॥
कदा वा भद्राद्रौ तदुदितवने वाऽस्य च तटे
नरत्वं कीटत्वं मृगविहगतां वा समुपयन् ।
रघूणामीशानं परिचरितुमारादभियतां
पदोद्भूतान् पांसून् शिरसि कलयन्निर्वृतिमियाम् ॥ ९५॥
कदा वा भद्रोर्वीधरनिकटदेशे पुरवरे
प्रतोलीषु भ्राम्यत्सकलजन साधारणतया ।
स्थितं सीतारामेत्यनिशमपि शब्दं निशमयन्
कृतार्थत्वं सृष्टेः श्रवणयुगलस्यापि तनुयाम् ॥ ९६॥
कदा वा भद्राद्रौ करणनिवहं साधु यमयन्
सुषुम्नानाडीतः स्रवदमृतधाराप्लुततले ।
हृदम्भोजे रामं शरशरधिबाणासनधरं
न जानीयां ध्यायन् गतमपि सहस्रं च शरदाम् ॥ ९७॥
कदा ब्रह्मक्षत्रं रघुवर तवान्नं श्रुतमतः
कृपां कुर्यां भोज्ये कथमिति मतिं साधु विजहत् ।
अगस्त्यं मत्वा मामपि शरभङ्गं वाप्यव विभो
वसेयं भद्राद्राविति किल वदन् राममनिशम् ॥ ९८॥
कदा गोदावर्या अतिशयितशैत्यात्सुखकरे
निमज्ज्यौघे कृत्वा नियममथ भद्राद्रिनिलयः ।
हृदि ध्यायन्मूर्तिं जलदजयिनीं कामपि परां
पिपासाक्षुद्बाधामहमनधियन् निर्वृतिमियाम् ॥ ९९॥
कदा वा वेदानां हृदयमिति ब्रह्माक्षरमिति
स्मरारातेरग्रे दशरथमहीपालगदितम् ।
चिरं चित्ते कुर्वन् रघुकुलसरिन्नायकमणिं
वसेयं भद्राद्रावनवरतमानन्दभरितः ॥ १००॥
कदा भद्राद्रौ सद्गणमुखरितां राघवकथां
रघूत्तंसावासं परित ऋषिभिश्चादृततराम् ।
द्रुतस्वान्तः शृण्वन् विषयसुखमाधूय सकलं
विशेयं कौसल्यासुचरितफले तन्मयतया ॥ १०१॥
कदा गर्भागारे कनकमयभित्त्या विलसिते
वसन्तं भद्राद्रौ जनकतनयालक्ष्मणयुतम् ।
स्फुरत्तेजः पुञ्जान्तरितमिव बिम्बं दिनरुचेः
अनक्षिस्पन्दोऽहं चिरमनुभवेयं सुखपरः ॥ १०२॥
कदा भद्राद्रीशोपरिमणिविमानाग्रनिलयं
स्फुरच्चक्रं तेजोमयकनकक्लृप्तं स्फुटरुचि ।
प्रपश्यन् सन्ध्यायां दिनकरकराक्रान्तिसुभगं
महानेत्रानन्दं चिरमनुभवेयं परवशः ॥ १०३॥
कदा मे मोहाब्धावनिशमपि मग्नस्य सुदृढं
तदीयैः कामाद्याह्वयमुपगतैर्भङ्गनिचयैः ।
चलत्वं नीतस्य प्रसृमरभियो दुःखमधिकं
हरेद्भद्राद्रीशो घटभवमुनीन्द्रस्तुतपदः ॥ १०४॥
सव्ये पाणौ शरासं दधदभयकरे सायकं चापसव्ये
मेघश्यामं किरीटाङ्गदकटकमुखैर्भूषणैर्भूषिताङ्गम् ।
सीतासौमित्रिसेव्यं स्मितलसितमुखं पादमूलाञ्जनेयं
कारुण्यस्यन्द्यपाङ्गं किमपि हृदि महो भातु भद्राद्रिवासम् ॥ १०५॥
वेदाश्चेदब्धिघोषा मनुमुखयमिनां सूक्तयो लीलयोक्ताः
आचार्या भ्रान्तिहेतु प्रलपनमुखराः शङ्कराद्या महान्तः ।
कर्मानुष्ठानमार्यैः कृतमखिलमिदं डम्भमात्रं यदि स्यात्
स्वामिन् भद्राचलेश स्तुतिरियमफला त्वां प्रति स्यात्तदानीम् ॥ १०६॥
इति श्रीचोलदेशभूषणायमान श्रीकुम्भघोणक्षेत्रपरिसरवर्ति वलङ्गैमान् ग्रामाभिजनस्य पण्डितमण्डलीपरिष्टूयमानवैदुष्यश्री कृष्णसूरितनूजन्मनः, लक्ष्म्यम्बागर्भशुक्तिमुक्ताफलस्य, विष्णुपुराभिजनानां शास्त्ररत्नाकरबिरुदभाजां पण्डितमूर्धन्यतामुपगतानां न्यायवेदान्त शास्त्रपारदृश्वनां श्री स्वामिशास्त्रिणां करुणाकटाक्ष समासादितविद्यावैशद्यस्य कविमणिबिरुदाङ्कितस्य सुब्रह्मण्यशास्त्रिणः कृतिषु भद्राद्रिरामशतकं समाप्तिमगमत् ।
